Kurumların konumsal verilere ulaşmada ve paylaşmada yaşadığı sorunlara bakıldığında çözüme kavuşturulması düşünülen konular,
• Veri mükerrerliği,
• Mevcut verilerin görülmesi ve sorgulanması, • Veri formatları ve dönüşümleri,
• Metaveri kaynakları ve temsil araçları, • Sembolizasyonlar,
• Verilerin depolama biçimleri, • Koordinat sistemi farklılıkları, • Kurumlar arası veri paylaşımı,
şeklinde ön plana çıkmaktadır. Bu konular, oluşturulacak GeoPortal sisteminin tasarımına yön vermekte ve kullanılacak teknolojilerin belirlenmesini sağlamaktadır. Bu nedenle yaşanan sorunların detayları aşağıda incelenmiştir.
Veri mükerrerliği, konumsal veriyi üreten ya da kullanan kurum sayısının çok
olması, farklı yöntemlerle elde edilmesi ve güncelliklerinin farklı olması, aynı bölgeye ait birden çok verinin üretilmesine neden olmaktadır. Konumsal verilerin farklı kurumlar tarafından yasal olarak onaylanması ve farklı projeler kapsamında verilerin üretiliyor olmasından dolayı aynı konumsal veri seti, farklı kurumlarda bulunmaktadır. (Çizelge 2.1). Bu nedenle konumsal veri seti sayısı artmakta ve hangisinin daha güncel olduğu konusu ancak detaylı bir araştırma sonucu bulunabilmektedir. Bu durum, ancak konumsal verilerin sunulacağı bir GeoPortal sistemi ve metaveri servisi ile çözüme kavuşturulabilmektedir. GeoPortal sistemi içinde yer alacak olan konumsal veriler, Çizelge 5.3 ve 5.4’te belirtilen sorumlu kuruluş listesine göre ilgili kuruluştan elde edilerek sisteme entegre edilmelidir. Böylece sadece sorumlu kuruluşun üretmiş olduğu konumsal veri, diğer kullanıcı kurumlar tarafından GeoPortal sistemi ile ulaşılabilir hale gelecektir. Her bir konumsal veri teması için belirlenmiş olan sorumlu kurumlar bünyesinde veya merkezi olarak oluşturulmuş veritabanı sistemleri ile birlikte konumsal verilerin GeoPortal sistemi içerisine dahil edilmesi ve veri setlerinin güncellenmesi durumunda değişikliklerin anında GeoPortal sistemine yansıtılması mümkün hale gelecektir.
Mevcut verilerin görülmesi ve sorgulanması, her bir kurumun farklı yazılım
ve veritabanı sistemi kullanmasından dolayı internet ortamında gerçekleştirilmesi mümkün olmamaktadır. Her bir kurum kendi içerisinde bir veri depolama ve paylaşma protokolü kurduğundan, diğer kurumların üretilen verileri sorgulaması adına herhangi bir yapı ortaya konulmamıştır. GeoPortal sistemlerinde bahsedilen katalog GeoPortal
sistemleri, bu kapsamda en iyi çözümü sunacak araçları barındırmaktadır. Katalog GeoPortal sistemleri, konumsal veri setleri içerisinde arama yapılarak mevcut verilerin bir listesini ve metaveri kaynaklarını göstermek için tasarlanmıştır. Böylece kurumlar katalog içerisinde arama yaparak öncelikle verinin mevcut olma durumunu, mevcut ise görüntüleme ve diğer araçlara geçiş yapabileceği ara yüzleri kullanarak bütüncül bir GeoPortal kullanımını gerçekleştirebilmektedir. Ayrıca konumsal veri setleri içerisinde bulunan coğrafi objelerin öznitelik bilgilerinin görüntülenmesi, konumsal verilerin kullanılabilirliğinin arttırılması adına büyük önem taşımaktadır. Görüntüleme fonksiyonunun oluşturulmasının ardından öznitelik bilgilerinin de görülmesi için çeşitli araçların geliştirilmesi gerekmektedir.
Veri formatları ve dönüşümleri, konumsal verilerin farklı yöntemlerle elde
ediliyor olması, kurumlarda kullanılan yazılımların farklılık teşkil etmesi ve yapılacak işlemlerde birden çok yazılım kullanılmasının gerekliliği nedeniyle konumsal verilerin temsil edilmesinde çok sayıda veri formatı ile karşılaşılmaktadır. Global harita kaynaklarının yoğun olarak kullanılması, açık kaynak kodlu yazılımların kullanılırlığının artması, temel olarak CBS yazılımlarında verilerin çok sayıda format ile temsil edilmesi ve standartlaşma çalışmaları kapsamında yeni veri formatlarının üretilmesi dosya formatı sayısını her geçen gün arttırmaktadır. Bu nedenle kurulacak GeoPortal sistemi içerisinde dosya formatı dönüşümlerinin de yer alması, konumsal verilerin kullanımında önemli bir kolaylık sağlayacaktır. Mevcut GeoPortal sistemleri incelendiğinde format dönüşümü özelliğinin bulunmadığı görülmektedir. Günümüzde en yaygın olarak kullanılan ve dönüşümlerinin oluşturulması gereken dosya formatları Çizelge 5.1’de verilmiştir.
Çizelge 5.1.Yaygın kullanılan dosya formatları
Metaveri kaynakları ve temsil biçimleri, konumsal veri setlerinin tanımlayıcı
bilgilerini içeren metaveri dosyaları, konumsal veri üreten sorumlu kuruluş tarafından hazırlanmalıdır. Mevcut durumda Çizelge 2.1’de verilen metaveri oranı, GeoPortal sisteminde çok sayıda konumsal verinin kullanılamayacağını göstermektedir. Metaveri dosyaları aynı zamanda verinin güncelliği konusunda da tanımlayıcı ifadeler barındırdığından dolayı sorumlu kurumların metaveri dosyalarını veriyi ürettiği anda oluşturması gerekmektedir. Metaveri aynı zamanda verilerin farklı kurumlar tarafından kullanılması esnasında koordinat sistemi, üretim tarihi, coğrafi sınırlar ve üretim yöntemi gibi bilgileri içerdiğinden dolayı her bir konumsal veri seti için hazırlanmalıdır. GeoPortal sistemi içerisinde, konumsal verilere ait metaveri dosyalarının görülebileceği sistemler oluşturulmalı ve metaveri içerisinde sorgulama yapılabilmelidir.
Sembolizasyon, konumsal verilerin farklı amaçlar için farklı sembolizasyonlar
gerektirdiği göz önüne alındığında, GeoPortal sistemi içerisinde sembolizasyon araçlarının entegre edilmesi gerekmektedir. Günümüzde sembolizasyonlar sadece CBS yazılımları içerisinde tanımlanabilmekte olup, GeoPortal sistemleri içerisinde bu özellik bulunmamaktadır.
Verilerin temsil biçimleri ve depolanması, genel olarak dosya formatında
depolandığından dolayı verilerin güncelleştirilmesi ve GeoPortal sistemleri içerisinde tanımlı hale getirilmesi zorlaşmaktadır. Günümüzde verilerin depolanması genellikle birçok kurum bünyesinde kullanılan yazılıma bağlı olarak dosya formatı şeklinde olup, veritabanı sistemleri kullanılması halinde veri yönetimi konusunda önemli avantajlar
Vektör Formatları Grup
Coverage ESRI
ShapeFile ESRI
GML (Geography Markup Language) OPENGIS
TAB MAPINFO
KML (Keyhole Markup Language) GOOGLE
GeoJson OpenSource
GeoTIFF
Esri Grid ESRI
JPEG (Joint Photograph Experts Group) ECW (Enhanced Compressed Wavelet)
kazanılmaktadır. Ayrıca dosya formatlarına bakıldığında CBS yazılımlarında verilerin genellikle yardımcı dosyalarla birlikte birkaç dosya ile birlikte tanımlı olduğu görülmektedir. Yardımcı dosyaların herhangi birinin silinmesi veya okunamaması durumunda konumsal verilerin kullanılamaması durumu ile karşılaşılmaktadır. Çizelge 5.2’de kullanılan bazı formatlar ve dosya uzantıları görülmektedir.
Çizelge 5.2.Bazı formatlar ve ek dosyaları
Format Ek dosyalar
ESRI ShapeFile .shp, .prj, .shx, .dbf
MapINFO TAB .tab, .map, .dat
GeoTIFF .xml, .tiff, .ovr, .aux
ArcInfo Coverage .dat, .nit, .info
Koordinat sistemi farklılıkları, kurumlar arasında bilgi paylaşımında en çok
karşılaşılan sorunlardan birisidir. Koordinat farklılıkları, • Kurumların farklı ölçeklerde çalışması,
• Farklı veri elde etme yöntemlerinin kullanılması, • Bölgesel koordinat sistemlerinin kullanılması,
• Yasal olarak tescil edilmiş ve eski tarihte elde edilen verilerde kullanılan farklı koordinat sistemleri,
koordinat sistemi farklılıklarını ortaya çıkartan nedenlerdir. Konumsal verilerin metaveri eksikliği nedeniyle koordinat sistemi tanımının olmaması, konumsal veri kullanıcılarının koordinat dönüşüm işlemlerini gerçekleştirmesini zorlaştırmaktadır. GeoPortal sistemleri konumsal verileri göstermek için tek bir koordinat sistemi kullandığından dolayı, koordinat farklılıkları ortadan kalkmış olacaktır. GeoPortal sisteminden elde edilen veriler aynı koordinat sisteminde olacağından dolayı, çakıştırma ve bindirme gibi işlemler herhangi bir dönüşüm işlemine ihtiyaç duyulmadan gerçekleştirilebilecektir.
Kurumlar arası veri paylaşımı, konumsal veri dosyalarının transferi şeklinde
gerçekleşmektedir. Bu durum, bir konumsal veri setinin birden fazla kopyasının oluşmasına ve güncel dosyanın belirlenmesinin zorlaşmasına neden olmaktadır. Kurumların veri paylaşımındaki tutumu, konumsal verilerin belirli izinler ve yazışmalar sonucu aktarılabilmesi ve yönetimsel sorunlar gibi nedenlerde konumsal verinin paylaşılmasında farklı yaklaşımların tesis edilmesini gerekmektedir. GeoPortal
sistemleri veri üreten ve kullanan kurumlar arasında bir köprü görevi gördüğünden dolayı hem ekonomik hem de hızlı bir şekilde verilerin paylaşılmasını sağlamaktadır.