Veri Toplama Araçları

Katılımcılar yaşam doyumu, PİK, depresyon, yalnızlık, üretkenlik, öz-düzenleme, negatif ve pozitif duygu değişkenlerine ilişkin olarak Yaşam Doyumu Ölçeği, Young İnternet Bağımlılığı Testi Kısa Form, Beck Depresyon Envanteri, UCLA Yalnızlık Ölçeği, Loyola Üretkenlik Ölçeği, Öz-Düzenleme Ölçeği Kısa Form, PANAS Pozitif Duygu ve Negatif Duygu Ölçeği ölçme araçlarını doldurmuşlardır. Ortalama tamamlama süresi surveymonkey sitesi tarafından 37 dakika olarak hesaplanmıştır.

3.3.1 Kişisel Bilgi Formu

Araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formunda, katılımcıların eğitim, yaşadıkları şehir, gelir düzeyleri, medeni durumları ve boş zamanlarını değerlendirme aktiviteleri hakkında bilgi alınan kişisel demografik formunun ardından kişilerin internet kullanım alışkanlıklarına yönelik soruların yanıtları alınmıştır. Söz konusu formda kişilerin internet kullanım süreleri, internete erişimde kullandıkları cihazlar ve mekanlar, kullandıkları sosyal medya programları, interneti kullanım amaçları benzeri detaylı sorular sorulmuştur. Söz konusu forma Ek.2’den ulaşabilirsiniz.

3.3.2 Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ)

Yaşam Doyumu Ölçeği Diener ve ark., (1985) tarafından genel yaşam doyumunu ölçümlemek üzere geliştirilmiştir. Ölçeğin orijinal adı “Satisfaction with Life Scale- SWLS” dir. 5 maddeden oluşan ölçeğin maddeleri 7’li Likert kullanılarak puanlanmaktadır. Derecelendirilmiş 7 seçenek “Hiç uygun değil” 1 puan, “Uygun değil” 2 puan, “Biraz Uygun değil” 3 puan, “Ne uygun ne uygun değil” 4 puan, “Biraz uygun” 5 puan, “Uygun” 6 puan, “Çok uygun” 7 puan olarak dönüştürülür. Ölçekten alınabilecek toplam puanlar 5 ile 35 arasında değişkenlik gösterirken, yüksek puanlar yüksek yaşam doyumunu, düşük puanlar ise düşük yaşam doyumunu işaret eder. Ölçekte tersten puanlanan madde bulunmamaktadır. Ölçek Türkçe’ye (Köker, 1991) tarafından uyarlanmış, ergenler üzerinde yapılan çalışmada güvenirlik kat sayısı .85 olduğu belirtilmiştir. Ölçek Durak, Şenol-Durak ve Gençöz (2010) tarafından üniversite öğrencilerine ve yetişkinlere uyarlanmıştır. Üç farklı gruba uyguladıkları çalışmada iç tutarlılık katsayısı üniversite öğrencileri için .81, geç yetişkin grup için .82 ve yetişkin grup için .89 olarak belirtilmiştir. Bu çalışmada ölçeğin Cronbach Alpha değeri .85 olarak bulunmuştur.

49

3.3.3 Young İnternet Bağımlılığı Testi Kısa Form (YİBT- KF)

Young (1998) tarafından geliştirilen İnternet Bağımlılığı testi, Pawlikowski ve arkadaşları (2013) tarafından kısa forma dönüştürülmüştür. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Kutlu ve arkadaşları (2016) tarafından yapılmıştır. Ölçek 12 maddeden oluşmaktadır. 5’li likert tipindedir (1= Hiçbir zaman, 2=Nadiren, 3=Bazen, 4= Sıklıkla, 5=Her zaman). Ölçekte tersten kodlanan madde bulunmamaktadır. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 12, en yüksek puan 60’tır. Ölçekte alınan yüksek puanlar, yüksek seviyede internet bağımlılığı olduğunu gösterir. Ölçeğin Türkçe geçerlik güvenirlik çalışmasında Cronbach Alpha .85 olarak hesaplanmıştır. Bu çalışmada da ölçeğin Cronbach Alpha değeri .85 olarak bulunmuştur.

3.3.4 Beck Depresyon Envanteri

Beck, Ward, Mendelson, Mock, ve Erbaugh (1961) tarafından geliştirilen Beck Depression Inventory Hisli (1989) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Ölçek duygusal, fizyolojik ve bilişsel işaretler bağlamında depresyonun semptomlarını ölçer. BDE, 21 maddeden oluşmaktadır ve dörtlü Likert tipi kullanılarak puanlanmaktadır. Derecelendirilmiş 4 seçenek puana dönüştürüldüğünde “Birçok şeyden eskisi kadar zevk alıyorum” 0 puan, “Eskiden olduğu gibi her şeyden hoşlanmıyorum” 1 puan, “Artık hiçbir şey bana tam anlamıyla zevk vermiyor.” 2 puan ve “Her şeyden sıkılıyorum” 3 puan olarak değer almıştır. Toplam puanlar 0 ile 63 arasında değişkenlik gösterirken, yüksek puanlar yüksek depresif semptomlara, düşük puanlar ise düşük depresif semptomlara işaret eder. Beck alınan puanlara göre depresyon üç sınıfta toplanmıştır; 0-13 depresyon yok, 14-24 orta derece depresyon, 25’ten büyük ağır depresyon. Ölçekte tersten puanlanan madde bulunmamaktadır. Türkçe uyarlamanın iç güvenirlik kat sayısı .80’dir. Bu çalışmada da ölçeğin Cronbach Alpha değeri .95 olarak bulunmuştur.

3.3.5 Loyola Üretkenlik Ölçeği

McAdams ve de St. Aubin’nin (1992) geliştirdiği 20 maddelik Loyola Üretkenlik Ölçeği (Loyola Generativity Scale) ile sosyal üretkenlik ölçülmüştür. Bu ölçek, kişinin üretken davranışları ile gelecek kuşağa olumlu ve kalıcı bir etki bırakabilmeye yönelik üretken ilgisini ölçmektedir. Ayrıca, hiçbir madde çocuk yetiştirme ve ebeveyn davranışlarıyla açıkça ilgili olmamasına rağmen, anne baba olanlar anne baba olmayanlara kıyasla bu ölçekten daha yüksek puan aldıklarını McAdams ve de St. Aubin

50

(1992) çalışmalarında göstermişlerdir. Ölçeğin Türkçe uyarlaması Vatan ve Gençöz (2007) tarafından gerçekleştirilmiştir ve ölçeğin iç tutarlılık katsayısı .95, Karacan (2007) .91 olarak rapor edilmiştir. Ölçek her iki çalışmada da Loyala olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada da ölçeğin Cronbach Alpha değeri .88 olarak bulunmuştur.

3.3.6 UCLA Yalnızlık Ölçeği

Bu ölçekte yer alan her bir maddenin içerdiği durumun kişi tarafından ne derece yaşandığı, dörtlü likert tipi bir derecelendirme ile belirlenmektedir. Bu derecelendirme şu şekilde sıralanmaktadır: “1= Ben bu durumu hiç yaşamam, 2= Ben bu durumu nadiren yaşarım, 3= Ben bu durumu bazen yaşarım, 4= Ben bu durumu sık sık yaşarım”. Kişi için ona en yakın geldiği düşünülen şıkkın işaretlenmesi sağlanarak ölçek yanıtlanır. Puanlama yapılırken farklı olarak olumlu ifadeler, olumlu ifadelerin tam tersi olarak puan alır ve sıralama 1=4, 2=3, 3=2, 4=1 olarak değerlendirilir. Olumlu olarak belirlenen maddeler 1, 4, 5, 6, 9, 10, 15, 16, 19 ve 20 numaralı maddeler olarak belirlenmiştir. Ölçekte alınan en düşük puan 20, en yüksek puan ise 80 olarak belirlenmiştir. Ölçekten alınan puanlar yükseldikçe yalnızlık duygusunun arttığına, azaldıkça yalnızlık duygusunun azaldığına işaret eder (Demir, 1989). Demir (1989) ölçeğin iç tutarlılık katsayısını .96 olarak bildirmiştir. Bu çalışmada ölçeğin Cronbach Alpha değeri .90 olarak bulunmuştur.

3.3.7 PANAS Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği PNDÖ

Pozitif Duygu ve Negatif Duygu Ölçeği 10’ar maddelik iki alt ölçekten oluşmaktadır. Her bir soru 1 “çok az veya hiç” ile 5 “çok fazla” arasında puanlanmaktadır. Watson ve arkadaşları (1988) tarafından geliştirilen PNDÖ’nün, Pozitif Duygu alt ölçeği kişinin ne derece ilgili, aktif ve uyanık hissettiğini; Negatif Duygu alt ölçeği ise kişinin kızgınlık, tiksinti, suçluluk ve korku gibi öznel sıkıntıları ne derece hissettiğini ölçmektedir. Watson ve arkadaşları (1988) ölçeğin iç tutarlık güvenirliğini, Pozitif duygu için .88 ve Negatif duygu için .87 olarak bildirmişlerdir. Ölçeğin Türkçe güvenirlik ve geçerlik çalışması Gençöz (2000) tarafından yapılmıştır. Gençöz’ün çalışmasında Türkçe PNDÖ’nün orijinali ile tutarlı olarak iki boyuttan oluştuğu bulunmuş, ayrıca iç tutarlığı pozitif ve negatif duygu için sırasıyla .83 ve .86; test-tekrar test tutarlığı ise yine aynı sıraya göre .40 ve .54 olarak rapor edilmiştir. Ölçeğin ölçüt bağıntılı geçerliği ise Beck Depresyon Ölçeği ve Beck Anksiyete Ölçeği ile çalışılmıştır. Bu çalışmada da ölçeğin

51

Cronbach Alpha değeri pozitif duygu için .86 ve negatif duygu için .84 olarak bulunmuştur.

3.3.8 Öz-Düzenleme Ölçeği Kısa Form

Carey, Neal, ve Collins (2004) tarafından geliştirilen Öz-Düzenleme Ölçeği Kısa Form 31 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin orjinal adı “Self-Regulation Questionnaire” dir. 5’li likert olarak derecelendirilmiştir. Ters kodlanan 14 madde bulunmaktadır. Puanların yüksekliği bireylerin öz-düzenleme becerilerinin yüksekliğini göstermektedir. Ölçeğin Türkçe geçerlik güvenirlik çalışması Çatalsakal (2016) tarafından gerçekleştirilmiştir. İç tutarlık katsayısı .92’dir. Bu çalışmada da ölçeğin Cronbach Alpha değeri .91 olarak bulunmuştur.