Bu araştırmada nicel ve nitel yöntemler birlikte kullanılmıştır. Nicel kısımda Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeği nitel kısımda ise görüşme soruları veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan veri toplama araçlarıyla ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.
3.3.1. Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeği
Yabancı dil alanında yapılan öğrenme stratejileriyle ilgili çalışmalarda yabancı dil öğrenme stratejileri ya da genel öğrenme stratejileri ölçekleri kullanılmaktadır. Türkiye özelinde düşünüldüğünde öğrenenlerin karşılaştığı öğrenme stratejileri farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılık öğrencilerin cinsiyet, sosyo-kültürel, sosyo-ekonomik yapı, arkadaş, kendini yeterli bulma inancı gibi bireysel farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Çeşitli araştırmalarda yapılan bir derlemede olduğu gibi dil öğrenme stratejilerinin seçimi ile ilgili faktörler çeşitlilik göstermektedir (Green ve Oxford, 1993). Tespit edilen bu faktörler şunlardır: 1) öğrenilen dil, 2) dil öğrenme, yeterlilik seviyesi veya öğrenim kademesi, 3) üstbilişsel farkındalık derecesi, 4) cinsiyeti, 5) tutumlar, güdü ve dil öğrenme hedefleri gibi duyuşsal değişkenler; 6) özgün kişilik özellikleri, 7) genel kişilik tipi, 8) öğrenme stili, 9) kariyer yönelimi veya uzmanlık alanı, 10) etnik köken, 11) yetenek, 12) dil öğretim yöntemleri, 13) görev gereksinimleri (eğer uygunsa), 14) strateji eğitimi türü (Oxford ve Nyikos, 1989). Bu nedenlerden dolayı Türkiye’deki devlet okullarında bulunan öğrencilerin farklı sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel yapıdan geldiği, farklı yabancı dil öğrenme algı ve güdü gibi duyuşsal özelliklere sahip olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu araştırmada genel öğrenme stratejileri tercih edilmiştir. Ayrıca öğrenme stratejilerinin tanımlarında da belirtildiği gibi öğrenenlerin kendine özel olarak öğrendiği ve uyguladığı öğrenme stratejilerini diğer öğrenme ortamlarına aktarması (Weinstein, Husman ve Dierking, 2000) beklenmektedir. Kullanılan stratejilerin uyumlu bir biçimde birkaçının bir arada kullanılması öğrenene özel ve öğrenenin tercihlerine uygun olması kullanılan stratejileri geçerli ve etkin kılmaktadır (Ehrman, Leaver ve Oxford, 2003). Genelde iyi yabancı dil öğrencileri kendi kararlarını verebilenlerdir (Vardar, 2011). Öğrenenlerin diğer öğrenme ortamlarına aktarım yapabilmeleri için genel öğrenme
stratejilerini öğrenip her öğrenme ortamına uygun bir öğrenme stratejisi grubu meydana getirip özgün bir tasarım yapmaları beklenmektedir. Öğrenenler öğrenmeyi sadece okullarda da değil hayatın tüm alanlarında gerçekleştirmektedirler (Oxford ve Nyikos, 1989). Öğrenenlere sadece belirli bir alana özgü öğrenme stratejilerini öğretmek onların bu stratejileri yorumlamasına ve özgün bir biçimde kullanmalarına engel teşkil edebilir. Ancak genel öğrenme stratejilerini öğrenen bireyler hayatın her alanında yer alan öğrenme ortamlarına göre bu genel öğrenme stratejilerini kendi çabaları doğrultusunda şekillendirip pratik olarak kullanabilir. Bu nedenlerden dolayı yapılan bu çalışmada genel öğrenme stratejileri tercih edilmiştir. Araştırmada beklenen öğrencilerin genel öğrenme stratejilerini araştırma yapılan İngilizce dersine uygun olarak değiştirip kendilerine özgü öğrenme stratejilerini kullanmalarıdır. Araştırmanın muhtemel çıktılardan biri de öğrencilerin İngilizce dersinde öğrendikleri öğrenme stratejilerini diğer derslerde ve okul dışındaki diğer öğrenme alanlarında kullanarak etkili bir öğrenme gerçekleştirilebilmelerdir. Bu nedenlerden dolayı araştırmada öğrencilere bütüncül bir bakış açısı kazandırmak için GÖSÖ tercih edilmiştir.
Ölçeğin orijinal ismi Motivated Strategies for Learning Questionnaire (MLSQ)’dir. Büyüköztürk, Akgün, Kahveci ve Demirel (2004) tarafından Türkçeye Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeği (GÖSÖ) olarak çevrilmiştir. Ölçeğin Türkçe formu iki farklı üniversitede 852 (Kadın, N:600, %70,4; Erkek, N:208, %24,4) öğrenciyle uygulanmıştır. GÖSÖ’nün iki ana boyutu olan Güdülenme Ölçeği (GÖ) ve Öğrenme Stratejileri Ölçeği (ÖSÖ)’nin yapı geçerliklerini incelemek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin 81 madde, GÖ’nün altı faktörlü, ÖSÖ’nün ise dokuz faktörlü bir yapıdan oluştuğu tespit edilmiştir.
GÖSÖ, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde bulunan Michigan Üniversitesi koordinatörlüğündeki Yüksek Öğretimi ve Öğrenmeyi Geliştirmek için Ulusal Araştırma Merkezi (National Center for Research to Improve Postsecondary Teaching and Learning) tarafından 1982 yılından 1986 yılına kadar süren bir çalışma sonucunda oluşturulmuştur. Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmelerine dayalı (self-report) bir anlayışla tasarlanmıştır. Bu beş yıllık geliştirme süreci boyunca ölçek ABD’de ülke genelinde öğrencilerin güdülenmelerini ve öğrenme
stratejilerini belirmek için birçok defa kullanılmıştır. Yapılan geçerlilik ve güvenirlilik çalışmaları sırasında ölçek maddeleri 50 ile 140 arasında değişiklik göstermiştir. Ölçekte iç geçerlilik, faktör analizi, korelasyon gibi genel istatistiksel ve psikometrik analizler kullanılmıştır. Bu çalışmaları McKeachie, Pintrich, Lin ve Smith yürütmüştür (McKeachie, Pintrich, Lin ve Smith, 1986).
Ölçek 1896’da 326, 1987’de 687, 1988’de 788 öğrenciye uygulanmış ve her uygulamada maddeler yeniden değerlendirilerek güncellenmiştir. Ölçek 7’li likert tipi bir formdadır. Katılımcılar maddelere ilişkin katılma düzeylerini; (1) benim için kesinlikle yanlış ile (7) benim için kesinlikle doğru arasında bir değer belirterek işaretlemektedirler. Ölçeğin herhangi bir bölüm, alt boyut ya da alt ölçeğinden alınan yüksek puan ilgili birimle alakalı özelliğin yüksek olduğunu, düşük puan ise özelliğin düşük olduğunu ifade etmektedir. Pintrich, Smith, Garcia ve McKeachie 1991 yılındaki çalışmalarıyla ölçeğin nasıl meydana getirildiğini ve nasıl uygulanılması gerektiğini ayrıca devamında 1993 yılında ölçeğin güvenirlilik ve geçerlilik çalışmalarının detaylarının yer aldığı çalışmalarıyla ölçeğin günümüzde kullanılan ve 81 maddeden oluşan nihai halini meydana getirmişlerdir. GÖSÖ iki bölümden meydana gelmektedir; Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri. Bu iki bölüm iki farklı ölçek olarak da kullanılabildiği gibi 15 alt faktör de ayrı olarak kullanılabilmektedir. Ölçeğin bu şekilde modüler bir biçimde tasarlanmasının sebebi ise araştırmacıların ihtiyacına göre değişiklik yapmasına imkân sağlamaktır. Ölçeğin tamamının doldurulması 20-30 dakika arasında sürmektedir. Güdülenme bölümüyle ilgili bilgiler tablo 23’te verilmiştir.
Tablo 23. Güdülenme Alt Boyutu Madde Dağılımı
Alt Boyut Alt faktör Md sayısı Maddeler
Değer
İçsel Hedef Düzenleme 4 1, 16, 22, 24 Dışsal Hedef Düzenleme 4 7, 11, 13, 30
Görev Değeri 6 4, 10, 17, 23, 26, 27
Beklenti
Öz Yeterlik Algısı 8 5, 6, 12, 15, 20, 21, 29, 31 Öğrenme Kontrolü İnancı 4 2, 9, 18, 25
Duyuşsal Sınav Kaygısı 5 3, 8, 14, 19, 28
Tablo 23’te yer alan Güdülenme bölümü üç alt boyut ve altı alt faktörden meydana gelmektedir. Ölçeğin alt boyutları; Değer, Beklenti ve Duyuşsaldır. Değer alt boyutu üç alt faktörden meydana gelmektedir bu alt ölçekler; İçsel Hedef Düzenleme, Dışsal Hedef Düzenleme, Görev Değeridir. Beklenti alt boyutunda iki alt faktör bulunmaktadır. Bunlar; Öz Yeterlilik Algısı ve Öğrenme Kontrolü İhtiyacıdır. Duyuşsal alt boyutu ise Sınav Kaygısı alt faktöründen meydana gelmektedir. Güdülenme bölümü toplamda 31 maddeden oluşmaktadır. Bu maddelerden 3, 8, 14, 19, 28. maddeler ters maddelerdir. Öğrenme Stratejileri Bölümüyle ilgili bilgiler tablo 24’te verilmiştir.
Tablo 24. Öğrenme Stratejileri Alt Boyutu Madde Dağılımı
Alt Boyut Alt Faktör Md sayısı Maddeler
Bilişsel Yineleme 4 39, 46, 59, 72 Düzenleme 4 32, 42, 49, 63 Açımlama 6 53, 62, 64, 67, 69, 81 Eleştirel Düşünme 5 38, 47, 51, 66, 71 Üstbilişsel Üstbilişsel 12 33, 38, 41, 44, 54, 55, 56, 57, 61, 76, 78, 79 Kaynak Yönetimi Yardım Arama 4 40, 58, 68, 75 Akran İşbirliği 3 34, 45, 50 Çaba Yönetimi 4 37, 48, 60, 74
Zaman ve Çalışma Ortamı 8 35, 43, 52, 65, 70, 73, 77, 80
Tablo 24’te yer alan Öğrenme Stratejileri bölümü üç alt boyut ve dokuz alt faktörden meydana gelmektedir. Alt boyutlar; Bilişsel, Üstbilişsel ve Kaynak Yönetimidir. Bilişsel alt boyutta dört alt faktör bulunmaktadır; Yineleme, Düzenleme, Açımlama ve Eleştirel Düşünme. Üstbilişsel alt boyutunda bir alt faktör bulunmaktadır ve yine aynı ismi taşımaktadır; Üstbilişsel. Kaynak Yönetimi alt boyutu dört alt faktörden meydana gelmektedir. Bu alt faktörler; Yardım Arama,
Akran İşbirliği, Çaba Yönetimi, Zaman ve Çalışma Ortamı’dır. Öğrenme Stratejileri bölümü 50 maddeden meydana gelmektedir. Bu maddelerden 33, 37, 40, 52, 57, 77, 80. maddeler ters maddelerdir.
GÖSÖ çeşitli ülkelerdeki öğrencilerin güdülenme ve öğrenci stratejilerine ilişkin veriler elde etmek amacıyla eğitim bakanlıkları tarafından kullanılmıştır. Bu ülkeler arasında Suudi Arabistan, Avustralya, Çin, Japonya, Kanada ve Tayvan yer almaktadır (Büyüköztürk, Akgün, Kahveci ve Demirel, 2004). Ölçeğin kullanıldığı araştırma alanları çeşitlilik arz etmektedir. Bu alanlar arasında eğitim psikolojisi, sosyal bilimler, muhasebe, beslenme ve öğretmen eğitimi gibi disiplinler yer almaktadır. Bu alanlarda güdülenme ve performans, öğrenme stratejileri ve başarı, öz yeterlilik, öz düzenleme, web temelli öğrenme gibi araştırmalarda işe koşulmuştur (Chen, 2002). Eğitimle ilgili çalışmalarda tercih edilmesinin sebebi ise güdülenme ve öğrenme stratejilerinin etkin kullanan öğrencilerin akademik başarılarının yüksek olmasıdır (Ames ve Archer, 1988; Arends ve Castle, 1991; Pintrich, Smith, Garcia ve McKeachie, 1993; Brackney ve Karabenick, 1995; Lin, McKeachie ve Kim, 2003; Tuan, Chin ve Shieh, 2005; Berger ve Karabenick, 2011).
3.2.2. Görüşme Soruları
Görüşme soruları araştırmacı tarafından altı alan öğretmeni ve iki program uzmanından görüş alınarak geliştirilmiştir. Sorular araştırmanın bağımlı değişkenleri olan güdülenme ve öğrenme stratejileri başlıkları altında iki bölüm halinde hazırlanmıştır. Her bölüm için üçer soru hazırlanmıştır. Hazırlanan sorular ek 6’da sunulmuştur. Meydana getirilen görüşme soruları üç adet ortaöğretim öğrencisiyle pilot çalışma olarak uygulandıktan sonra tüm soruların verimli bir biçimde çalıştığı tespit edilmiştir. Deneysel yöntemin uygulamasının ardından bir sonraki hafta (2018- 2019 eğitim öğretim yılı 13. haftası) görüşme soruları altı öğrenciye (DG1, N:3; DG2, N:3) sorularak veriler toplanmıştır. Görüşme soruları analiz edilirken araştırmanın nicel boyutunda kullanılan ölçekteki boyut ve alt boyutlar tema olarak kullanılmıştır. Bu sayede araştırmanın nicel ve nitel boyutundaki veriler aynı başlıklar altında toplanarak daha bütüncül bir yaklaşım elde edilmiştir. Görüşme sorularından elde edilen veriler önceden belirlenen temalar kullanılarak betimsel
analize tabi tutulmuştur. Belirlenen temalar uygun olan öğrenci görüşlerinden doğrudan alıntılar yapılarak ulaşılan temalar desteklenmiştir.