Veysel Arseven’in Derlemiş Olduğu Varyantın Tahlili

2.2.2.1. Masalın Özeti

1. Padişahın kızı her gün has bahçenin içinden akan bir derenin kenarına oturup serinler.

2. Bir gün ellerini derede yıkarken çıkarmış olduğu bileziği, o esnada çimenlerin üzerine konan kırk bir kuştan biri boynuna geçirir ve uçup gider. (Kız, kırk kuşun silkindiğinde dişi perilere, bileziği çalan kuşun ise silkindiğinde yakışıklı bir delikanlıya dönüştüğünü görmüştür)

3. Kız, delikanlıya gönlünü kaptırır ve derdinden yataklara düşer.

4. Babasının çağırdığı ünlü hekimler kızın derdine çare bulamaz. Son çare olarak kızına bir hamam yaptırır, hamama gelenler yıkanmadan evvel başından geçenleri anlatır.

5. Bir gün hamama gelen güzel bir gelin, kızın âşık olduğu delikanlıyı gördüğünü anlatır. Kız, gelinden kendisini delikanlıyı gördüğü yere götürmesini ister.

6. Kız, delikanlının yaşadığı kayalık yere gider. Yük taşıyan katırların peşinden içeri girer. Bir dolabın içine saklanır.

7. Güvercin/periler gelir. Hüsnü Yusuf kamçısını şaklatır; her seferinde inleyen dolap bu sefer inlemeyince kızın dolabın içinde saklandığı anlaşılır.

8. Kız hamile kalınca, Hüsnü Yusuf artık onu perilerden saklayamayacağı için, padişah babasının sarayına götürür, kapı önüne bırakır. Onu içeri almaları için “Hüsnü Yusuf’un başı için beni içeri alın” demesini tembihler.

9. Kız doğurur.

10. Bir gece saraya gizlice giren Hüsnü Yusuf’la kızın konuştuklarını hizmetçiler görür ve babasına haber verirler. Ertesi gece Hüsnü Yusuf yakalanır.

11. Periler gelir ve Hüsnü Yusuf’u geri isterler.

12. Padişah satın aldırdığı beyaz güvercini, yaktırmış olduğu saray fırınlarından birine atar, attığı güvercinin Hüsnü Yusuf olduğunu söyler. Padişahın sözüne inanan periler, güvercinin peşi sıra fırına girer ve hepsi yanarlar. Böylece padişah perileri kandırmış olur.

13. Hüsnü Yusuf ile sevgilisi evlenirler.

2.2.2.2. Masalda Bulunan Fonksiyonlar

1. I. AİLEDEN BİRİ EVDEN UZAKLAŞIR

Padişahın kızı her gün has bahçeye gider. Bu fonksiyon, 3 numara ile tasnif edilen “Genç nesilden bir kimse evden ayrılır” alt başlığına uymakla birlikte, 137 numaralı ‘gezmeye’ motifine de uymaktadır.

2. VIII. SALDIRGAN AİLEDEN BİRİNE ZARAR VERİR

(II. KAHRAMAN BİR YASAKLA KARŞILAŞIR, III. YASAK ÇİĞNENİR)

Bilge Seyidoğlu’nun derlemiş olduğu masalda olduğu gibi, bu masalda da denge durumundan dönüşüm duruma geçişi sağlayan fonksiyona, istek durumunun yardımıyla geçilir. Bu masalda bir insan olduğu (yakışıklı bir delikanlı) baştan belli olan kuş, kızın bileziğini çalar. Fakat çalınmış bileziğin masalın gidişatına etkisi yoktur, yakışıklı delikanlıyı gören padişah kızı ona âşık olur ve derdinden yataklara düşer. Babasının onun sağlığına kavuşması için yaptırdığı hamama gelen bir

‘yardımcı kişi’ sayesinde delikanlının yerini öğrenir. Yasak durumunun karşılığı olan istek de, bu öğrenmeden sonra aktif hale gelir.

Yine bir önceki masalda belirtildiği gibi, saldırganın asıl kötülüğü, masalın ortasında ortaya çıkan Hüsnü Yusuf’un periler/kuşlar tarafından kaçırılmış olma durumudur. Bu durum, VIII. fonksiyon olan AİLEDEN BİRİNİN BİR EKSİĞİ VARDIR; AİLEDEN BİRİ BİR ŞEYİ ELDE ETMEK İSTER fonksiyonu içerisinde de değerlendirilebilir.

3. XI. KAHRAMAN EVİNDEN AYRILIR

Kız, âşık olduğu delikanlıyı bulmak üzere hamama gelen gelinin anlattığı yere gider.

4. XV. KAHRAMAN, ARADIĞI NESNENİN BULUNDUĞU YERE ULAŞTIRILIR, KENDİSİNE KILAVUZLUK EDİLİR YA DA GÖTÜRÜLÜR

Kız, yük taşıyan katırların peşinden âşık olduğu delikanlının yaşadığı yere girer. Bir önceki masalda olduğu gibi bu masaldaki XV. No.lu fonksiyon da 3. No.lu alt başlık olan “Kahramana kılavuzluk edilir” biçiminde görülür.

5. XVI. KAHRAMAN VE SALDIRGAN, BİR ÇATIŞMADA KARŞI KARŞIYA GELİR

Önceki masalın 5. fonksiyonunda belirttiğimiz gibi, burada da karşı karşıya gelme durumuyla birlikte saldırgan ve kahraman konumları arasında bir yer değiştirme olur. Kız, Hüsnü Yusuf’un odasındaki dolaplardan birine saklanır. Hüsnü Yusuf, hamama gelen gelinin anlattığı “kamçı şaklatma” motifini gerçekleştirir. Gelinin şahit olduğu seferde “odanın her yanı tiril tiril” titrerken, bu sefer bir dolabın

Dolabı açan Hüsnü Yusuf sevgilisini görünce çok sevinir.

Veysel Arseven’in derlediği masalda, masalın bu fonksiyonunu anlatan kısımlar kısa ifadelerle geçilmiştir.

6. XVII. KAHRAMAN ÖZEL BİR İŞARET EDİNİR

Hüsnü Yusuf, perilerin yakalamaması için kızı padişah olan babasının sarayına götürür. Kızın içeri alınması için ona “Hüsnü Yusuf’un başı için beni içeri alın” demesini tembihler.

7. XIX. BAŞLANGIÇTAKİ KÖTÜLÜK GİDERİLİR YA DA EKSİKLİK KARŞILANIR

Gece saraya gizlice giren Hüsnü Yusuf ile kızın konuşmalarını duyan hizmetçiler, durumu padişaha haber verir. Padişah kızı huzurunca çağırtınca kız olan biten her şeyi anlatır. Ertesi gece gelince Hüsnü Yusuf yakalanır. Bu fonksiyon da Bilge Seyidoğlu’nun derlediği masalda olduğu gibi 1. No.lu alt başlık olan “Aranan nesne zorla ya da kurnazlıkla kaçırılır” biçiminde gerçekleşmiştir.

Bu masalda da iki kesitli yapıdan ve kahramanların konum değiştirmesinden dolayı XVIII. ve XIX. no.lu fonksiyonların sıralaması farklıdır.

8. XVIII. SALDIRGAN YENİK DÜŞER

Periler gelip Hüsnü Yusuf’u ister. Padişah, bir güvercini yaktırmış olduğu saray fırınlarından birine atar ve onun Hüsnü Yusuf olduğunu söyler. Periler de güvercinin peşi sıra fırına girer ve yanarlar. Padişah böylece perileri kandırarak yenmiş olur.

9. XXXI. KAHRAMAN EVLENİR VE TAHTA ÇIKAR

Hüsnü Yusuf ve sevgilisi evlenirler.

Masalda bulunan fonksiyonlar numaralarına göre şöyle sıralanırlar: I, VIII, XI, XV, XVI, XVII, XIX, XVIII, XXXI