• Sonuç bulunamadı

Vergi Hukukunda Zamanaşımı Uygulamasının Sebepleri

Belgede VERGİ HUKUKUNDA ZAMANAŞIMI (sayfa 14-17)

1.1.2.1. Vergi Hukukunda Zamanaşımı Uygulamasının Hukuki Sebepler

1.1.2.1.1. Kamu yararı açısından vergi hukukunda zamanaşımı uygulaması gerekliliği

Hukuki yönden, vergi hukukunda zamanaşımının kabul edilmesinde başlıca neden kamu yararıdır. Yazarlarca salt kamu yararı açısından zamanaşımı sürelerinin, yargı organlarının yükünü azaltan ve dava sayılarını makul seviyede tutan bir özellik taşıdığı belirtilmektedir.8 Bunun yanında, ispat ve delil kurumunun kolaylıkla işleyebilmesi açısından da salt kamu yararına hizmet etmektedir. Bireysel yararlar ile kamu yararı birbiriyle çelişebilir. Ancak, zamanaşımı sürelerinde böyle bir çelişki meydana gelmemektedir. Zamanaşımında, kişilerin bireysel çıkarları ile toplumun çıkarları birleştiği savunulmaktadır9.

Vergi borçlarının uzun süre ödenmeden kalması, yükümlülerin ticari ve iktisadi hayatının devamlılığı ile diğer yükümlülerin ticari güvenlikleri bakımından sakıncalı olacağı tartışılmaz bir gerçektir. Ayrıca bütün yükümlüler defter ve belgelerini yıllarca saklama külfetinden ve gereksiz vergi incelemelerinden kurtulurlar. Böylece, bu gibi durumlarda hem kamu yararı hem de bireysel yarar birlikte sağlanabilmektedir.10 Devlet ile yükümlü arasında doğan uzun süreli borç-alacak ilişkisinin askıda bırakmanın ortaya çıkarabileceği belirsizliklerin giderilmesi toplum çıkarını korurken, yükümlülerin kişisel çıkarlarına da hizmet ettiği son derece açıktır. Bir görüşe göre bu faydası ile zamanaşımı uygulamasının birey menfaatinden çok kamu menfaatine olduğunu belirtmektedir.11

8Tekin Akıllıoğlu, 1991. Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:24, Sayı: 2, Haziran, s.7.

9Akıllıoğlu, a.g.m., s.7.

10 Yusuf Karakoç, 2004. Genel Vergi Hukuku. 3. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, s. 242.

11 Mehmet Arslan, 2007. Vergi Hukukunda Zamanaşımı. Ankara: Yaklaşın Yayınları, s.26.

6

1.1.2.1.2. Objektif iyi niyet kuralı açısından vergi hukukunda zamanaşımı uygulamasının gerekliliği

Medeni hukuktan gelen bir kavram olan objektif iyi niyet kuralı (dürüstlük kuralı), hakların kullanılmasında ve borçların ifasında uyulması gereken bir kuraldır. Objektif iyi niyetin en önemli işlevi, hakların kullanılması ya da borçların yerine getirilmesinde hak sahibinin ya da borçlunun davranış biçimlerini saptanması ve bunun sınırlarının belirlenmesidir. Bir hak, objektif iyi niyet kuralının çizdiği sınırlar aşılarak elde edilmişse kötüye kullanılarak elde edilmiş olmaktadır. Bu kavram bakımınca da uzun süre gecikmiş vergi alacağı talepleri objektif iyi niyet kuralına da aykırı düştüğü savunulmaktadır.12Buna göre, vergi alacağının doğması ile talep edilmesi arasında uzun bir zaman bulunması gerekmektedir. Çünkü devletin alacak hakkını makul bir zaman dilimi içerisinde istemesi gerekir. Buna bağlı olarak, vergi alanında zamanaşımı kurumunun kabulüne, bir yükümlünün yasal bir ödev olan vergi borcu dolayısıyla bu durumun uzun zaman gündemde olmasının yükümlüyü baskı altında tutmasında bazı sakıncalar görülmesi ve diğer mali gerekçeler neden olmaktadır. Diğer bir anlatımla, zamanaşımına birtakım hukuk politikası düşünceleri gereği ihtiyaç duyulmaktadır.13

1.1.2.2. Ekonomik sebepler nedeniyle vergi hukukunda zamanaşımı uygulamasının gerekliliği

Ağır basan bir görüş ise vergisi tahsil edilmeyen yükümlülerin eski borçlarında ısrarda yükümlülerin yeniden vergi ödeyebilme isteğine ve kapasitesine olumsuz etki yapması görüşüdür.14 Eskiye yönelik borcu olan yükümlülerin tekrar giriş ve yeniden kalkınma şevki kırılmasına sebep olmasının yanında bu gibi yükümlülere vergi ödeme terbiye ve ahlakının kazandırılabilmesi güçleştirebileceği düşünülmektedir.15 Bunun yanında hukuk düzeni içerisinde zamanaşımı sürelerine yer verilmemesi durumunda, yükümlüler, devletin sürekli kendilerini takibe alacağı hissine kapılabileceklerdir.

12Turgut Akıntürk, 2001. Medeni Hukuk. 8. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları, s. 90.

13 Selahattin Özmen, 1996. Amme Alacaklarının Tahsil-Ödeme Kılavuzu. İstanbul: Beta Yayınları, 1996, s. 589.

14 Hanyal, a.g.e., s.44.

15 Hanyal, a.g.e., s.44.

7

Ayrıca mevcut mal ve ekonomik durumu yerinde olmayan, fakat eski yıllarda kalmış borcu sebebiyle yükümlüler, kendilerini baskı altında hissedebilirler. Böyle durumlarda yükümlüler eski yıllarda kalan borçlarını ödemeyi düşünmeleri yeni ekonomik girişimlerde bulunmalarına engel teşkil edebilir.16 İşte bu olumsuz düşüncelerin yükümlülerde oluşmasını engelleyici ve ticari hayatın güvenliği sağlayıcı bir kavram olan zamanaşımı kavramının vergi hukukunda olması gerekmektedir.

Zamanaşımı sürelerinin varlığını kuvvetlendirici, birtakım ekonomik yaklaşımlara da gidilmektedir. Vergi alacağının uzun süre askıda kalması, enflasyonist ortamlarda verginin gerçek değerini azaltmaktadır. Dolayısıyla verginin ekonomik değeri, verginin tahsili için yapılan gideri karşılamayabilir. Bunların yanında verginin süresi içerisinde tahsil edilememesi ‘mali ve ekonomik denge’nin bozulmasına neden olabileceği ağır asan bir düşüncedir.17Dolayısıyla vergi hukukunda zamanaşımının, yükümlülerin ticari ve ekonomik hayatlarını güvence altına almasının yanında, bizzat devlet açısından da vazgeçilmez bir kurum olduğu açıktır.

1.1.2.3. İdari sebepler nedeniyle vergi hukukunda zamanaşımı uygulamasının gerekliliği

Zamanaşımının kabulünde önemli bir rol oynayan düşence de vergi idaresinde etkinlik sağlanması fikri olduğu düşünülmektedir.18 İdari anlamda etkinlik, idari araç ve yöntemlerin işlevselliği, kendisinden beklenen işlevselliği hızlı ve en az maliyetle gerçekleştirilmesi biçiminde tanımlanabilir. Bu düşünceyle zamanaşımı sürelerini dikkate almak zorunda kalan vergi idaresi, vergi alacağını en kısa zamanda tahsil etmeye ve daha özenli takip etmeye yöneleceği görüşü savunulmaktadır. Zamanaşımı süreleri aynı zamanda diğer kuralların yerleşmesinde de idari etkinlik sağlarken; buna paralel olarak vergi idaresinin etkin olması, ekonomide planlı devletin amaçlarının gerçekleşmesi açısından önemlidir. Kısaca, zamanaşımı kamu yararını gözeterek vergilerin daha çabuk toplanmasını gerçekleştirmektedir. Zira bazı yazarlarca

16 Hanyal, a.g.e., s.15.

17 Arslan, a.g.e., s.45

18 Yavuz Atar, 2000. Vergi Hukuku. 3. Baskı, Konya: Mimoza Yayınları, s. 95.

8

zamanaşımının vergi tekniği açısından basitleştirici veya zorunlu bir kurum olduğu belirtilmektedir.19

Vergi idaresinin etkinliği, elde edeceği vergi gelirlerinin zamanında toplanması yanında;

vergilendirilebilir fakat vergilendirilmemiş yeni kaynakların da vergilendirilmesini gerektirmektedir. Vergi idaresi geçmiş yıllara ait ekonomik verimliliği azalmış ve güncelliğini yitirmiş vergilerle uğraşmak yerine, yeni vergi kaynaklarını belirlemeyle ve tahsiliyle uğraşması da yine zamanaşımı uygulamasıyla mümkün olacağı ağır basan bir görüştür.20

Belgede VERGİ HUKUKUNDA ZAMANAŞIMI (sayfa 14-17)