Veri Toplama Süreci

Araştırma kapsamında cevap aranan 3 ana 7 tane de alt olmak üzere toplamda 10 adet soru bulunduğunu belirtmiştik. Bu 10 soruya cevap verilebilmesi için 4 farklı araştırma yapılması tasarlanmıştır. Tasarlanan bu araştırmalar için yapılan ön hazırlıklar yukarıdaki kısımda açıklanmıştır. Bu kısımda yaptığımız ön hazırlıkların ardından veri toplama es-nasında izlediğimiz yol, kısıtlarımız, evren ve örneklem durumumuz gibi bilgiler aktarı-lacaktır.

Araştırma Sorusu 1 : Türkiye’deki Çevre duyarlı tesisler gerçekte ne kadar çevreci?

Alt Sorular :

a. Yeşil Yıldız uygulamasının temel sorunları ve eleştirildiği noktaları neler? b. Türkiye’deki çevreci otellerle Avrupalı çevreci otellerin kıyaslanması.

123

Araştırmanın 1. sorusuna ve “a” alt sorusuna cevap verebilmek için Türkiye’deki çevre duyarlı tesislere verilen Yeşil Yıldız ödülünün irdelenmesi ve eksikliklerinin ortaya ko-yulması gerekmektedir.

Öncelikle oluşturduğumuz anketi uyguladığımız tüm Yeşil Yıldız sahibi otellerden, an-ketin açık uçlu bir sorusu olarak Yeşil Yıldız hakkındaki düşüncelerini belirtmeleri isten-miştir. Bu soru zorunlu bir soru değildir. Bu sebeple geri dönüş yapan 108 otelden 11 tanesinin bu soruyu doldurduğu görülmüştür.

Bunun yanında araştırmacılar tarafından Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti arasında ortaklaşa yürütülen Turizm Sektöründe İşverenlerin ve Çalışanların Uyum Yetenekleri-nin Artırılması Projesi kapsamında Yeşil Yıldız Yaygınlaştırma seminerleriYetenekleri-nin 6 Nisan 2016’da Gaziantep’te gerçekleştirilen toplantısına katılım sağlanmıştır. Seminer yapısı gereği birçok Yeşil Yıldız sahibi otelin yöneticisine ve birçok Yeşil Yıldız almak isteyen otel yöneticisine ev sahipliği yapmaktadır. Bu toplantı esnasında konuşulanlar not edil-miştir. Bu veriler Yeşil Yıldız sisteminin eksikliklerini ve eleştirildiği noktaları anlaya-bilmek için önemlidir.

Bunun yanında proje yürütücülerinden Yeşil Yıldız uzmanı Baver Alyakut ile yarı yapı-landırılmış mülakat gerçekleştirilmiştir. Bu mülakat ses türünde kayıt edilmiştir. Mülakat esnasında Yeşil Yıldıza eleştirel bir bakış sağlanmış ve uzmanımızdan bu eksiklikleri yo-rumlaması istenmiştir. Veri analiz kısmında bu kayıtlar da deşifre edilecektir.

Araştırmanın 1. Sorusunun “b” alt sorusu çalışmanın en geniş kapsamlı araştırmasıdır. Ön çalışmalar sayesinde 90+4 soruluk bir anketin hazırlandığından ve bu anketin iki farklı çevrimiçi anket sitesine yüklendiğinden yukarıda bahsetmiştik.

Bu basamağa ikinci ön hazırlık olarak anketin örneklemini oluşturan 293 Yeşil Yıldızı sahibi otelin listesine ulaşıldığını da eklemiştik. Her otelin web sitesi tek tek ziyaret edi-lerek telefon numarası da ön hazırlık aşamasında kenara not edilmiştir.

Artık elimizde isimler ve iletişim numaraları olduğundan araştırmanın bu basamağı veri toplamak için hazır hale gelmiştir.

124

Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan listede bulunan 293 otelin telefon numaraları tek tek aranarak; kendilerine çalışmadan kısaca bahsedilmiş, ilgili yöneticiye aktarmaları is-tenilmiştir. Genellikle aktarılan departman ya Kalite Birimi yada Teknik Servis bölümü olarak karşımıza çıkmıştır. Buradaki Yeşil Yıldız sorumlusuna (her işletmede bir Yeşil Yıldız sorumlusu bulunmak durumundadır) yürütmek istediğimiz çalışma detaylı şekilde anlatılarak, kendilerine anket linki gönderebileceğimiz bir mail adresi istenmiştir. Yeşil Yıldız sorumluları belki işleri gereği belki de gerçekten önemsedikleri için mail adresle-rini paylaşma noktasında herhangi bir negatif tutum sergilememiştir.

Alınan her mail adresine durumu tekrar açıklayan önceden hazırlanmış bir mail şablonu eklenerek ilgili linkler gönderilmiş ve çalışmaya katılımlarının son derece önemli olduğu kendilerine bildirilmiştir.

Evren 293 otelden oluşmaktadır. Ancak hem bakanlığın verdiği listenin hatalı oluşu (bazı otellerin adı birden çok yazılmıştır) hem de telefonla görüşmelerimiz esnasında bazı otel-lerin Yeşil Yıldızının iptal edilmiş olması, bazılarının da hiç Yeşil Yıldız almadığını ifade etmeleri evrenin gerçekten 293 olup olmadığını sorgulamamıza neden olmuştur. Bu bağ-lamda tahmini gerçek evren boyutunun 250 civarında olduğunu söylemek mümkündür. Telefon görüşmeleri sırasında, yaşanan turizm krizi sebebiyle otelde herhangi bir perso-nelin bulunmadığını, otelin gelecek yaza kadar kapalı olduğunu söyleyen kişiler de ol-muştur. Maalesef ki bu otellere mail gönderilememiştir.

Ancak netice itibariyle Yeşil Yıldıza sahip olduğunu ifade eden ve ulaşılabilen her ko-naklama işletmesine anket maili iletilmiştir.

121 konaklama işletmesinden geri dönüş alınmıştır. Ancak bazı anketlerin tam doldurul-mamış olması veya birbiriyle tamamen zıt cevaplar ile doldurulmuş olması, bu anketlerin seçilerek çıkartılmasına neden olmuştur. Kullanılabilir anket sayısı bu şekilde 108’e in-miştir. Araştırmanın Türkiye ayağı bu şekilde bitirilin-miştir.

Araştırmanın Avrupa Birliği üyesi ülkeler ayağında ise 90+3 şeklinde hazırlanan anket, AB üyesi ülkelerdeki durumu ölçerek, Türkiye ile kıyaslamak amacıyla AB üyesi ülke-lerde bulunan Çevre Duyarlı Tesis ödülü sahibi otellere uygulanılmıştır. Anket çevrimiçi sisteme yüklenerek, yapılan araştırmalar neticesinde web sitelerinden mail adreslerine ulaşılarak işletmelere önceden hazırlanmış bir İngilizce mail şablonu ile gönderilmiştir.

125

Ancak bir süre sonra 50/1 gibi bir geri dönüş oluşu, verinin bu şekilde elde edilemeyeceği hissini uyandırmıştır.

Daha önceden düşünülen ancak oldukça zaman ve ekonomik olarak araştırmacıyı zorla-yacağı için yapılmayan anketin İngilizce hariç dillere çevrilmesi düşüncesi artık bir dü-şünceden daha çok bir ihtiyaca dönüşmüştür. Bu sebeple anket, ön hazırlık başlığında detaylı açıklandığı gibi öncelikle İspanyolcaya ardından da Almancaya çevrilmiştir. Bu şekilde anket Türkçe, İngilizce, Almanca ve İspanyolca olmak üzere toplam 4 dilde çev-rimiçi sisteme yüklenmiştir.

Devamında anket linkinin iletilmesi için kullanılan mail şablonu da Almanca ve İspan-yolcaya çevrilmiştir. Mailin atılacağı ülkenin kullandığı dile göre (dil yakınlığına göre) mail şablonu seçilerek, 4 dilde anketin bulunduğu linkler de eklenerek, otellere gönderil-meye başlanmıştır.

Bu hamle, istenilen miktarda geri dönüşün olmasını sağlayamamış olsa da oranı 50/9 gibi bir noktaya taşımıştır.

Örneklem metodu olarak “basit tesadüfi örneklem” tekniği kullanılmıştır. Bu teknik, be-lirlenmiş evrendeki her elemanın eşit ve bağımsız seçilme şansına sahip olduğu, bir seçi-min diğer seçime hiçbir şekilde engel olmadığı örneklem türüdür (Altunışık vd, 2010: 137).

AB üyesi ülkelerde bulunan tam 200 Çevre Duyarlı otele mail atılmış, toplamda 44 geri dönüş alınabilmiştir. Hatalı ve eksik doldurulmuş anketler çıkartıldığında kullanılabilen anket sayısı 39 olarak belirlenmiştir.

Ülkesel bazda dağılım şu şekildedir:

 İspanya : 8

 Avusturya : 7 ( +1 Stadthalle Hotel Sayılmamıştır )  Almanya : 7  Portekiz : 3  Belçika : 6  Hollanda : 4  Yunanistan : 3  Bulgaristan : 1

126

Rakamlar toplandığında Avrupa Birliği üyesi 10 ülkede bulunan toplam 39 adet Eco-La-beled otelden veri alınabilmiştir.

Araştırma Sorusu 2 : Çevre duyarlı yatırımlara misafirlerin yaklaşımı nasıl?

Alt Sorular :

a. Misafirler, Yeşil Yıldız hakkında bilgi sahibi mi? İşletmede Yeşil Yıldız olması rezervasyon yaparken etkili oldu mu?

b. Yenilenebilir Enerjilerin konaklama işletmelerinde kullanılması turistler tarafın-dan destekleniyor mu?

Bu araştırma sorusu ile elde edilmek istenilen bilgi, işletmelerin yüksek yatırım bedelleri ödeyerek çevre duyarlılık sertifikası ya da Yenilenebilir Enerji üretim teknolojileri gibi çevre dostu uygulamalara sahip olmalarının, turistler tarafından ne derece anlaşıldığı ve ne derece önemsendiğinin tespit edilmesidir. Soru, cevap bulabildiği takdirde, yatırımla-rın saf çevreci algının ötesine geçerek, yeşil pazarlama faaliyetlerine yardımcı olduğu kanıtlanmış olacaktır. Ancak, tüketicilerin yani turistlerin bu yatırımları önemsemediği ve anlamadığı tespit edilirse, ilgili yatırım türünün saf çevrecilik çerçevesinde kaldığı an-laşılmış olacaktır.

Çalışmada evrenimiz, Yeşil Yıldız sahibi işletmelerde konaklamış yerli turistlerden oluş-maktadır. Çalışma bir Örnek Olay incelemesi olduğundan dolayı elde edilen veriler ile bir tümevarım yapılmayacaktır. Bu sebeple örneklem için belirli bir güven aralığı ya da belirli bir hata payından söz etmek mümkün değildir. Örnek Olay incelemesi ya da oriji-nal adıyla Case Study; bir veya az sayıda, birbiriyle ilgili denek üzerinde yapılan ayrıntılı çalışma olarak tanımlanmıştır. Veri toplama aracı olarak anket, mülakat ya da gözlem kullanılmaktadır. Zayıf yönleri ise gözlemcinin ön yargısı ve elde edilen sonuçların ge-nelleyememesidir (Altunışık vd., 2010). Veri toplamak için anket tekniği kullanıldığın-dan, araştırmacının “ön yargısı” zayıflığından bu çalışmada söz etmek mümkün değildir. Verilerin toplandığı Örneklem Mersin OlBios Marina Resort otel misafirleri ve Adana’da bulunan ancak isminin kullanılmasını istemeyen bir zincir otelde konaklayan misafirleri-dir.

Bu basamakta klasik yöntemle kâğıt dağıtarak anket toplamak yerine, Tablet PC üzerin-den anket linki açılmış ve turistlerüzerin-den sadece bir dakika ayırarak doldurmaları istenmiştir.

127

Bu işlem için anket sitesinin ayarları değiştirilerek bir PC üzerinden birden çok anket doldurulmasına izin verilmiştir.

Toplam 112 geri dönüş alınmış ve 112 geri dönüşün tümü kullanılabilir şekilde tam ve çelişkisiz doldurulmuş anketlerden oluşmaktadır.

Araştırma Sorusu 3 : Çevreciliğin (Yeşil Yıldız ve benzeri sertifika programları) öte-sine geçmek mümkün mü?

Alt Sorular :

a. Yenilenebilir Enerji ve akıllı bina teknolojilerinin konaklama işletmelerine enteg-rasyonu ve bu entegenteg-rasyonun getiri-götürülerinin belirlenmesi ve entegrasyon ön-cesi ve sonrası ortaya çıkabilecek sıkıntıların araştırılması.

b. Çevreci bir yönetim algısına sahip oteller, fiziksel üst limit olarak gerçekte ne kadar çevreci olabilirler? Belirli standartları yerine getirerek, müşteri ihtiyaçlarını yok saymadan ve lüks tüketimi kısıtlamadan ne kadar çevreci kalınabilir? c. %100 Yenilenebilir Enerji ile faaliyet gösteren bir konaklama işletmesi ne derece

gerçekçi?

Bu sorular ile konaklama işletmelerinin çevrecilik noktasındaki geleceğine dair çıkarım yapılması amaçlanmıştır. Gelişen teknolojiler ile birlikte son yıllarda elde edilen tüm ta-sarruf imkânları konaklama işletmeleri bünyesinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum; üst limitin ne olduğunu ve misafirlerin kullanımında bir kısıtlamaya gitmeden en üst çev-recilik limitinin ne olduğunun araştırmacılar tarafından sorgulanmasına sebep olmuştur. Bir diğer husus ise, %100 Yenilenebilir Enerji ile faaliyet gösterdiğini ifade eden dünya-daki ilk otelin var olan durumunun incelenmesi gerekliliğidir. Çünkü eğer ifade edildiği gibi %100 Yenilenebilir Enerji kullanılarak gerek duyulan tüm operasyonlar gerçekleşti-rilebiliyorsa, konaklama işletmelerinin bu yönde evrileceği bir kesinliktir. Bu yüzden, bu işletmenin incelenerek, literatüre kazandırılması özellikle Türkiye turizm sektörü açısın-dan bir önemlidir.

Çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için, %100 Yenilenebilir Enerji ile faaliyet gösteren dünyadaki ilk otelin (Stadthalle Otel) sahibi ve müdüründen alınan randevu neticesinde, ilgili tarihten 1 gün önce İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanından Viyana’ya uçulmuş ve randevu için hazırlanılmıştır. Randevu günü otele check-in yapılmış ve ardından saat

128

14.00’da otel sahibi ve Avusturya Otelciler Federasyon Başkanı olan Michaela Reitterer hanımefendi ile otelin lobisinde yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ile görüşülmüştür. İlgili mülakatın tümü ses türünde kaydedilmiştir. Araştırmanın veri analiz kısmında bu mülakat deşifre edilerek aktarılacaktır.

Michaela Reitterer hanımefendi kıymetli vaktinden ortalama 1,5 saat ayırarak mülakatı tamamlamış, ardından otelin pazarlama müdürü olan Maria Leifer hanımefendiden rica ederek otelin tanıtılması ve Yenilenebilir Enerji aygıtlarının işleyişi hakkında sorulacak sorulara yardımcı olması istenilmiştir.

Takip eden yaklaşık 2 saat boyunca Maria Leifer hanımefendi otel hakkında bilmek iste-nilen her şey hakkında detaylı bir gezide araştırmacıya eşlik etmiştir. Bu gezi esnasında ortak alanlar, odalar, mutfak, bahçe, güneş enerji panelleri, güneş enerji kontrol santral-leri, atık su depolama tankerleri gibi birçok detay fotoğraflanarak belgelenmiştir. Bu fo-toğraflar tezin ek kısmında bulunabilir.

Maria Leifer istenildiği taktirde otelin enerji kullanımına dair verileri de bizimle paylaşa-bileceğini ifade etmiş, doğal olarak bu veriler hemen kendisinden istenilmiştir.

Otel yönetimi resmi şekilde misafirler ile mülakat yapılmasının misafirleri rahatsız ede-bileceğini düşündüğü için bu hususta olumsuz fikir beyan etmiştir. Ancak otelde kalınan sürenin devamında otel misafirleri ile “günlük konuşma” şeklinde iletişim kurulmuştur. Buradaki asıl amaç misafirlerin otel hakkındaki hissiyatlarını anlamaktır. Bu sebeple resmi olmayan kanallardan misafirlerden veri elde edilmeye çalışılmıştır.

Araştırmanın odaklandığı sorular ve bu sorulara cevap bulmak için izlediği yollar bu şe-kilde ifade edilebilir. Ancak her araştırmada olduğu gibi, bu araştırmada da belirli kısıtlar söz konusudur. Araştırma yapısı gereği birden çok veri toplama sürecine ve evren-örnek-leme sahiptir. Bu durum her araştırma başlığı için farklı kısıtlar ve engellerle karşılaşıl-ması anlamına gelmektedir.

İlk kısıdımız oluşturduğumuz anketin, ortalama bir ankete kıyasla oldukça uzun olması-dır. Ortalama bir anket 25-30 soru iken, oluşturduğumuz anket 94 soruya sahiptir. Bilin-diği üzere Türkiye’de anket geri dönüşleri oldukça düşük seviyelerde kalabilmektedir. Hele ki bu anket 90 soru gibi uzun ve zaman alıcı bir anket ise, doldurulma oranı çok

129

daha düşecektir. 230 otelin Yeşil Yıldız sorumlusu ya da teknik Servis müdürü ile tele-fonla yüz yüze görüşmemize rağmen geri dönüş sayısı bu sayının neredeyse yarısı kadar-dır.

İkinci kısıdımız, bahsettiğimiz 90 soruluk anketin 3 farklı dile çevrilerek Avrupa Bir-liği’nde faaliyet gösteren çevre duyarlı oteller tarafından doldurulma aşamasıdır. Maale-sef ki bu noktada da oldukça sınırlı geri dönüşler olmuştur.

Üçüncü kısıdımız, araştırmanın örnek olay incelemesine konu olan Stadthalle otelin başka bir kıtada bulunuyor olmasıdır. Otelin yerinde incelenebilmesi önemli olduğundan, araştırmacı tamamen kendi imkânlarını kullanarak bu ziyareti gerçekleştirmiştir. Bu du-rum hem zaman hem de maddi olarak araştırmacıyı kısıtlamıştır.