3.4. Veri Analizi
3.4.1. Veri Analizinde Kullanılan Yöntemler
Bu kısımda araştırmanın üç alt problemine cevap bulmak için kullanılan yöntemlere yer verilmiştir.
Birinci Alt Probleme İlişkin Kullanılan Yöntemler
Araştırmanın sorularına cevap bulmak için gruplardan elde edilen verilere uygulanan analiz yöntemlerini belirlemek amacıyla ön testlerden elde edilen verilere çeşitli istatiksel testler uygulanmıştır. Öncelikle grupların GÖ ve ÖSÖ’den almış oldukları puanların betimsel analizi yapılmıştır. Gruplar, ön testlerden aldıkları puanlara göre yüksek başarıdan düşük başarıya doğru sıralanmıştır.
Daha sonra grupların ön testlerden almış oldukları puanların farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmek için varyans analizi testi (ANOVA) uygulanmıştır. Varyans analizi sonucunda aralarında fark olan grupların hangi puan lehine farklılaştığını tespit etmek için post hoc testleri uygulanmıştır. Bu analizin ardından homojen dağılım sergileyen verilere Bonferroni, homojen dağılmayan verilere ise Tamhane post hoc testi uygulanarak hangi gruplar arasında fark meydana geldiği tespit edilmiştir. Post hoc testlerinde en çok tercih edilen parametrik testler LSD ve Bonferronidir (Kayri, 2009). LSD yöntemi standart t testlerini mümkün olan tüm grup ortalaması çiftlerine uygular. LSD testi farklılığın belirleneceği grup sayısının 3’ten fazla olması durumunda tercihi sakıncalı görülen bir post hoc istatistiğidir (Saville, 1990). Grup sayısı arttıkça grup başına hata miktarı da artmaktadır. Bundan dolayı, karşılaştırması yapılan grup sayısının çok olması durumunda LSD çoklu karşılaştırma istatistiğinin kullanılmaması gerekmektedir (Williams ve Abdi, 2010). LSD testi, matematiksel olarak da I. tip hataya karşı oldukça korunmasız bir özellik taşımaktadır (Efe, vd., 2000). Bu yüzden Bonferroni testi tercih edilmiştir. Bonferroni testi (Dunn yordamı olarak da anılır) ve yanlış pozitif oranının belirtilen değeri geçmediğinden emin olmak için sıkı bir önem düzeyinde gerçekleştirilir.
Yaygın kullanılan çoklu bir karşılaştırma testi olup, “eşit örneklem sayısı” ilkesini gerektirmemektedir (Miller Jr, 1977). Homojen dağılmayan veriler için kullanılan Tamhane testinin hücre boyutlarının eşit olmadığı veya varyansların homojenliğinin ihlal edildiği durumlarda, Tukey'in HSD'sinden daha uygun olduğu düşünülür. Tamhane’s istatistikleri, sadece “student t” tabanında yürütülen bir test olup, tutucu ve dikkatli karşılaştırmalar yapması ile göze çarpmaktadır (Hochberg ve Tamhane, 1987). Analizler iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Öncelikle GÖ ve daha sonra ÖSÖ’den alınan veriler analiz edilmiştir. Tablo 28’de GÖ’den elde edilen ön test verilerine uygulanan analizler gösterilmektedir.
Tablo 28. GÖ Ön Testlerine Uygulanan Veri Analizi Yöntemleri
Alt
Boyut Alt Faktör
Betimsel
analiz ANOVA Fark Homojen
Bonferro ni Tamha ne Değer + + + + + İçsel Hedef Düzenleme + + - Dışsal Hedef Düzenleme + + + + + Görev Değeri + + - Beklenti + + + + + Öz Yeterlik Algısı + + + + + Öğrenme Kontrolü İnancı + + - Duyuşsal Sınav Kaygısı + + + - - +
Tablo 28’de de gösterildiği gibi GÖ’nün tüm alt boyut ve alt faktörlerine betimsel istatistik ve ANOVA testi uygulanmıştır. Grup puanları arasında fark çıkan ve homojen dağılıma sahip olan değer alt boyutu, dışsal hedef düzenleme alt faktörü, beklenti alt boyutu, öz yeterlilik alt faktörüne Bonferroni post hoc testi uygulanmış
fakat homojen olmayan duyuşsal alt boyutuna ait sınav kaygısı alt faktörüne Tamhane post hoc testi uygulamıştır. Tablo 29’da ÖSÖ’den elde edilen ön test verilerine uygulanan analizler gösterilmektedir.
Tablo 29. ÖSÖ Ön Testlerine Uygulanan Veri Analizi Yöntemleri
Alt Boyut Alt Faktör Betimsel
analiz ANOVA Fark Homojen Bonferroni Tamhane
Bilişsel + + + - + Yineleme + + + - + Düzenleme + + + + + Açımlama + + - Eleştirel Düşünme + + + - + Üstbiliş Üstbiliş + + + + + Kaynak Yönetimi + + + - + Yardım arama + + - Akran işbirliği + + + + + Çaba yönetimi + + - Zaman ve çalışma ortamı + + -
Tablo 29’da da gösterildiği gibi ÖSÖ’nün tüm alt boyut ve alt faktörlerine betimsel istatistik ve ANOVA testi uygulanmıştır. Grup puanları arasında fark çıkan
ve homojen dağılıma sahip olan düzenleme alt faktörü, üstbiliş alt boyutu, akran işbirliği alt faktörüne Bonferroni post hoc testi uygulanmış fakat homojen göstermeyen bilişsel alt boyutuna, yineleme alt faktörüne, eleştirel düşünme alt faktörüne, kaynak yönetimi alt boyutuna Tamhane post hoc testi uygulamıştır.
İkinci Alt Probleme İlişkin Kullanılan Yöntemler
Ön testlerden elde edilen sonuçlar grupların uygulama öncesi denk olmadığını göstermektedir. Bu durumda grupların ön test ve son test puanları arasındaki farkı tespit etmek için kovaryans analizi (ANCOVA) yapılmıştır. Kovaryans analizi iki ya da daha çok grubu içeren bir bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini incelerken bağımlı değişkeni etkileyen başka bir bağımlı değişkenin etkisinin kontrol edildiği bir analiz yöntemidir. Kovaryans analizinde bağımlı değişken üzerinde etkisi kontrol edilen değişkene “kod değişken (covariate, ortak değişken)” denir. Ön test son test kontrol gruplu desenlerde ön testlerin ortak değişken olarak alınıp kovaryans analizi yapılması daha uygundur (Büyüköztürk, 2011). Grupların bağımlı değişkene ilişkin puanları normal dağılmalıdır. Normallik sayıltısı, eşit ve makul bir büyüklükteki (Ni≥15 ) gruplarda ihmal edilebilir (Büyüköztürk, 1998). Roussas (2013) ve Wilcox (2011) ise deneysel araştırmalarda 30 ve üzeri örneklem sayısına ulaşıldığında normallik varsayımının göz ardı edilebileceğini ifade etmişlerdir. Bu araştırmadaki grupların sayıları 30 ve üzerindedir. Bu yüzden kovaryans analizinde gruplara homojenlik testi uygulanmasına gerek duyulmamıştır. Kovaryans analizinde farklılık tespit edilen grupların hangileri olduğunu ve hangi gruplar lehine farklılık olduğunu tespit etmek için Bonferroni testi uygulanmıştır. Kovaryans analizinden önce tüm alt boyut ve alt faktörlere ilişkin betimsel analiz yapılmış, grup sayıları, ortalamaları, serbestlik derecesi ve düzeltilmiş ortalamaları tablo halinde sunulmuştur. Tablo 30’da GÖ’den elde edilen son test verilerine uygulanan analizler gösterilmektedir.
Tablo 30. GÖ Son Testlerine Uygulanan Veri Analizi Yöntemleri
Alt Boyut Alt Faktör Betimsel
analiz ANCOVA Fark Bonferroni
Değer + + + + İçsel Hedef Düzenleme + + + + Dışsal Hedef Düzenleme + + + + Görev Değeri + + + + Beklenti + + + + Öz Yeterlik Algısı + + + + Öğrenme Kontrolü İnancı + + + +
Duyuşsal Sınav Kaygısı
+ + + +
Tablo 30’da GÖ’den elde edilen son test verilerine uygulanan analizler gösterilmektedir. GÖ’de yer alan tüm alt boyut ve alt faktörlere betimsel analiz, ANCOVA testi ve ANCOVA testi sonrasında hangi grup lehine anlamlı farklılık olduğunu tespit etmek için post hoc testlerinden Bonferroni testi uygulamıştır. ÖSÖ’den elde edilen son test verilerine uygulanan analizler tablo 31’de gösterilmektedir.
Tablo 31. ÖSÖ Son Testlerine Uygulanan Veri Analizi Yöntemleri
Alt Boyut Alt Faktör Betimsel
analiz ANCOVA Fark Bonferroni
Bilişsel + + + +
Düzenleme + + + + Açımlama + + + + Eleştirel Düşünme + + + + Üstbiliş Üstbiliş + + + + Kaynak Yönetimi + + + + Yardım arama + + + + Akran işbirliği + + + + Çaba yönetimi + + + + Zaman ve çalışma ortamı + + + +
Tablo 31’de ÖSÖ’nün son testlerine uygulanan veri analizi yöntemleri gösterilmektedir. ÖSÖ’de yer alan tüm alt boyut ve alt faktörlere betimsel analiz, ANCOVA testi ve ANCOVA testi sonrasında hangi grup lehine anlamlı farklılık olduğunu tespit etmek için post hoc testlerinden Bonferroni testi uygulamıştır.
Üçüncü Alt Probleme İlişkin Kullanılan Yöntemler
Nicel ölçme araçlarına ek olarak nitel veri toplama araçlarından görüşme tekniği uygulanmıştır. Nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı araştırmalarında her iki yöntem çerçevesinde seçilen örneklemlerin ayrı ayrı açıklanması gerekmektedir. Bir tarama (anket) örneklemi sonrası maksimum çeşitlilik örneklemine göre bir görüşme örneklemi seçilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2018). Bazı araştırmalarda nicel verilerin özellikleri dikkate alınarak nitel veri toplamak amacıyla maksimum çeşitlilik kıstasları belirlenebilir (Hoepfl, 1997; Palinkas, Horwitz, Green, Wisdom, Duan ve Hoagwood, 2015). Bu araştırmada deneysel uygulamanın ardından uygulanan son testlerden sonraki hafta olan 2018- 2019 eğitim öğretim yılının on üçüncü haftası görüşme soruları deney grubunda
seçilen öğrencilere sorularak görüşme gerçekleştirilmiştir. GÖSÖ son testi puanlarına göre üst başarılı, orta başarılı, alt başarılı olmak üzere üç gruba ayrılan öğrencileri temsilen maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle seçilen her deney grubundan üçer öğrenciye [DG1, N:3 (2 kız, 1 erkek) ; DG2, N:3 (2 kız, 1 erkek)] sorulmuştur. Görüşme esnasında ses kayıt cihazıyla (araştırmacının cep telefonuyla) kayıt yapılmıştır. Görüşmeler en az dört dakika kırk altı saniye ve en çok 5 dakika on üç saniye sürmüştür. Okul idaresi, veli, öğretmen ve öğrenciler ses kayıt cihazıyla kayıt yapılmasını kabul etmiştir. Araştırmacı cep telefonu aracılığıyla kayıt yapmıştır. Bu nitel tekniklerle nicel ölçme araçlarında yer alan herkes için standart ifadelerinden daha farklı fikirler belirtmek isteyen öğrencilerin görüşlerini de analize dâhil ederek daha bütünsel bir bakış açısı elde etmek amaçlanmıştır (Gardner, 2010).
Görüşmeden elde edilen veriler betimsel analiz yaklaşımı kullanılarak analiz edilmiştir. Betimsel analiz yaparken araştırmanın bütünselliğini sağlamak amacıyla nicel tarama ölçeği (GÖSÖ)’nde yer alan ana bileşenler temalar olarak belirlenmiş; faktörler ise bu temaların alt temaları olarak belirlenmiş ve nitel bir çözümleme elde edilmiştir. Bu şekilde iç ve dış tutarlılık çalışması gerçekleştirilmiştir. Kullanılan tema ve alt temalar tablo 32’de sunulmuştur.
Tablo 32. Güdülenme Ana Temasına Ait Alt Temalar
Tema Alt Tema
Değer
İçsel Hedef Düzenleme Dışsal Hedef Düzenleme Görev Değeri
Beklenti Öz Yeterlik Algısı
Öğrenme Kontrolü İnancı
Duyuşsal Sınav Kaygısı
Tablo 32’de Güdülenme ana temasına ait tema; Değer, Beklenti, Duyuşsal ve bu temalara ait altı alt tema; İçsel Hedef Düzenleme, Dışsal Hedef Düzenleme, Görev Değeri, Öz Yeterlik Algısı, Öğrenme Kontrolü İnancı, Sınav Kaygısı
gösterilmektedir. Tablo 33’te öğrenme stratejilerine ait tema ve alt temalar gösterilmektedir.
Tablo 33. Öğrenme Stratejileri Ana Temasına Ait Alt Temalar
Tema Alt Tema
Bilişsel Stratejiler
Yineleme Stratejileri Açımlama Stratejileri Düzenleme Stratejileri Eleştirel Düşünme Stratejileri
Üstbiliş Stratejileri Üstbiliş
Kaynak Yönetimi
Zaman ve Çalışma Ortamı Yönetimi Çaba Yönetimi
Akran İşbirliği Yönetimi Yardım isteme
* (Tablo kaynak: Büyüköztürk, Akgün, Kahveci ve Demirel, 2004)
Tablo 33’te öğrenme stratejilerine ait üç tema; Bilişsel Stratejiler, Üstbiliş Stratejileri, Kaynak Yönetimi ve bu temalara ait dokuz alt tema; Yineleme Stratejileri, Açımlama Stratejileri, Düzenleme Stratejileri, Eleştirel Düşünme Stratejileri, Üstbiliş, Zaman ve Çalışma Ortamı Yönetimi, Çaba Yönetimi, Akran İşbirliği Yönetimi, Yardım isteme gösterilmektedir. Betimsel analiz için önceden belirlenen altı tema ve on beş alt tema burada belirtilmiştir.