İstihbarat Faaliyetlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı Organizasyonu

Vergi istihbarat faaliyetleri 2005 yılına kadar Gelirler Genel Müdürlüğüne bağlı olan Vergi İstihbarat Merkezi tarafından yürütülmekteydi. Bu merkez Maliye Bakanlığı Vergi İstihbarat Arşivi Yönetmeliğinde 1989 yılında yapılan bir düzenlemeyle faaliyete geçmiştir¹⁰.

Vergi İstihbarat Merkezi tarafından 1989-2005 yılları arasında toplanan bilgiler aşağıda yer almaktadır:

• Hekim reçeteleri: Eczanelere reçetelerin bir kopyasını vergi istihbarat merkezine gönderme zorunluluğu getirilerek doktorların gelirleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

• Proje onayları: Mimar ve mühendislerin gelirlerinin belirlenmesi amacıyla, valilik, belediye, Türkiye elektrik kurumu gibi kurumlara onaylanan projelerin bir örneğini Vergi İstihbarat Merkezine gönderme,

• Tapu sicil müdürlüklerine gayrimenkul alım satımıyla ilgili bilgileri belirli dönemlerde toplu halde Vergi İstihbarat Merkezine gönderme,

• Kıymetli maden, taş ve eşyaları işleyen veya şekil verenlere, işledikleri maden, taş ve eşyalar ile bunları işletenler hakkında sürekli bilgi verme,

• İmalâtçı kuruluşların, imalâtta kullandıkları ham madde ve enerji gibi girdilerin miktarını bildirme,

• Avukatların gelirlerinin belirlenmesine yönelik olarak mahkeme ve icra dairelerine dava dosyalarıyla ilgili bilgi verme,

• Belediyelere, yapı ruhsatlarını dönemler itibarîyle Vergi İstihbarat Merkezine bildirme zorunluluğu getirilmiştir.

Vergi istihbarat merkezinin ilk on yılında uzman olmayan personelle sınırlı teknoloji çerçevesinde merkeze gelen bilgi formları manüel olarak bilgisayarlara kaydedilmekteydi. Hatalı girişi önlemek için iki kez farklı memurlar tarafından

10 Vergi istihbarat merkezinin kurulmasındaki temel amaç; vergi kayıp ve kaçağına neden olan mükelleflerin tespiti, vergi incelemesi yapan elemanlara sağlıklı bilgi akışı sağlamak suretiyle vergi inceleme ve denetiminin etkinliğinin artırılması ve incelemelerin daha kısa sürede bitirilmesidir (www.gib.gov.tr).

bilgisayara girilen formlar, zaman aşımı süresince depolarda muhafaza edilir ve beş yılın sonunda SEKA’ya gönderilirdi.

Merkezde, yabancı danışmanlık şirketi elemanlarının gözetimi altında, seçilen daktilo memurlarına bilgisayarda program oluşturma ya da hazır programları kullanma becerisi kazandırılmaya çalışılarak, bilgisayar ortamına kaydedilen bilgilerin inceleme elemanlarının talepleri doğrultusunda düzenlenmesi veya inceleme yapan merkez denetim elemanlarının inceleme konularıyla ilgili talep ettikleri bilgilerin kendilerine ulaştırılması faaliyetleri icra edilmiştir. O yıllarda bu bilgi formlarından ne ölçüde vergi incelemesinde yararlanıldığı ve vergi gelirlerine katkısı hiç sorgulanmamıştır.

7 yıl boyunca yeterli donanıma sahip eleman istihdam etmeksizin, amatörce gerçekleştirilen bilgi toplama faaliyetlerinden sonra, Gelirler Genel Müdürlüğü istihbarat faaliyetlerini yürütecek eğitimli eleman ihtiyacını karşılamak amacıyla 1996 yılında merkezi sınavla “Vergi İstihbarat Uzman Yardımcısı” almaya karar vermiştir.

Ancak, önceki bölümde belirtildiği üzere uzmanlar istihdam edilme amacına uygun görevlerde çalıştırılmamıştır.

2005 yılı sonrasında yeniden yapılandırılan Vergi İstihbarat Merkezi Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığına bağlı olarak Veri Ambarı (VERİA) ismi altında faaliyetlerini yürütmektedir. Güncel teknoloji ile donatılan merkez artık daha fazla bilgiyi daha kapsamlı analizlere tabi tutarak gizlenen gelirin ortaya çıkarılmasına yardımcı olmakta, aynı zamanda vergi incelemelerinin alt yapısını oluşturmaktadır.

Bilgi toplama ve toplanan bilgilerin analiz edilmesi neticesinde vergi incelemesine seçilecek mükelleflerin belirlenmesi Gelir İdaresi Başkanlığı ana hizmet birimleri içerisinde yer alan iki daire başkanlığı ve bu başkanlıklara bağlı 27 müdürlük tarafından yürütülmektedir. Ayrıca 10.07.2011 tarihinde resmi gazetede yayınlanan 646 sayılı KHK ile kurulan Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına da mükelleflerle ilgili her türlü bilgiyi toplama ve analiz etme görevi verilmiştir.

GİB organizasyonu içindeki vergi istihbarat faaliyetleriyle görevli daire başkanlıkları ve bağlı müdürlükler görevleri itibarîyle aşağıda verilmiştir.

5.1.4.1. Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığı

Bu daire başkanlığına kanunla verilen görevler şunlardır: İdare ve mükelleflerce kullanılacak belge ve formlarla vergi beyannamelerini hazırlamak, tüm ekonomik faaliyetlere ilişkin ulusal mali bilgi alt yapısını tek merkezden geliştirmek, yönetmek ve bu bilgileri ilgili birimlerin kullanımına sunmak, kurumsal veri tabanını oluşturmak ve ulusal veri alt yapısının hazırlanmasına katkıda bulunmak, mükellefiyet, vergilendirme, denetim ve risk analizine yönelik her türlü bilgi, veri ve istatistiği toplamak ve işlemek, vergilendirme, denetim, planlama ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele konularında veri sağlamak yer almaktadır.

Bağlı Müdürlükler:

1. Elektronik Muhasebe Kayıtları Arşiv Sistemleri Yönetimi Müdürlüğü, 2. Geliştirme Projeleri Müdürlüğü (I)

3. Geliştirme Projeleri Müdürlüğü (II)

4. Veri Oluşturma Yönetim Enformasyonu Müdürlüğü

5. İnternet Vergi Dairesi Uygulamaları ve Banka Tahsilâtları Müdürlüğü 6. Büro Otomasyonu Müdürlüğü

7. Veri Ambarı Yönetim Müdürlüğü 8. Vergi Daireleri Projeleri Müdürlüğü

9. Vergi Daireleri Uygulama İzleme ve Cevaplı Raporlar Müdürlüğü 10. Vergi Kanunu Uygulamaları Müdürlüğü

11. Organizasyon-Metot Müdürlüğü

12. Bilgi İşlem Merkezi İdarî ve Malî İşler Müdürlüğü

13. Vergi Dairesi Projelerini Değerlendirme İşletim Müdürlüğü 14. Sistem Programlama Müdürlüğü

15. Belgeleme, Tarama, Arşivleme ve Bilgi Giriş Müdürlüğü

16. BİM (Bilgi İşlem Merkezi) Bina İşletim ve Destek Hizmetleri Müdürlüğü

5.1.4.2. Denetim ve Uyum Yönetimi Daire Başkanlığı

Görevleri: Uyum bozukluklarını tespit ve analiz etmek, çözümler üretmek suretiyle mükelleflerin vergi kanunlarına gönüllü uyumunu sağlamak, Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığında oluşacak bilgileri değerlendirerek vergi

incelemesine yetkili birimlerin kullanımına sunmak, vergi kayıp ve kaçağı ile mücadele etmek, bu konuda gerekli tedbirleri önermek ve çalışmaları yapmak, mükelleflerin faaliyetlerini gruplar ve sektörler itibarıyla analiz etmek, mukayeseler yapmak ve bu suretle risk alanlarını tespit etmek.

Bağlı Müdürlükler:

1. Risk Analiz Müdürlüğü (I) 2. Risk Analiz Müdürlüğü (II) 3. Risk Analiz Müdürlüğü (III) 4. Risk Analiz Müdürlüğü (IV) 5. Denetim Bilgi Sistemi Müdürlüğü

6. Denetimin Koordinasyonu ve Sürekli Geliştirilmesi Müdürlüğü 7. Vergi İhbarları Müdürlüğü

8. Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Müdürlüğü

9. 3568 Sayılı Kanun ve Muhasebe Uygulamaları Müdürlüğü 10. Enerji Piyasası Ürünlerini İzleme ve Değerlendirme Müdürlüğü 11. Bandrollü Ürün İzleme ve Değerlendirme Müdürlüğü

Bilgi işlem teknolojileri ve çeşitli veri madenciliği teknikleri kullanılarak Risk Analiz Müdürlükleri tarafından vergiye tabi gelir ve kazançlarını beyan dışı bırakan veya eksik beyan eden mükellefler tespit edilmekte, sektörler itibarîyle mükelleflerin büyüklükleri belirlenerek sektörel ve bölgesel analizler yapılmakta ve mükelleflerin vergisel uyum davranışları ölçülmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede, kayıt dışı ekonomik faaliyette bulunduğu veya kayıtlı çalışmakla beraber elde ettiği gelir ve kazançları beyan dışı bıraktığı/eksik beyan ettiği tespit edilen mükellefler nezdinde çeşitli veri eşleştirmesi yöntemlerine dayalı analiz çalışmaları, KDV iade taleplerine ilişkin listelerin elektronik ortamda alınması, mükelleflerin sahte belge düzenleme riskini rakamsal olarak ölçen detaylı risk analizleri, vergisel anlamda riskli mükelleflerin ve sektörlerin tespiti amacıyla mükelleflere ait iç ve dış kaynak verileri (hesap faktörleri) kullanılarak çeşitli veri madenciliği yöntemlerine dayalı

“modellemeler” ile bölgesel ve/veya sektörel bazda istatistikî analiz çalışmaları yapılmaktadır. Bu analizler neticesinde;

• Beyan dışı kalmış vergisel olaylar ve kayıt dışı çalışan mükellefler tespit edilmekte,

• Beyanların tutarlılığı kontrol edilmekte,

• Vergilemeye esas olan kıymet hareketleri izlenmekte,

• Mükelleflerin çapraz kontrolüne dayalı otokontroller, Yapılmaktadır.