Hipermetin ya da hipermedya ortamlarında kullanıcıların gereksinim duydukları bilgiye erişmek için doğru yolu bulmada yaşadıkları problemler, öğrenci özellikleri, ortam özellikleri ya da öğrenme görevi gibi değişkenlerin öğrencilerin gezinme verimliliğine etkisini inceleyen araştırmaları beraberinde getirmiştir (Quentin-Baxter, 1999, Hudson, 2007; Park ve Kim, 2000). Literatüde yer alan çalışmalar incelendiğinde gezinme verimliliğinin farklı araştırmacılar tarafından gezinme performansı, arama performansı, vb. gibi farklı kelimelerle isimlendirildiği görülmektedir. Bu araştırmalarda gezinme (göz atma-browsing ve arama-searching) verimliliğini belirlemede, öğrencilerin gezinme kayıtları analiz edilerek sonuçlar çıkarılmaya çalışıldığı görülmektedir. Çalışmalarda verimlilik hesaplamaları gerçekleştirilirken de farklı gezinme verilerinin ele alındığı belirlenmiştir. Bu veriler:
• Öğrencilerin görevleri gerçekleştirmek için harcadıkları toplam ya da ortalama zaman (Loo ve Chung, 1991; Chao, Yang ve Chiang, 2001; Hudson, 2007; Lida, Hull ve Pilcher, 2003);
• ziyaret edilen toplam düğüm sayısı (Hudson, 2007; Lin, 2003, Park ve Kim, 2000),
• ziyaret edilen düğümlerin frekansı (Hudson, 2007; Lin, 2003, Park ve Kim, 2000),
• aranan bilgiyle ilgili ziyaret edilen düğüm sayısı (McDonald ve Stevenson, 1996),
• doğru cevaplanan soruların sayısının soruları çözmek için harcanan zamana oranı (Hoffman ve Spatariu, 2008) ve
• gezinme araçlarının kullanım sıklığıdır (Chiu ve Wang, 2000; Stanton vd. 1992).
Verimlilik, optimum zamanda optimum kaynak kullanarak maksimum performansa ulaşma düzeyi olarak tanımlanabilir. Bu tanımda zaman kullanımı, doğru
kaynağın seçimi ve görevin/işin yapılma başarısı önemli faktörlerdir. Bu tanımdan yola çıkarak web temelli eğitim ortamlarında verimlilik hesaplanırken görevin tamamlanma süresi, ziyaret edilen sayfaların görevle ilgililik oranı ve görevle ilgili akademik başarı bileşenlerinin birlikte ele alınması gereği ortaya çıkmaktadır. Ancak literatürde bu boyutları birlikte ele alarak verimlilik hesabı yapan bir ölçüm aracı yer almamaktadır.
Web ortamında gezinme verimliliğiyle ilgili yapılan çalışmalardan bir kısmı aşağıda kısaca özetlenmektedir.
Hudson (2007) gezinme yardımcılarının bulunma durumuna göre iki farklı şekilde oluşturulan web ortamında, bireylerin gezinme performansları ile öğrenme performansında yaşın etkisini inceleyen bir çalışma gerçekleştirmiştir. Araştırma 30 genç ve 31 ileri yaştaki katılımcı ile yürütülmüştür. Kontrol grubunun çalışacağı ortamda geri butonu ve diğer temel gezinme yardımcıları yer alırken, deney ortamında site içinde gezinmeye imkân veren bir site haritası bulunmaktadır. Gezinme performansını ölçmek için, her bir görev için harcanan zaman, her bir görevde birden fazla ziyaret edilen sayfaların sayısı, her bir görevde ziyaret edilen toplam sayfa sayısı değerleri kullanılmıştır. Bu gezinme verilerinin ortalama değerlerinden faydalanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Sonuçta genç katılımcıların ileri yaştakilere göre daha kısa zamanda denemeleri (trail) gerçekleştirdikleri görülmüştür. Tekrar edilen sayfalar ve ziyaret edilen toplam sayfa sayısı bakımından farklı yaştaki katılımcılar arasında anlamlı bir fark olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Campbell (2007) çalışmasında gezinme stratejisi seçimi ve görsel-uzamsal beceri ile gezinme performansı arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Maryland üniversitesinde lisans düzeyinde seçmeli bir ders kapsamında yürütülen çalışmaya yaşları 18-20 arasında değişen 24 öğrenci katılmıştır. Çalışma için 3 farklı deneysel süreç gerçekleştiren Campbell, webdeki gezinme görevi performansının büyük ölçüde stratejiye dayalı olduğu ve yine görselleştirme becerileri ile gezinme performansı arasında da anlamlı bir ilişki bulunduğu sonucuna ulaşmıştır. Ancak uzamsal görselleştirme becerisinin strateji seçimini belirlediğine ilişkin bir sonuç elde edilmemiştir.
Lin (2003) çalışmasında, hipermetin ortamlarında farklı metin topolojilerinin öğrencilerin performanslarına etkilerini incelemiştir. Araştırmada HTML ile yapılandırılmış iki farklı metin topolojisi kullanılmıştır: hiyerarşik ve referanslı (referential). Hiyerarşik metin topolojisi, bir düğümün doğrudan ulaşabileceği
düğümlerin bir adet (kendinden bir üst ve bir altta olan) olabileceği yapıları tanımlamaktadır. Referanslı topoloji ise bir düğümden hipermetinde yer alan herhangi başka bir düğüme ulaşılabilen hipermetin yapısıdır. İki ayrı topolojiye göre oluşturulan ortamlarda yaşları 57 ile 67 arasında değişen 12 örneklem üzerinde deneysel işlem gerçekleştirilmiştir. Örneklemler rasgele atama yöntemiyle 2 ayrı ortama yerleştirilmişlerdir. Sonuçlar yetişkinler için hiyerarşik topolojiye sahip hipermetin ortamının diğer topolojiye göre arama ve gezinme verimliliğini artırdığını ortaya koymuştur. Gezinme verimliliğini belirlemede ziyaret edilen düğüm sayısı ve birden fazla ziyaret edilen düğüm sayısı dikkate alınmıştır.
Park ve Kim (2000) çalışmalarında web ortamlarında öğrencilere gezinmelerinde yardımcı olmak amacıyla bağlamsal bilgi verilmesinin (web ortamındaki mevcut durumlarını açıklayan) gezinmelerinin verimliliğine etkisini incelemişlerdir. Lisans düzeyinde 40 öğrenci üzerinde gerçekleştirilen çalışmada öğrencilere 6 adet görev verilmiş, her bir görevi gerçekleştirdikten sonra 3 sorudan oluşan bir anketi cevaplamaları istenmiştir. Öğrencilerin bu görevleri gerçekleştirirken gezinme kayıtları analiz edilerek verimlilikleri incelenmiştir. Bağlamsal yardımcıların kullanılma frekansı, toplam ziyaret edilen düğüm sayısı, birden fazla ziyaret edilen düğüm sayısı, son anketten alınan puanlar ele alınarak analizler gerçekleştirilmiştir. Bağlamsal bilgi verilen ortamda çalışan öğrencilerin daha az düğüm tekrarı yaptığı ve bu nedenle gezinme (browsing) verimliliğinin daha fazla olduğunu sonucu elde edilmiştir.
Chao, Yang ve Chiang (2001) 3 farklı gezinme modelinin (sıralı hiperlinkler, hiyerarşik bir yapı ve seçeneklerin menülerle sunulduğu tasarım), lise öğrencilerin hipermedya ortamlarında öğrenme performanslarına etkisini incelemiştir. 70 tane 11. sınıf öğrencisinin katıldığı deneysel çalışmada öğrencilerin gezinme (browsing) performansları ve kaybolmaları incelenmiştir. Toplam harcanan zamana göre bakıldığında hiyerarşik yapıdaki ortamda çalışan öğrencilerin performanslarının sıralı hiperlinklerin yer aldığı ortamda çalışan gruptan anlamlı derecede daha iyi olduğu bulunmuştur.