Çalışmanın değişkenlerinin nasıl ölçüleceğini belirlemek için birkaç önemli hususun göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Veri toplama aracı: Çalışmada verilerin toplanmasında anket tekniğinden
yararlanılmıştır. Anket üç temel bölümden oluşmaktadır. Bunlar;
Bölüm I: Örneklem hedefine dair bilgiler: Bu bölümde, örneklemdeki (çalışanlar) katılımcıların demografik ve işlevsel değişkenleri yer almaktadır. Bunlar yedi değişken (cinsiyet, medeni durum, yaş, akademik yeterlilik, uzmanlık, kariyer seviyesi, deneyim) ile ölçülmüştür. Ayrıca banka ile ilgili verilee yer verilmiştir.
Bölüm II: Risk yönetimi: Bu bölüm, çalışmanın dört ana eksenden oluşan ve Libya bankacılık sektöründeki riskleri ifade eden bağımlı değişkenleri ele almaktadır. Bu ölçüm, başta likidite riski, pazar riski, kredi riski gibi finansal riskler ve operasyonel risk gibi finansal olmayan riskler olmak üzere bankaların karşılaştığı riskleri tanımlamak için 61 ifade ile ölçülmüştür. Bu ifadeler, literatürden faydalanılarak hazırlanmıştır (Ahlasa, 2013; Bouzaida, A.2015; Jihad, 2012; Abu Kamal, 2007; Abou Salah, 2007; Bouabdali, 2015).
Bölüm III: İşgören güçlendirmesi: Bu bölüm, bankacılık sektöründe bahsi geçen risk yönetiminde güçlendirmenin farklı boyutlardaki rolünü belirlemeye yönelik insan kaynağının güçlendirilmesini ifade eden bağımlı değişkenlerle ilgilidir. (Mearag, 2015; Mohammedia, 2016) tarafından geliştirlien ölçekten yararlanılarak oluşturulmuştur. Risklerin yönetimi ve insan kaynakalrı güçlendirmesine ilişkin 76 ifade, beş boyutlu Likert ölçeği (1,2,3,4,5) (kesinlikle katılmıyorum, katılmıyorum, tarafsızım, katılıyorum, kesinlikle katılıyorum) esas alınmıştır.
Tablo 4.2. Çalışmada kullanılan ölçekler ve madde sayıları
Çalışmanın kullanılan ölçekler Anketteki madde sayısı Likidite riski yönetimi (1-17) Pazar riski yönetimi (18-29) Kredi riski yönetimi (30-45) Operasyonel risk yönetimi (46-59) İşgören güçlendirmesi (62-76)
Araştırmacılar arasında Likert ölçeğinin yaygın olarak kullanılması ve özellikle bu gibi çalışmalarda kullanılmasıyla elde edilen sonuçların doğruluğunun sonucu olarak,
çalışmada bu parametre seçilmiştir. Ölçeğin ifadeleri olumlu ifadeler ile formüle edilmiştir. Cevap “kesinlikle katılmıyorum” olduğunda katılımcıya 1 puan verilirken “kesinlikle katılıyorum” olduğunda 5 puan verilmiştir. Diğer üç puan ise bu iki derece arasında yer almıştır, bunlar: katılımcı “katılmıyorum” cevabını verdiğinde 2 puan, katılımcı “tarafsız” cevabını verdiğinde 3 puan ve katılımcı “katılıyorum” cevabını verdiğinde 4 puan şeklindedir. Bunlar tablo 4.3’te gösterilmektedir.
Tablo 4.3. Ölçeklerde yer alan ifadelere verilen cevap şekli ve verilen cevabın ağırlığı
Cevap Kesinlikle
katılmıyorum Katılmıyorum Tarafsız Katılıyorum katılıyorum Kesinlikle Derece Çok düşük Düşük Orta Yüksek Çok yüksek
Puan 1 2 3 4 5
Anket formunun birinci ekseniyle dördüncü ekseni arasında belirtilen “banka riski” bağımlı değişkenlerinin tüm kalemlerinin ve aynı anketin beşinci ekseninde gösterilen bağımı değişkenin onay derecesini belirlemek için, beş Likert ölçeğine bağlı olarak aritmetik ortalama (ağırlıklı ortalama) değerleri ölçümünü belirledik. Seçenekleri (kesinlikle katılıyorum, katılıyorum, tarafsız, katılmıyorum, kesinlikle katılmıyorum) ifade eden değişken sıralı bir ölçek olduğu ve programa giren sayılar ağırlıkları ifade ettiği için (kesinlikle katılıyorum = 5, katılıyorum = 4, tarafsız = 3, katılmıyorum = 2, kesinlikle katılmıyorum =1) , sürenin uzunluğu öncelikle aralıkla hesaplanmakta (5 - 1 = 4), daha sonra ölçüm kategorilerinin (5) sayısına bölünmektedir (4), burada 4 aralık sayısını temsil etmektedir (1-2 arası ilk aralık, 2-3 arası ikinci aralık, 3-4 arası üçüncü aralık, 4-5 arası dördüncü aralık). 5, 4’e bölündüğünde, sürenin uzunluğu 0,80’e eşittir. Beş ölçüm kategorisi tanımlanmıştır. dağılım aşağıdaki tablo 4.4’te gösterilmektedir.
Tablo 4.4 Anket formundaki ölçek ifadelerine ilişkin ağırlıklar
Ağırlıklı ortalama Seviye Onay derecesi 1.00 - 1.79 Kesinlikle Katılmıyorum Çok düşük 1.80 - 2.59 Katılmıyorum Düşük
2.60 - 3.39 Tarafsız Orta 3.40 - 4.19 Katılıyorum Yüksek 4.20 - 5.00 Kesinlikle Katılıyorum Çok yüksek
Anketin çalışma örneklemine dağıtılması: Çalışmanın örneklemi bu bölümün ilk
bölümünde tanımlanmıştır. Krejie ve Morgan (1970) tarafından sunulan bir tabloya örneklem 320 çalışandan oluşmaktadır. Anket formunu çalışanlara rastgele ve tarafsız bir şekilde dağıtmış, çeşitli departmanları seçmiştir. Bu departmanlara risk yönetimi, kredi yönetimi, cari hesap yönetimi, bilgi teknolojisi yönetimi, denetim departmanı, eğitim ve çalışma yönetimi ve bankacılık geliştirme, insan kaynakları, kart yönetimi, elektronik bankacılık, dahili denetim yönetimi, idari işler yönetimi, pazarlama yönetimi ve uygunluk birimi gibi çeşitli departmanlar dahil edilmiştir. Anketin dağıtım ve toplama süreci, yüksek yanıt oranı almak ve katılımcılara güvenilir veri sunma fırsatı sağlamak için iki ay sürmüştür. Toplam 320 anketten 311’i geri alınmıştır, çalışanların neden göstermeden yanıtlamayı reddettiği ve bu nedenle geri alınmayan anket sayısı 9’dur (Dört Al-Wahda çalışanı, beş Ulusal Ticaret Bankası çalışanı). Fakat katılımcıların anketteki önemli soruların birçoğuna yanıt vermediği 14 anket değerlendirme dışı bırakılmıştır. Bu nedenle, analiz için geçerli anket sayısı %93 oranına karşılık gelen 297’dir. Bu da çalışma ve uygulamalı araştırma alanında istatistiksel açıdan temel alabileceğimiz kabul edilebilir bir orandır. Tablo 4.5’de dağıtılan, alınan anket sayısı ve çalışılan bankalarda analiz için geçerli modeller gösterilmektedir.
Tablo 4.5. Çalışılan evreni, dağıtılan anket sayısı, geri döüşümü olan anket sayısı ve geçerli anket sayısı
Banka E vre n D ağı tıl an A nke tl e r T opl a n a n A nke t Sa yı sı D eğe rl en di rm e D ış ı A nke t Sa yı sı A na liz İç in G e ç erl i A nke t Sa yı sı K at ılı m cı O ra nı % Alwhda 1027 166 162 8 154 %48.0 Ulusal Ticaret 420 67 62 4 58 %18.0 Al- Ajmaa Al-Arabi 192 32 32 - 32 %10.0 Ticaret ve Kalkınma 147 26 26 - 26 %8.0 Al-Jumhouria 118 19 19 1 18 %6.0 Akdeniz 53 10 10 1 9 %3.0 Toplam 1957 320 313 16 297 %93