GeoPortal alanında yapılan çalışmalarda büyük çoğunluğu uygulamalar almaktadır. National Spatial Data Infrastructure (NSDI) çalışmaları ile GeoPortal teknolojilerinin incelenmesi yapılmıştır. GeoPortal literatürü, GeoPortal çalışmaları ve GeoPortal uygulamaları olarak iki bölümde incelenmiştir.
4.2.1 GeoPortal ile ilgili çalışmalar
Mevcut GeoPortal sistemleri ile ilgili olarak Bambacus vd, (2007), Earth Science Gateway (ESG) olarak adlandırılan ve NASA uydu görüntülerinin ve çeşitli konumsal analiz sonuçlarının anlık olarak paylaşılabilmesini sağlamak amacıyla bir GeoPortal oluşturmuşlardır. Çalışmalarında karar vericiler için Geoportal uygulamalarının çok acil olarak hayata geçirilmesi gerektiğinden bahsetmişlerdir. Benjamins vd. (1999) tarafından yapılan çalışmada Knowledge Annotation Initiative of the Knowledge Acquisition Community (KA2) GeoPortalını ele almışlardır. Lance vd, (2011), Almanya yer altı GeoPortalının (DINO) gelişim, bütçe, planlama, performans ölçümü ve kontrol işlemleri hakkında bilgi vermişlerdir. Beaumont vd, (2005), United Kingdom bünyesinde gerçekleştirilen GeoPortal projelerini yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde teknik ve yönetimsel olarak incelemişlerdir. Askew vd, (2005), United Kingdom devleti tarafından gerçekleştirilen Multi Agency Geographic Information for the Countryside, (MAGIC) GeoPortal sisteminin başarısını değerlendirmişlerdir. Evans ve Bambacus, (2005), NASA Earth-Sun System Gateway (ESG) GeoPortalının teknik altyapısını inceleyerek OGC standartlarının ara yüzlerini açıklamışlardır. Samadzadegan vd, (2008), National Disaster Risk Management Portal (NDRMP) adlı GeoPortalın oluşturulması ve teknik altyapısını incelemişlerdir. Bernard vd, (2005),Europan GeoPortal ve Europan Spatial Data Infrastructure (ESDI) geliştirme çalışmaları hakkında bilgi vermişlerdir. Crompvoets vd, (2004), INSPIRE GeoPortalının ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini ve yaptırımlarını araştırmışlardır.
SDI tabanlı GeoPortal sistemleri ile ilgili olarak, Iwaniak vd. (2011), planlayıcıların isteklerini karşılamak amaçlı oluşturulacak akıllı GeoPortal sistem tasarımını gerçekleştirmişlerdir. Çalışmalarında GeoPortal sistemlerinin Spatial Data Infrastructure (SDI) uygulamalarının kullanıcı odaklı erişim kapısı olduğunu belirterek INSPIRE ve SDI merkezli bir GeoPortal tasarımı gerçekleştirmişlerdir. Maguire ve Longley (2005), Geoportal sistemlerinin oluşturulmasının nedenleri ve Spatial Data
Infrastructure (SDI) oluşturma çalışmalarındaki önemini incelemişlerdir. Tang ve Selwood, (2005), iyi planlanmış olan GeoPortalların SDI çalışmalarına kazandırdığı değer ve önemden bahsetmişlerdir. Yang vd, (2006), SDI tabanlı Web portalları geliştirmek için gerekli altyapı, teknoloji ve gelişim sürecinden bahsetmişlerdir. Akıncı ve Cömert, (2008), portal tabanlı bir UKVA mimarisi modeli ve kurumlar için bir öneri sunmuşlardır. Yıldırım ve Cömert, (2011), UKVA kapsamında oluşturulacak olan GeoPortalların sunmuş olduğu olanakların incelenmesini gerçekleştirmişlerdir.
GeoPortal oluşturma sistemleri, teknolojileri ve sistem tasarımları ile ilgili olan çalışmalarda, Staab vd, (2000), toplumun ihtiyaç duyduğu verilere ulaşmak adına verilerin web üzerinden yayınlanmasını gerçekleştirmek amaçlı ontoloji tabanlı yaklaşımları incelemişlerdir. Bertrand De Longueville (2010), GeoPortal sistemlerinin Web 2.0 teknolojilerinden nasıl yararlanabileceği konusunu incelemiştir. Liu vd, (2008), OGC’nin yayınlamış olduğu The Geospatial Portal Reference Architecture ve gereksinimlerini incelemişlerdir. Referans modelin ihtiyaçları ve oluşturma teknolojileri detaylandırılmıştır. Wiegand, (2007), çalışmasında e-devlet GeoPortalları için semantik bir konumsal veri sorgulama aracı geliştirmişlerdir. Akıncı ve Cömert (2008), portal teknolojisinin tanıtımı ve Service Oriented Architecture (SOA) açısından uyumluluğunu analiz etmişlerdir. Tait, (2005), çalışmalarında GeoPortal oluşturmak için kullanılan teknolojileri ele almışlardır. Rautenbach vd, (2013), web servisleri kullanılarak oluşturulan GeoPortalların tematik harita üretimi için tasarlanması ve teknik altyapısı hakkında bir çalışma yapmışlardır. Yang vd, (2007), GeoPortal sistemlerine konumsal veri entegre edilmesi konusunu inceleyerek veri sunma, analiz ve görselleştirme adımlarını ortaya koymuşlardır. Athanasis vd, (2009), GeoPortal içerisinde veri araması için Resource Description Framework (RDF) adını verdikleri bir yöntem geliştirmişlerdir. Frehner ve Brandli, (2006), mevcut GeoPortal ve Web CBS uygulamalarındaki arama, sorgulama ve haritalama seçeneklerini geliştirmek amaçlı bir çalışma yapmışlardır.
4.2.2 GeoPortal Uygulamaları
Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen GeoPortal uygulaması, konumsal verilere ulaşmak ve görüntülemek için tasarlanmıştır. (GeoPortal-Ormansu, 2013). Metaveri servisi de olan bu GeoPortal Türkiye’deki birçok konumsal veri temasına ait veriler barındırmaktadır. Group on Earth Observations tarafından geliştirilen GeoPortal uygulaması ise iklim, çevre, enerji, sağlık, su, tarım ve ekosistem
ile ilgili verilerin sunulduğu bir sistemdir (GeoPortal-GEO, 2013), (Bai and Di, 2011).Ontario Council of University tarafından yapılan Scholars GeoPortalı, jeodezik ağ noktaları, tarımsal alanlar, jeolojik yapılar ve çevresel gözlemlere ait verileri barındırmaktadır (GeoPortal-Scholar, 2013). National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) tarafından oluşturulan National Geophysical Data Center (NGDC) GeoPortalı, sayısal yükseklik modelleri, LIDAR verileri ve atmosferik haritaların sunulmasını gerçekleştirmektedir. Metaveri desteği olan GeoPortal, bazı verilerin indirilebilmesine olanak vermektedir (GeoPortal-NGDC, 2013). Almanya’da kadastral parseller, binalar ve imar haritalarının gösterilmesi ve sorgulanması amacıyla oluşturulan My GeoPortal, oldukça fazla harita ve veri seçeneği ile kullanıcılara veri sunmaktadır (GeoPortal-My GeoPortal, 2013). United Nations World Food Programme (WFD) tarafından oluşturulan GeoPortal ile yollar, köprüler, havaalanları ve doğal kaynakları içeren konumsal verileri sunmaktadır (GeoPortal-WFD, 2013). Litvanyada geliştirilmiş olan GeoPortal ise yerleşim merkezlerine ait konumsal verilerin sunmaktadır (GeoPortal-Litvanya, 2013). İspanyada geliştirilmiş olan HlanData GeoPortalı ise yeryüzü arazi kullanım haritalarını sunmaktadır (GeoPortal-HlanData, 2013). İspanyadaki başka bir uygulamada ise Castilla-La Mancha bölgesindeki konumsal verilerin halka sunulması amaçlı IDECLM GeoPortalı oluşturulmuştur. Genellikle hava, uydu ve LIDAR görüntülerini sunmaktadır (GeoPortal IDECLM, 2013). INSPIRE tarafından oluşturulan GeoPortal ise üye ülkelere ait Ek-1, Ek-2 ve Ek- 3 kataloglarındaki konumsal bilgileri sunmaktadır (GeoPortal-INSPIRE, 2013). United Nations Environment Programme (UNEP) GeoPortalı ise dünya genelindeki ekonomik ve tarımsal alanları gösteren konumsal veri setlerini yayınlamaktadır (GeoPortal-UNEP, 2013). UK Location Programme (UKLP) olarak adlandırılan ve konumsal verilerin web servisleri yolu ile sunularak organizasyonlar ve veriye ihtiyaç duyan kullanıcılar arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla oluşturulan sistem ülkenin tüm konumsal veri ihtiyacını karşılamayı hedeflemektedir. INSPIRE standartları baz alınarak geliştirilen sistemde hem GeoPortal hem de veriye ulaşmak için kullanılacak tüm sistem bileşenleri tasarlanmıştır (UKLP, 2012), (Martin, 2012), (UKLP, 2013).
Çizelge 4.1’de var olan GeoPortalların ve tez kapsamında geliştirilen AGPS özelliklerine göre karşılaştırılması bulunmaktadır. Geliştirildikleri ortam ve barındırdıkları özelliklere göre sıralandığında birçok GeoPortalın sadece veri görüntülemek amacı ile oluşturulduğu görülmektedir.
Çizelge 4.1.GeoPortalların karşılaştırılması PORTAL H ar it a M et av er i D ow nl oa d A na liz So rg ul am a L ej an t R eq ue st Ö zn it el ik SL D P la tf or m OrmanSu - √ √ - √ - - - - ESRI NGDC - √ √ - √ - - - - ESRI My GeoPortal √ - - - √ √ - √ - Ajax UNEP - √ - - √ - - - - Ajax WFP √ √ - - √ √ - √ - Heron Litvanya √ √ - - √ √ - √ - Heron HlanData √ √ - - - √ - √ - Heron IDECLM √ √ - - - √ - √ - Heron INSPIRE √ √ - - √ - - √ - OpenLayers GEO √ √ - - - - - - - OpenLayers Scholar √ - √ - √ - - - - OpenLayers
5 AÇIK GEOPORTAL SİSTEMİ UYGULAMASI
AGPS’nin temel hedefi, kurumların ve organizasyonların konumsal veriler ile etkileşiminin sağlanması ve konumsal veriler ile yapılabilecek tüm işlemlerin tek bir platformda sunulmasını sağlayarak herhangi bir ek yazılım kullanmayı gerektirmeden tüm analizlerin ve işlemlerin yapılabilmesine olanak vererek, uluslar arası standartların uygulandığı bir platform sunan, veri sağlayıcılar ile veri kullananlar arasındaki teknik platformu oluşturan referans bir GeoPortal uygulaması sunmaktır. Kurumların ve organizasyonların konumsal veriler için ihtiyaç duydukları tüm işlemleri sağlayarak hem anlık olarak veriye ulaşmayı hem de günümüz gelişmiş konumsal veri altyapılarının kullanıcılara açılan kapısı olmayı hedeflemektedir. Günümüzde oluşturulan bağımsız bilgi sistemleri ve birçok kurum bünyesinde üretilen/kullanılan konumsal verilerin karmaşıklığına önemli çözümler getirecek olan AGPS, konumsal verinin yönetiminde ve kullanılmasında farklı bir bakış açısı getirmeyi amaçlamaktadır. AGPS, veri yerine birlikte çalışabilirlik yapılarından olan web servislerinin kullanıcıya sunulması üzerine kurulmuş fonksiyonel araçların tasarımını içermektedir.
Açık GeoPortal Sisteminin uygulanması ve geliştirilecek fonksiyonların ihtiyaçlara göre tanımlanabilmesi için ülkemizdeki konumsal verilerin mevcut durumu incelenmelidir. Ülkemizdeki konumsal verilerin genel durumu, GeoPortal oluşturma çalışmaları ve “Coğrafi Bilgi Sistemi Altyapısı Kurulumu Fizibilite Etüt Raporu” (Türksat, 2010) sonuçları incelendiğinde, ulusal ölçekte gerçekleştirilecek olan, kurumlar arası konumsal verilerin yönetimini ve paylaşımını sağlayacak bir GeoPortal sistemi kurulmasının gerekliliğini ve önündeki engelleri açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Özellikle günümüz sorunlarından olan birlikte çalışamamak adına çözümler üretecek bir sistemin tasarlanması, mevcut problemlerin ortaya konulması ile mümkün hale gelebilmektedir. Günümüzde karşılaşılan sorunlar bölüm 5.1’de incelenmiştir.