Dalga Enerjisi Kavramı

Dalga enerjisi direkt olarak dalga yüzeyinden veya yüzey altındaki dalga basınçlarından elde edilen enerji türüdür (EIE, 2016). Aslında dalga enerjisi de güneş enerjisinin bir de-vamı olarak görülebilir. Çünkü dalgaları oluşturan rüzgâr, atmosferdeki basınç farklılık-larından meydana gelmektedir (Görgün, 2009: 11). Ancak dalgalar yapısı gereği 3 farklı türde oluşmakta ve bunlardan sadece 1 tanesi güneşe bağlı şekilde gerçekleşmektedir. Bu sebeple tüm dalgalar güneş kaynaklı fiziksel hareketlerdir demek doğru olmayacaktır. Dalgalar denizlerde oluşan depremler neticesinde ya da gelgit olaylarından kaynaklana-bilmektedir (Uygur vd., 2006: 8).

Dalgaların taşıdıkları fiziksel güç, bu güçle beraber getirdikleri su miktarı veya basit fizik kurallarından yüksek basınçtan alçak basınca geçme isteği dalga enerjisinin konusunu oluşturan unsurlar olarak ifade edilebilir. Bu bağlamda birbirinden oldukça farklı birçok dalga enerjisi üretim tekniğinden bahsetmek mümkündür. Verimli kullanıldığında dalga enerjisi güneş enerjisinden sonra en büyük ikinci Yenilenebilir Enerji kaynağı olarak ifade edilebilir. Öyle ki, dünya çapında tüm kıyı şeritlerinde dalgaların ürettiği enerji 23 milyon MW olarak tahmin edilmekte, yani binlerce elektrik santralinin üret-tiği enerjiye eş değer bir güçten bahsetmek mümkündür. Bu güç dünyanın elektrik ih-tiyacının % 13’ünü karşılayacak düzeydedir (Görgün, 2009: 11), ve bu rakam sadece kıyı şeritlerini kapsamaktadır. Okyanuslarda bulunan ve katrilyonlarca metreküp suyu sa-niyeler içinde yer değiştirebilen akıntıların gücü bu hesapta yer almamıştır. Bu bağlamda akıntılardan üretilebilecek enerjileri de dalga enerjisi sınıfına koymak gerekmektedir. 2.2.4.2. Üretim Teknikleri

Dalga enerjisi üretimi kıyı şeritlerinde gerçekleşebildiği gibi deniz tabanındaki akıntıların gücü ile de gerçekleşebilmektedir. Bu sebeple birbirinden oldukça farklı yöntemlerde dalga gücünden enerji üretimi mümkündür. İlgili üretim türlerini bu bağlamda 3 farklı başlıkta toplayabiliriz (Kapluhan, 2014).

 Kıyı Şeridi Uygulamaları

 Kıyıya Yakın Uygulamalar

51

Diğer Yenilenebilir Enerji türlerinde olduğu gibi bu türde de bazı üretim teknikleri bir konaklama işletmesinin bünyesinde uygulanamayacak türdedir. Bunun sebebi yüksek maliyet olabileceği gibi, fiziksel olarak imkânsızlık durumu da söz konusu olabilir. Doğal olarak bu enerji türünü bünyesinde üretmek isteyen konaklama işletmelerinin deniz kıyı-sında olması daha faydalı olacaktır.

Bu kısımda, kıyı şeridi uygulamalarını ele almak konunun bütünlüğü açısından daha sağ-lıklı olacaktır; zira kıyıya yakın ve kıyıdan uzak uygulamalar bir konaklama işletmesinin altından kolaylıkla kalkabileceği bir üretim türü değildir.

Kıyı şeridi üretim tekniklerini incelediğimizde, ilk olarak salınımlı su kolonu üretim yön-teminden bahsedebiliriz. Bu sistemler aslında çok basit bir mekanik düzeneğe sahiptir; ancak kelimeler ile bu düzeneği anlatmak oldukça zor olabilir. Bu sebeple aşağıdaki gör-selin incelenmesi daha sağlıklı olacaktır.

Şekil 13: Dalga Enerjisinin Çalışma Prensibi

Kaynak: Wikipedia (2016) Görselinden Türkçeye Çevrilmiştir.

Dalganın fiziksel su yoğunluğunu kullanarak, havayı sıkıştıran ve sıkışan havanın tribün-den geçerek elektrik üretmesini sağlayan bu teknolojiye Su Kolonu Üretim Tekniği de-nilmektedir. Prensibi aynı şekilde olan ancak çok farklı fiziksel türlerde olabilen su ko-lonları da mevcuttur.

52

Bir diğer üretim tekniği ise Daralan Kanal Sistemi olarak isimlendirilmektedir (EİE, 2016). Bu sistem gelgit prensibi ile faaliyet göstermektedir.

Suyun en alt seviyede olduğu yükseklikte inşa edilmiş büyük bir su haznesinin deniz ile bağlandığı noktalara koyulan tribünler sayesinde enerji üretilen bu sistemde, gelgit baş-ladığında su haznesine doğru hücum eden su, tribünleri çevirmektedir. Hazne deniz sevi-yesi ile eşitlendiğinde tribünlere giriş çıkış kapatılır ve su içerde hapsedilir. Gelgit bittik-ten sonra çekilen sular alt seviyede olduğu için, bu sefer tribün kapakları açılarak hazne-deki suyun denize doğru hareketine izin verilerek tribünlerin dönmesi sağlanmaktadır. Bu şekilde hem hazne dolarken hem de boşalırken elektrik üretilmiş olur.

Şekil 14: Gel-Git Prensibine Dayalı Enerji Üretimi

Kaynak: http://climatekids.nasa.gov (2016) Görselinden Türkçeye Çevrilmiştir.

Son olarak kıyıya yakın enerji üretim tekniklerinden biri olarak CETO sistemi örnek gös-terilebilir. Aslında CETO sistemi farklı türlerde yakın veya uzak denizde de kullanılabil-mektedir. CETO sistemi kabaca bisiklet pompasına bağlı bir duba gibi çalışmaktadır ve dalgaların hareketiyle duba sallandıkça bağlı bulunduğu pompayı yukarı aşağı hareket ettirerek enerji üretmektedir.

53

Şekil 15: CETO Sisteminin Çalışma Prensibi

Kaynak: http://generadoras.cl/ (2016) görselinden Türkçeye çevrilmiştir. 2.2.4.3. Türkiye’deki Mevcut Üretim Durumu

Türkiye’de aktif olarak dalgalardan enerji üreten bir tesis bulunmamakta olup, Sakarya-Karasu’da prototip bir tesis ile bu teknoloji üzerine çalışmalar devam etmektedir (Gülsaç, 2009: 60). Bu koşullar altında, henüz aktif olarak kullanılabilen bir sistemden söz etmek mümkün değildir. Bu sebeple Türkiye’de kurulabilecek dalga enerji üretimi potansiyelin-den bahsetmek gerekmektedir. Bilindiği gibi Türkiye 3 tarafı potansiyelin-denizlerle çevrili bir ülkedir. Bu bağlamda dalga enerjisi potansiyelinin yüksek olduğu düşünülebilir. Ancak konu hak-kında ne Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın ne de ilgili akademik birimlerin ortaya sağlıklı veri koyabilen bir dalga atlası çalışması yapmamış olması, üzerine düşünülmesi gereken bir durumdur.

Aşağıda görüldüğü gibi kıyıların hepsinden aynı potansiyelde üretim yapmak mümkün görünmemektedir. Dalgaların en güçlü olduğu kıyılar Akdeniz ve İzmir-Finike kıyıları olarak belirtilmiştir. Türkiye’de kullanılabilir durumdaki kıyılar hesap edildiğinde dalga enerji potansiyelinin 18.5 milyar Kwh olduğu tahmin edilmektedir.

54 Tablo 11

Ortalama Dalga Enerjisi Yoğunluğu

Bölge Ortalama Güç Karadeniz 1,96 – 4,22kWh / m Marmara 0,31 – 0,69 kWh / m Ege 2,86 – 8,75 kWh / m Akdeniz 2,59 – 8,26 kWh / m İzmir-Finike 3,91 – 12,05 kWh / m Kaynak: Üstün ve Kurban, 2010: 64.

Küçük ölçekli enerji dönüştürücülerinden yıllık 10TWh/y gücün elde edilebileceği, bu-nunda Türkiye hidroelektrik enerji potansiyelinin %12,5’ine tekabül ettiği belirtilebilir (Üstün ve Kurban, 2010: 64, 66).

Türkiye’deki kitlesel turizm hareketliliklerinin genellikle sahil şeridinde bulunan illerde gerçekleşiyor olması, turizm endüstrisinde faaliyet gösteren işletmelerin bu enerji türün-den yararlanabilmelerine olanak tanır niteliktedir. Ancak Türkiye’deki potansiyelin tam anlamıyla keşfedilerek gerekli yatırımlar eşliğinde kullanıma açılması oldukça uzun bir zaman alacağa benzemektedir.