Veri iletişimi ve bilgisayar ağları

1970'1i yılların başlarında, bürodan dışarıya el arabası dolusu basılı belgenin çıkışı,

boyutları çok büyük olan bilgisayar çıktıları ve bunları manuel olarak işlernek zorunda kalan yönetici ve sekreterler örgüt merkezlerindeki büroların ortak görüntüsüydü. Bu nedenle verileri merkezde yerleşik bir bilgisayarda yüklü olarak bırakma ve uzaktaki

kullanıcıların bu bilgisayara erişimini sağlamanın daha uygun olacağı düşünülüyordu.

Bunlar gerçek oldu. 1975 ve 1985 yılları arasında kişisel bilgisayarlar yöneticiler ve büro

elemanları arasında daha etkin hale getirildi. Böylelikle bir yerleşim biriminden bir başka yerleşim birimine bir yazılı metnin zaman alıcı ve masraflı bir biçimde gönderilmesine gerek duyulmadan ana bilgisayar aracılığı ile iletişim sağlamaya başlandı. İlk bilgisayar

ağlarının kullanıcılan bu ağların veri işleme fonksiyonuna ek olarak iletişim içinde

kullanılabileceğini keşfettiler. Bu yolla mesaj göndermek, uzun mesafeli pahalı telefon

görüşmesi yapmaktan daha uygundu. Bilgisayar ve telekomünikasyon teknolojisi şebeke (ağ) problemini yenerek mevcut telefon hatlan yardımıyla örgütün ana bilgisayarının

terminailere bağlanmasını mümkün kılmaktadır*. Böylece bu teknoloji, terminalden terminale veri ve elektronik mesaj gönderebilen parçalann bir ağ ile birbirlerine

bağlanmasına olanak tanıdı. Her terminalin bağlandığı LAN ağı** sürekli olarak üzerinde

mesajların yüklenebileceği bir sinyal göndermektedir. Bu sinyal gelen mesaja göre

*

**

Modülatör-demodülatör sözcüklerinin kısaltılmış hali olan "modem" terimiyle bilinen bir araç

bilgisayarın sayısal (digital) diliyle kodlanmış olan bilgiyi telefon hatları yardımıyla çok yüksek

hızlarda taşınabilecek elektromanyetik dalga biçimindeki sinyaliere ve varış noktasında da yine

sayısal dile çevirir. Modem teknolojisiyle masa üstü bilgisayarlarda teleks mesajları yaratılabilmekte ve özel bir teleyazıcıya gerek duyulmaksızın doğrudan doğruya uluslararası iletişim ağına gönderebilmektedir. Böylece aynı araçlar yardımıyla teleteks ve elektronik posta mesajları yaratılabilir ve özel bir yazılım yardımıyla uzak mesafelere dağıtılabilir. Bir bilgisayarda

oluşturulan mesajlar aynı anda diğer bazı iş istasyonlarına, basılmak için fotokopi makinasına

gönderilebilmektedir. Daha geniş bilgi için bkz.: Desmond W.Evans, Seeretarial Procedzıres

in the Electronic Office An lntegrated Approach to IT-based and Traditional Seeretarial Practice, Avon: Pitman Publishing, 1992, s.89.

Bu bağlantı sistemi bilgisayarlar arası olabileceği gibi, diğer elektronik cihaziarın bilgisayarlara

bağlanmasını da içermektedir. Bu işlemler için kurulan ağlar belli bir alanda örneğin, tek bir bina içerisinde gerçekleştiriliyor ise bunlara yerel bilgisayar ağları (Local Area Network) adı verilir.

Geniş alan ağları (A Wide Area) olan W AN geniş bir coğrafi k alanı kapsar ve özel veya genel kanallarla mesaj gönderimi ve kabulünü sağlar. Son zamanlarda orta mesafe uzaklığı kapsayan bir network, MAN (Metropolitan Area Network) geliştirilmiştir. MAN'lar 50 km. üzerinde bir

coğrafik alanı kapsayan ağlardır. Daha geniş bilgi için bkz.: Kallaus, Keeling, s.538. Colin Hastings, The New Organization, Londra: McGraw-Hill Book Company, 1993, s.24, 25.

yönlendirilir. Örneğin, gelen mesaj Eposta* ise, bir başka terminale, ya da basılmak üzere gelen bir metinse, yazıcıya yönlendirilir. Bu nedenle LAN mesaj zincirinin veya elektronik mesajlar yükleme aracının istendiği yere boşaltılmak üzere üzerine yüklediği sürekli konveyör bandı gibidir. Aslında, her iş istasyonunda her mesaja şöyle çabucak bir bakılır

ve mesaj bir sonraki terminale gönderilir, mesaj istenilen noktaya ulaşınca ya kadar akış

devam eder.

Bir LAN ağı kapsamındaki araçların birbirine bağlanma şekline ağ topolojisi denir.

Bilgisayarların birbirleriyle olan bağlantılarını oluşturan farklı ağ topolojileri veya ağ sınıflandırmaları vardır. Söz konusu ağ sınıflandırması dört grupta toplanır. Bunlar;

halka, yıldız, doğrusal ve ağaç tipi ağ yapılarıdır. LAN'ın bir "ring" yani bilgisayar terminallerinin tesbih boneuğu gibi dizildiği modeli halka olarak adlandırılır. Bazı Lan

bağlantı modellerinde terminaller yıldız biçiminde yerleştirilir. Bütün mesajlar önce merkeze gelir. Merkez terminalden onu çevreleyen terminailere gönderilir. Doğrusal bağlantı modelinde ise LAN, terminallerin bir tel e karşılıklı olarak bağlandığı omurga

yapısındadır. Her bir terminal aynı omurgaya bağlıdır. Ağaç adı verilen modelde ise birçok ağ bir ağacın dalları gibi birleştirilir. Şekil [6] tipik bir halka LAN' ı göstermektedir. Şekil [7] ise yıldız, doğrusal ve ağaç tipi ağ yapılarını

göstermektedir.

Şekil [6]

Kaynak:

Halka Ağ Tasarımı

Kallaus, Keeling, s.539

*

okunmadığı kontrol edilebilir. Alter, s. 386.

Yıldız

Şekil [7]

Kaynak:

[5 [S [S

Doğrusal 1 Omurga

Ağaç

Yıldız, Doğrusal ve Ağaç Ağ Tasarımlan ŞAKAR, s.37.

Lan halkasını, doğrusal, yıldız ya da ağaç bağlantılarını dolaşan taşıyıcılar tıpkı su

boruları ya da elektrik telleri gibi mesajları aşağıdan yukarıya veya bir yandan öbür yana taşırlar. İnce bir kablo ile LAN; 200 metreye, kalın bir kablo ile 500 m'ye kadar uzatabilir.

Elektronik sinyalierin bir LAN kapsamında dalaşma hızı çok yüksektir. Sistemin

hızı ana bilgisayardaki hard diskin dönüş hızıyla sınırlıdır. LAN sisteminde yaratılan ya da

aktarılan her bilgi gönderİcİ ve alıcı adresiyle etiketlenir ve her terminal bir posta kutusu gibi işlev görür. Tüm mesajları kabul eder, her birinin şifresini çözer, ama yalnızca

kendisine adreslenenler üzerinde durur ve işlem yapar. Geri kalan mesajlar diğer terminale gönderilerek, güvenli bir biçimde alınmış olduğu ve yorumlandığı bildirilir.

LAN kullanıcılara çok yararlı dosya hizmeti ve yönetim olanakları sağlar. Dosyalar, dosya kopyalama veya tarama yöntemleriyle sisteme gönderilebilir. LAN içerisinde

çoğaltılabilir veya her kullanıcı için rehber veya indeks olarak ekrana yansıtılabilir.

Kullanıcının daha kolay yararlanması için "çekmece", "dolap" resimleri yaratılmıştır.

Böylece kullanıcının kendisini gerçek mekanda hissetmesi sağlanmıştır. Aslında, yaratma, düzeltme, silme, depolama bakımından LAN'ın yaptığı işlemler kişisel bilgisayar diskinde

yapılanların aynısıdır. Farklı olan şey bunları başka kullanıcılara aktarabilmesidir.