Veri toplama araçları ve verilerin analizine ilişkin bulgular

İncelenen eylem araştırması tezlerinde nicel ve nitel veri toplama araçlarına başvurulmuştur. Eylem araştırmasının sadece nitel bir araştırma deseni olduğuna dair bir uzlaşmanın olmadığı görülmektedir. Araştırmaların nicel, nitel veya karma olarak tasarlandığı ve araçların bu tasarımlara göre kullanıldığı görülmektedir. İncelenen tezlerde kullanılan ölçme araçlarına ilişkin veriler Tablo 4.3’te yer almaktadır.

Tablo 4.3

Eylem Araştırmalarında Kullanılan Veri Toplama Araçları

Veri toplama aracı F

Görüşme formu 298

Günlük / Alan Notları 211

Öğrenci ürünleri 161

Gözlem Formu 149

Test (Başarı testi veya standart test) 124

Öğrenci Günlüğü 112

Ölçek 111

Form (değişik amaçlı formlar) 103

Video Kayıtları 98

Anket 59

Doküman 57

Rubrik 52

Ses kayıtları 45

Envanter 24

Öz değerlendirme formu 22

Kontrol listesi 14

Fotograf 9

Tablo 4.3’te görüldüğü gibi en çok kullanılan ölçme aracı görüşme formlarıdır.

Onları araştırmacı/öğretmen günlükleri/alan notları ve öğrenci ürünleri takip etmektedir. Eylem araştırmalarında farklı veri toplama araçlarının kullanımının eylemin geçerlik ve güvenirliğini doğrudan etkilediği daha önce söylenmişti.

Araştırmaların çoğunda farklı veri toplama araçları ile veri çeşitlemesinin yapıldığı görülmektedir (n=336). Araştırmaların %16,4’lük bir kısmında sadece bir tür ölçme aracı kullanılarak veri toplandığı bulunmuştur. Doktora tezleri için farklı kaynaklardan veri toplama oranı %95,9, yüksek lisans tezleri için %76,5’dir.

Tezlerde kullanılan bu ölçme araçlarının hazırlama, geliştirme veya uyarlama sürecine ilişkin aşamaların ayrıntılı olarak açıklanıp açıklanmadığına göre yapılan değerlendirmede, tezlerde veri toplama araçlarının genellikle ayrıntılı olarak

64

açıklandığı görülmektedir (n= 334); diğer çalışmalarda (n= 68) veri toplama araçlarının sadece isimleri yer almıştır. Doktora tezlerinin %93,2’sinde veri toplama araçları ayrıntılanırken, yüksek lisans tezlerinde bu oran %77.3 olarak gerçekleşmiştir.

Eylem araştırmalarında araştırmacıların kendi deneyim ve yorumlarını yansıttıkları araştırmacı/ öğretmen günlükleri bu araştırma türüne özgü bir veri toplama aracıdır. Bu nedenle bu veri toplama aracının kullanılıp kullanılmadığı ayrıca incelenmiştir. Tez metinlerinde araştırmacı günlüğü, öğretmen günlüğü, saha notları kelimelerinin geçme durumuna göre yapılan incelemede tezlerin %65,2’sinde öğretmen/araştırmacı günlüğünün kullanıldığı görülürken (n=262); %34,8’inde bu tür bir günlüğün kullanılmadığı ve veri analiz sürecine katılmadığı görülmüştür (n=140).

Doktora tezlerinin %79,6’sında araştırmacı günlüğü kullanılmışken, yüksek lisans tezlerinde bu %56,9 olarak gerçekleşmiştir.

Kullanılan ölçme araçlarına göre hem nicel hem de nitel veri analizi uygulanan araştırmaların sayısı 89’dur. Sadece nicel veri analizinin kullanıldığı araştırmalar ise 5 adet olarak tespit edilmiştir. 37 araştırmada verilerin nasıl analiz edildiğine dair bir bilgiye yer verilmediği görülmüştür. Tablo 4.4 en sık başvurulan nitel veri analiz yöntemleri verilmiştir.

Tablo 4.4

Eylem Araştırmalarında Kullanılan Nitel Veri Analiz Yöntemleri

Veri Analiz Yöntemi f

İçerik analizi 184

Betimsel Analiz 158

Tümevarım Analizi 18

Tematik kodlama analizi 21

Sistematik analiz 10

Nitel veri analizi 6

Tümdengelimsel analiz 6

Karşılaştırmalı analiz 3

Yorumsal analiz 2

Bağlamsal analiz 1

Söylem analizi 1

Ders analizi 1

Devam eden analiz/ Geriye dönük analiz 1

Ses analizi 1

Swot analizi 1

İdiyografik analiz 1

Kategorisel analiz 1

65

Tablo 4.4’te yer alan veri analiz yöntemleri tezlerde yer alan adlarıyla kodlanmıştır. Buna göre en çok kullanılan analiz türünün içerik analizi olduğu onu betimsel analiz ve tümevarım analizlerinin takip ettiği görülmüştür.

Eylem araştırmalarında kullanılan istatistiki testlere bakıldığında, ön ve son ölçümler arasındaki farkların görülmesine imkân veren parametrik ve parametrik olmayan t-Testi, Wilcoxon İşaret Sıraları Testi, Mann-Whitney U testi gibi testlerle betimsel istatistiklerin kullanıldığı görülmüştür. ANOVA, Kümeleme Analizi ve ANCOVA gibi ileri istatistiksel yöntemlerin kullanıldığı birer tez de evrende bulunmuştur.

Nitel verilerin analizinde geçerlik ve güvenirliği arttırma amaçlı çeşitli stratejiler izlenmektedir. Bunlar çalışma sürecinde kurulacak bir geçerlik komitesi, ölçme araçlarının geliştirilmesi, uygulanması ve analizi süreçlerinde alınan uzman görüşleri ve verilerin kodlaması aşamasında ikinci bir kodlayıcının süreçte yer almasıdır.

İncelenen lisansüstü çalışmalarda geçerlik komitesinin yer alıp almadığı kriterine göre yapılan analiz sonucunda, tezlerin %76,4’ünde bir geçerlik komitesi ya da eylem araştırması komitesinin kurulmadığı görülmüştür (n=307). Bu tarz bir komite uygulamasının belirli birkaç üniversitede yapılmakta olduğu görülmektedir (Marmara Üniversitesi 18, Anadolu Üniversitesi 13, Gazi Üniversitesi 12, Çukurova 9, Toplam 27 üniversite). Araştırma süreçlerinde uzman görüşüne başvurulup başvurulmadığı incelendiğinde, tezlerin %76’sında çeşitli aşamalarda en az bir kere uzman görüşüne başvurulduğu görülmektedir. Doktora tezi yazım sürecinde araştırmacıların %85’i uzman görüşü almıştır (n=125). Yüksek lisans tezi olarak eylem araştırması yürüten araştırmacılarda ise bu oran %71,4’tür (n= 182).

İkinci bir kodlayıcının süreçte yer alma durumuna bakıldığında, tezlerin

%85,1’inde ikinci bir kodlayıcıya yer verilmediği görülmüştür (n=342). Doktora tezlerinde ikinci bir kodlayıcının yer alması durumu %25,2 olarak gerçekleşirken, yüksek lisans tezlerinde bu oran %9 olarak bulunmuştur.

Yine görüşme verilerinin katılımcılar tarafından teyit edilmesi amacıyla görüşme dökümlerinin katılımcıların onayına sunulması işleminin incelenen çalışmaların %22,4’ünde katılımcılardan onay alındığı görülmektedir (n=90).

Eylem araştırmalarında yeni bir yöntemin denenmesi ya da bir programın geliştirilmesi ile belirli bir sorunun giderilmesi amaçlanmaktadır. Bu nedenle sürecin başlangıcında ve sonrasında ölçüm yapılması ile uygulamanın sonuçları

66

değerlendirebilmektedir. İncelenen araştırmaların %51,2’sinde sürecin başında ve sonunda uygulamanın sonuçlarını gösterecek herhangi bir nitel ya da nicel ölçme işleminin yapılmadığı görülmektedir. Doktora tezlerinin %55,1’i (n= 81) ve yüksek lisans tezlerinin %45,1’inde araştırma öncesi ve sonrasında bir ölçme işlemi yapılmıştır.