Veri Toplama Tekniği:

Araştırmada daha önce hazırlanmış olan tezlerden, kitaplardan ve bilimsel makalelerden yararlanılarak literatür kısmı hazırlanmıştır. Bu kaynaklarda yıldırma eylemiyle ilgili tanımlara bakılmış, yıldırma eylemlerinin tipolojisi ve tespitine

yönelik ne gibi çalışmalar olduğu incelenmiştir. Konuyla ilgili araştırmaların genelde Avrupa’da yaygın olarak yapıldığı, son dönemlerde de ülkemizde yapılmaya başlandığı görülmüştür. Adı geçen araştırmalar, yıldırmanın çeşitli boyutlarını ele almıştır. Ancak bu araştırma, yıldırma eylemlerinin verimlilik ile ilişkisine odaklanmıştır. Araştırmada birincil veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Ankete, anketin ne amaçla hazırlandığının anlatıldığı bir sunuş yazısı ile başlanmıştır. Daha sonra ankette; cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu, çalışılan otelin yıldız sayısı, otelde çalışılan bölüm, mevcut iş yerinde (otel) çalışma süresi, sektörde çalışma süresi ve alınan ücret olmak üzere toplam dokuz adet demografik değişkene yer verilmiştir.

Bu demografik değişkenlerin ardından, yıldırmanın tespitine ilişkin soruların yer aldığı birinci bölüme geçilmiştir. Bu bağlamda da, Leymann’ın tipolojisi baz alınmış ve Leymann’ın belirlediği 45 eylem biçimine yer verilmiştir. Ancak, ankette 45 değil, 44 ifade yer almıştır. Bunun nedeni; Leymann’ın tipolojisinde birinci bölümün birinci eylem türünde “Yönetici, mağdurun kendini gösterme olanağını ve iletişimini kısıtlar.” biçiminde bir ifade yer alırken, aynı bölümün üçüncü eylem türünde de “Meslektaşları veya birlikte çalıştığı kişiler, mağdurun kendini gösterme olanaklarını ve iletişimini kısıtlar.” biçiminde bir ifadenin yer almasıdır. Ankette; her bir eylem biçimine yönelik olarak yöneticiler ve iş arkadaşları için ayrı birer satır oluşturulduğu ve her bir eylem biçimine bu satırların karşısında ne sıklıkta maruz kalındığı sorulduğundan, satırlarda iş arkadaşlarının zaten belirtiliyor ve soruluyor olması durumu hâsıl olmuş ve dolayısıyla ayrıca farklı bir soruymuş gibi tekrar sorulmasına gerek kalmamıştır. Sıklık derecesi olarak ise beş ölçüt belirlenmiş ve bu ölçütler; “evet, her gün”, “evet, haftada en az bir kere”, “evet, ayda birkaç kez”, “evet, yılda birkaç kez” ve “hayır, hiçbir zaman” biçiminde ankette yer almıştır. Bu bölümdeki amaç, bu anketi cevaplayanların kim tarafından, ne sıklıkta hangi eylem biçimine maruz kaldıklarının tespit edilmesinin çalışılması ve “yıldırma eylemlerine maruz kalanlar (yıldırılanlar)” ve “yıldırma eylemlerine maruz kalmayanlar (yıldırılmayanlar)” biçiminde ayırımlarının yapılabilmesinin sağlanmasıdır.

Anketin ikinci ve son bölümünde ise, konuyla ilgili kaynak araştırması esnasında incelenen kitap ve makalelerde özellikle de yıldırmanın bireysel sonuçları olarak yer verilen, çalışanın verimliliğine etki edebilecek bazı psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklar ve eylem biçimleri derlenmiş ve ankette yer almıştır. Bu bölüm on sekiz ifadeden oluşmuş ve katılımcılara “evet” ya da “hayır” biçiminde işaretleme yaptırılarak bölümde yer alan durumları yaşayıp yaşamadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Anketin bir örneği tezin ekler bölümüne (Ek 1) konmuştur.

Veri toplama amacıyla geliştirilmiş olan ölçme aracındaki (örneğin, anket) yargıların, soruların kendi aralarında tutarlı olup olmadıkları güvenilirlik analizi ile test edilir.

Ölçme aracını oluşturan ifadelerin birbiriyle tutarlılık gösterip göstermediği, aralarındaki ilişkinin (korelasyonun) ölçülmesiyle ortaya çıkar. Güvenilirlik katsayısı, 0 ile 1 arasında değerler alır ve bu değer 1’e yaklaştıkça güvenirlik artar. Güvenirlik analizi için birçok yöntem (Alpha, Split-half, Guttman, Parallel, Strict Parallel) geliştirilmiştir. Güvenirlik analizi için bu yöntemlerin kullanımında ölçülecek konuya ilişkin ölçekteki soru sayısının (k>20) ve denek sayısının (n>50) fazla olmasına dikkat edilmelidir (Ural ve Kılıç, 2006, s.286).

Anketin yıldırma eylemlerinin tespitine yönelik hazırlanmış olan birinci bölümünde 44 (k=44) ifade vardır ve anket 510 (n=510) personele uygulanmıştır. Anketin bu bölümünün güvenilirlik analizi SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) programıyla yöneticiler, iş arkadaşları ve adı geçen iki değişkeni de birden alarak (genel) ayrı ayrı üç defa “Cronbach’s Alpha” güvenilirlik testine tabi tutulmuştur. Test sonucunda anketin ilgili bölümünün yöneticilerle ilgili verilen cevaplarda alfa değerinin α=0,928, iş arkadaşları için verilen cevaplarda α=0,939 ve genel olarak adı geçen tüm üç değişkene yönelik değerin α=0,951 olduğu görülmüştür. Bu anlamda, anketin ilgili bölümü yıldırma eylemlerinin tespiti için yüksek derecede güvenilirdir (0,80<α<1). Cronbach’s Alpha testi, tezin ekler bölümünde (Ek 2) yer almaktadır. Katılımcıların, anketin birinci bölümündeki 44 soruya yöneticileri ve iş arkadaşlarına yönelik olarak verdikleri tüm cevapları LIPT kriterlerine göre değerlendirmede ancak şu noktada bir problem vardır. LIPT

kıstaslarına göre ankette yer alan 44 sorudan sadece (herhangi) birine “evet, her gün” veya “evet, haftada en az bir kere” biçiminde cevap vermiş olmak, yıldırmaya maruz kalındığının beyanı olarak yeterli görülmüştür. Burada, ankette 44 sorunun tamamına anılan sıklıkta cevap verenle, sadece bir soruya anılan sıklıkta cevap veren bir tutulmuştur. Ancak, öte yandan anılan kıstaslar olmasa, anketi cevaplayan herhangi biri, soruların bazılarına değişik sıklıklarda “evet” cevabını, bazılarına da “hayır, hiçbir zaman” cevabını verebilecektir. Böylesi bir durumda da, kişinin yıldırmaya maruz kalıp kalmadığının tespiti güçleşebilecektir. Hem bu sebepten hem de tezin literatür kısmında bahsedildiği ve literatür kısmına paralel bir araştırmanın yapılmasının isabetli olacağı düşüncesiyle anılan kriterlerin yukarıda bahsedilen eksikliği söz konusu olsa da, bu çalışmada LIPT kriterleri temel alınarak araştırma gerçekleştirilmiş ve yeni kriter üretme yolu seçilmemiştir.

Anketin verimlilikle ilgili on sekiz yargıyı içeren ikinci bölümü de Cronbach’s Alpha testine tabi tutulmuştur ve bu bölümün de güvenirlik katsayısının test sonrasında α=0,826 olduğu görülmüştür (Ek 2). Dolayısıyla anketin bu bölümü de yüksek derecede güvenilirdir.