W3C, üye organizasyonlarla birlikte Web Standartları oluşturmak için çalışan uluslar arası bir organizasyondur. W3C’nin hedefi tam potansiyeli ile kullanılabilecek Web için protokoller geliştirmek ve uzun süreli Web gelişimini destekleyecek kurallar ortaya koyacak çalışmalar yapmaktır (W3C-Homepage, 2013).
W3C tamamen Web üzerine standartlar geliştirmektedir. Basit Web sayfalarından gelişmiş scriptlere kadar geniş yelpazede belirlenen standartlar ile hızlı,
geliştirilebilir ve etkin bir Web kavramı oluşturulmaya çalışılmaktadır. W3C’nin çalıştığı standartlar Çizelge 3.13’te verilmiştir (Wikipedia-W3C, 2013).
Çizelge 3.13.W3C standart listesi
Name Description Name Description
CGI Common Gateway Interface SRGS Speech Recognition Grammar
Specification
CSS Cascading Style Sheets SSML Speech Synthesis Markup Language
DOM Document Object Model SVG Scalable Vector Graphics
GRDDL Gleaning Resource Descriptions from
Dialects of Languages VoiceXML VoiceXML
HTML HyperText Markup Language XHTML Extensible HyperText Markup Language
MathML Mathematical Markup Language XHTMLVoice Extensible HyperText Markup Language
Voice
OWL Web Ontology Language XMLIS XML Information Set
P3P Platform for Privacy Preferences Project XMLS XML Schema
RDF Resource Description Framework XPath XML Path Language
SMIL Synchronized Multimedia Integration
Language XQuery XQuery
SOAP Simple Object Access Protocol XSL-FO XSL Formatting Objects
SPARQL SPARQL Protoco RDF Query Language XSLT Extensible Stylesheet Language
Transformations
WCAG Web Content Accessibility Guidelines WSDL Web Services Description Language
XFORMS XForms SKOS Simple Knowledge Organization System
SISR Semantic Interpretation for Speech
Recognition XML Extensible Markup Language
XMLE Extensible Markup Language Events
W3C standartlar içerisinde GeoPortal ve Web CBS sistemlerinde kullanılan standartlar, CGI, CSS, HTML, SOAP, SVG, XML, WSDL ve XMLS standartlarıdır. W3C web ile ilgili yapılar üzerinde çalıştığından, GeoPortal sistemlerinin Web ara yüzleri ve Web protokollerinin tamamı W3C kapsamına girmektedir.
Web servisleri ise, WSDL, SOAP gibi XML tabanlı standartları ve HTTP, SMTP ve FTP gibi standart internet protokollerini kullanarak birlikte işlerliği gerçekleştirirler. Bir servis sağlayıcısı, Web servislerini tanımlamak için WSDL dilini kullanmaktadır. WSDL, Web servislerinin sahip olduğu verilerin tipini, operasyonları web servislerinin çağırılacağı uygulamaların protokollerini ve servisin adresini içeren bir XML dosyasıdır Servis sağlayıcılar, Web servislerini katalog servisleri aracılığıyla yayınlarlar. Kullanıcılar, katalog servislerinde arama yaparak ihtiyaç duydukları Web servislerinin WSDL dokümanlarını elde ederler. Bir istemci uygulaması, bir Web servisini çağırmak için bir SOAP işlemcisi (SOAP processor/handler) kullanır. SOAP işlemcisi, servisin WSDL dokümanında tanımlanan formatta bir SOAP istek mesajı
üretir. İstek mesajı, Web servisinin bir operasyonunu çağırmak için gerekli olan parametreleri içeren bir XML dokümanıdır. Operasyon parametreleri, SOAP işlemcisi tarafından istemci uygulamasının yazıldığı programlama dilindeki veri tiplerinden, XML şema veri tiplerine dönüştürülür. Oluşturulan istek mesajı internet üzerinden Web servisine gönderilir. Servis mesajları, HTTP, SMTP ve FTP gibi standart internet protokolleri üzerinden taşınır. Web servisinin koştuğu sunucudaki SOAP işlemcisi, gelen istek mesajını okur ve parametreleri Web servisinin gerçekleştirim kodunun yazıldığı programlama dilindeki veri tiplerine dönüştürerek servisin ilgili operasyonunu çağırır (Akıncı, 2006).
3.4.1 Web Services Description Language (WSDL)
WSDL, Web servislerinin ara yüzlerini tanımlayan ve platformdan bağımsız olarak çalışan bir dildir. Herhangi bir programlama dili kullanılarak geliştirilebilen WSDL, yine farklı programlama dilleri kullanılarak oluşturulan Web servislerini tanımlayabilmektedir (Nagappan vd, 2003). Bir WSDL dokümanı, definitions, types, message, portType, binding ve service olarak adlandırılan altı element içerir (Akıncı, 2006).
WSDL genel olarak SOAP ve XML Schema kombinasyonu ile birlikte Web servislerinin internet üzerinde kullanılmasını sağlamaktadır. Bir istemci yazılımı sunucu üzerindeki WSDL dosyasını okuyarak hangi operasyonların kullanılabileceğini belirleyebilmektedir. Kullanıcılar SOAP yapısını kullanarak WSDL içerisinde tanımlanan operasyonları XML veya HTTP yoluyla görüntüleyebilmektedir (Wikipedia-WSDL, 2013).
3.4.2 Simple Object Access Protocol (SOAP)
SOAP, HTTP protokolü için bir genişletmedir (Newcomer, 2002) ve XML mesajlarının, HTTP istek ve yanıt mesajları ile taşınmasına olanak sağlamaktadır. SOAP (Basit Nesne Erişim Protokolü) dağıtık uygulamalarda ve web servislerinin haberleşmesinde kullanılmak üzere tasarlanan, RPC (Remote Procedure Call) modelini kullanan, istemci/sunucu mantığına dayalı bir protokoldür. Daha genel olarak SOAP, web üzerinden fonksiyonları kullanmak için geliştirilmiş bir sistemin XML tabanlı kurallar topluluğudur. SOAP ile ilgili bütün mesajlar XML formatında iletilir.
SOAP mesajları Envelope, Header ve Body olarak 3 gruptan oluşmaktadır. Envelope bir SOAP mesajının kök elemanı olmakla birlikte mesajın başlangıç ve
bitişini belirtmektedir. Header elemanı ise gerçekleştirecek işlemleri tanımlamaktadır. Her bir bağımsız işlem farklı header elementi arasına yazılabilmektedir. Body elemanı SOAP mesajının en önemli kısmını oluşturur. Body bölümünde web metodunun adı ve metodun parametrik bilgileri XML formatında gönderilir. Cevap mesajında ise metodun geri dönüş değeri Body bölgesine eklenir. Metodun parametrik yapısının bu şekilde XML formatında yazılmasına SOAP Serialization denir. Son olarak hata mesajlarında ise Body bölümünde hatanın adı ve tanımı gibi bilgiler bulunur (Wikipedia-SOAP, 2013).
SOAP mesajları, Web servislerinin WSDL dokümanlarından yaratılırlar. İstemci uygulamalarının ve Web servislerinin yerleştirildiği ve sunulduğu, örneğin Apache ve Microsoft Internet Information Server (IIS) gibi HTTP sunucularının, SOAP mesajlarını işleyebilmeleri için bir SOAP işlemcisine (SOAP processor/handler) sahip olmaları gerekmektedir. Bir SOAP işlemcisinin görevi, bir Web servisinin WSDL dokümanında tanımlanan formatta SOAP mesajları yaratmak ve SOAP mesajlarını istemcilere veya web servislerine iletmektedir (Akıncı, 2006).
3.4.3 Scalable Vector Graphics (SVG)
SVG dosyaları şekillerin tanımlanabilmesi amacıyla XML tabanlı olarak oluşturulmaktadır. Dolayısıyla SVG dosyaları arama, indexleme, programlanabilme ve sıkıştırılabilme özelliklerine sahiptir. Aynı XML dosyalarında olduğu gibi SVG dosyaları da herhangi bir text editör ile düzenlenebilmektedir (Wikipedia-SVG, 2013).
SVG dosyaları vektör, raster ve text olmak üzere 3 veri tipini tanımlayabilmektedir. Png ve Jpeg raster dosyalarını da içeren grafik objelerin stil tanımlamaları SVG ile yapılabilmektedir. SVG 1.1 tanımlamasına göre Paths, Basic Shapes, Text, Painting, Color, Gradients and Patterns, Clipping- masking and composition, Filter effects, Interactivity, Linking, Scripting, Animation, Fonts ve Metaveri olmak üzere 14 veri seti tanımlamaktadır (Jon, 2009).Aşağıda örnek bir SVG kodu ve karşılığında oluşan görüntü verilmektedir.
<!DOCTYPE html> <html>
<body>
<svg xmlns=http://www.w3.org/2000/svg version="1.1">
<line x1="0" y1="0" x2="200" y2="200" style="stroke:rgb(255,0,0);stroke-width:2" />
</svg> </body> </html>
4 WEB CBS ve GEOPORTAL UYGULAMALARI
Literatürde Web CBS ve GeoPortal sistemleri ile ilgili birçok çalışma mevcuttur. Çalışmaların büyük çoğunluğunu Web CBS ve GeoPortal uygulamaları oluştururken bir kısmı ise teorik yapı ile ilgilidir. Çalışmaların farklı alanda olması nedeniyle literatür gruplara ayrılarak ele alınmıştır.