Vergilendirilebilir Geliri Safi Artış Teorisine Göre Tanımlayan

ABD, İngiltere, Danimarka, Finlândiya, İsveç, Macaristan ve Yunanistan

Amerika Birleşik Devletleri’nde gelir safi artış teorisine göre kavranmaktadır. Bu ülkenin vergi kanunlarında gelir tanımlanmamış, aksi kanunlarda belirtilmedikçe hangi kaynaktan elde edilirse edilsin bütün gelirlerin vergi kapsamına girdiği belirtilmiştir (Seminer Kitapçığı, 1999, s.3).

Amerika Birleşik Devletlerinde kişisel gelir vergisinin konusu, kanuni olsun veya olmasın elde edilen gelirin tamamıdır (gross income) (www.irs.gov).

ABD Dahili Gelir Yasası’nın 61. maddesinde yasada tersi belirtilmediği sürece, gayrisafi gelir, hangi kaynaktan olursa olsun elde edilen bütün gelirleri kapsamaktadır (http://www.irs.gov).

Kanunda tanımlanmamış olması nedeniyle gelir tanımına açıklık getirme işlevi yargı ve vergi idaresine bırakılmıştır. Uygulamada, kanunlarda açıkça istisna edilmedikçe bütün gelirlerin verginin konusuna girdiği kabul edilmektedir (Seminer Kitapçığı, 1999, s. 3). Buna göre, kanunda sayılanlar ile sınırlı olmaksızın bir kişinin bir yıl içinde elde ettiği tüm gelirler verginin konusuna girmekte ve tamamı yıllık beyannamede toplanarak, toplamı üzerinden artan oranlı tarifeye göre hesaplanmaktadır.

Ancak kanunda açıkça vergiden istisna edilmiş kazançlar toplam gelire dâhil edilmemektedir (www.irs.gov).

ABD de verginin konusuna giren, kanunda sayılan ancak bunlarla sınırlı kalmayan kazanç ve iratlar şu şekilde belirtilmiştir: Hizmet bedelleri (ücretler, komisyonlar, maddi yardımlar dahil), ticari faaliyetlerden elde edilen brüt gelir, arazi ile ilgili faaliyetlerden elde edilen kazançlar, faizler, kiralar, gayri maddi hak gelirleri, kar payları, nafaka ve ayrı idame ödemeleri, düzenli ödemeler, yaşam sigorta ve düzenli gelir sözleşmelerinden elde edilen gelirler, emeklilik gelirleri, alacaktan vazgeçme gelirleri, ortaklık brüt gelirlerinden alınan paylar, ölüme bağlı gelirler, bir varlığa ve birliğe bağlı gelirler (Seminer Kitapçığı, 1999, s. 3).

İngiltere’de gerçek ve tüzel kişilerin yabancı ülkeler dâhil tüm kaynaklardan elde ettikleri gelirlerin toplamı vergiye tabidir (Seminer Kitapçığı, 1999, s. 4). Safi artış teorisi uygulanan İngiliz gelir vergisi sisteminde, gelir altı kategoride sayılmakta, belirtilmeyen gelir unsurları ise diğer gelirler olarak vergiye tabi tutulmaktadır. Bu gelirler şunlardan oluşmaktadır:

1. İngiltere’deki gayrimenkullerden elde edilen kira gelirleri

2. İngiltere, İrlanda ve diğer devletler tarafından çıkarılan menkul kıymetlerin İngiltere’de ödenen faizleri

3. Ticarî kazançlar, serbest meslek kazançları, faiz gelirleri ve diğer gelir unsurlarına girmeyen gelirler

4. Ücret ve emekli gelirleri

5. İngiltere’de yerleşik şirketlerin dağıttıkları kar payları.

6. Sermaye kazançları

İngiltere’de gerçek kişilerin tüm varlıklarının elden çıkartılmasından sağlanan kazançları “Sermaye Kazançları Vergisi” adı altında vergilendirilmektedir (http://www.hmrc.gov.uk/incometax/taxable-income.htm)

Danimarka gelir vergisi kanunu, vergilendirilebilir gelir türlerini tek tek saymamış, gelirin tanımını da yapmamıştır. Gelir kavramına safi artış teorisine göre yaklaşılmış, verginin konusunun yerleşik mükelleflerin para ve parayla ifade edilebilen her türlü kazançları olduğu belirtilmiştir. Kanunda belirtilmiş olmasa da Danimarka gelir vergisi sistemi üç gelir kategorisini esas alarak geliri kavramaktadır. Bunlar;

1. Kişinin sermaye kazançları dışındaki her türlü geliri, 2. Sermayeden elde edilen gelirler,

3. Danimarka şirketlerinden elde edilen kâr payları, hisselerin satışından ve kamu yatırım kurumlarından elde edilen gelirlerdir. Alınan hediyeler de vergiye tabi gelir kapsamındadır (Kalpalı ve Öz, 2005, s. 1).

Finlândiya’da da Danimarka’daki sisteme benzer bir şekilde Finlândiya vatandaşlarının dünya genelinde elde ettikleri para veya para ile temsil edilen her türlü gelirleri vergiye tabi tutulmaktadır

(http://www.vero.fi/english/taxsystem/individuals.html). Gelir safi artış teorisine göre tanımlanmaktadır. 1993 yılından itibaren gelirler ikiye ayrılmıştır. Bunlar sermayeden elde edilen gelirler ve kazanılan gelirlerdir. Sermaye kazançları diğer gelirlerden ayrı olarak düz oranlı tarife ile vergilendirilmektedir.

Sermayeden elde edilenler gelirler;

1. Değer artış kazancı 2. Faiz

3. Temettü 4. Kira geliri

5. Yaşam sigortası geliri.

Ayrıca, ticarî ve ziraî kazançlar, ortaklık kar payları, sermayeden elde edilen gelir olarak kabul edilir. Kazanılan gelirler, sermayeden elde edilen gelirlerin dışında kalan tüm gelirlerdir. Bunlar; ücretler ve emekli gelirleridir (Seminer Kitapçığı,1999, s.

6).

İsveç gelir vergisi sisteminde gelirin tanımına yer verilmemiştir. Gelir, safi artış teorisine uygun olarak ve en geniş anlamıyla, kişilerin bir takvim yılı içerisinde elde ettikleri para ve parayla ifade edilebilen her türlü ekonomik değer olarak tanımlanmıştır.

Dünya genelinde elde edilen gelirlerden, kabul edilen indirimler yapıldıktan sonra kalan tutar vergiye tabidir. Prensip olarak bütün gelirler vergiye tabi olup bunun bazı istisnaları mevcuttur.

İsveç gelir vergisi, gelir türlerini farklı vergilendirebilmek için elde edilen geliri üç kategoride incelemiştir:

1. Ücret gelirleri, 2. Ticarî gelirler,

3. Sermayeden elde edilen gelirler.

Ticarî gelirler ile sermayeden elde edilen gelirlerin dışındaki tüm gelirler ücret geliri olarak kabul edilir (Seminer Kitapçığı,1999, s. 6).

Ticarî işletme bünyesinde yer alan varlıkların elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar, menkul kıymetlerin elden çıkartılmasından doğan kazançlar, bir varlığın satılması, değiştirilmesi, ölüm ve hediye dışındaki her hangi bir yolla transfer

edilmesinden elde edilen kazançlar sermaye kazancı olarak vergilendirilmektedir (Ferhatoğlu, 2002, s. 4) .

Macaristan vergi sisteminde gelir, safi artış teorisine uygun olarak, bir gerçek kişi tarafından her ne şekilde olursa olsun elde edilen kazanç ve irat olarak tanımlanmıştır. Farklı gelir unsurları için farklı matrah hesaplama esasları getirilmiştir.

Söz konusu gelir unsurları şunlardır.

1. Serbest meslek kazançları 2. Ücretler

3. Gayrimenkul sermaye iratları 4. Menkul sermaye iratları 5. Diğer gelirler

Yukarıda belirtilen kategorilerin hiçbirisine girmeyen gelir diğer gelir olarak vergiye tabidir (Seminer Kitapçığı, 1999, s.7). Macaristan’da kişilerin elde ettiği gelirler toplanarak kanunda yazılı giderler indirilir ve alt limit %18, üst limit %36 oranında vergiye tabi tutulur (http://www.cfe-eutax.org/taxation/personal-income-tax/hungary).

Yunanistan gelir vergisi sistemi de, geliri safi artış teorisine uygun olarak tanımlamış ve elde edilen gelirlerin tümünü vergi kapsamına almıştır. Bir takvim yılı içerisinde elde edilen gelirlerin farklı esaslarda vergilendirilebilmesi için altı gelir kategorisi sayılmıştır. Bunlar;

1. Gayrimenkul sermaye iratları, 2. Menkul sermaye iratları, 3. Ziraî kazançlar,

4. Ticarî kazançlar,

5. Ücret ve serbest meslek kazançları

6. Diğer kaynaklardan elde edilen gelirlerdir (Ferhatoğlu, 2002, s. 12).