Elektronik ticaretin ülkeler arasında gelişme düzeyinin farklı olması nedeniyle karşılaşacakları vergi kayıpları da farklı olacaktır. Kırılgan ekonomiye sahip gelişmekte olan ülkelerde bu işlemlerin vergilendirilmesine yönelik zorluklar vergi kayıpları olarak ülkeye dönecektir. Başlangıçta önemsenmeyen miktarlarda meydana gelen elektronik ticaretin hacminin gün geçtikçe artmasıyla ülkelerin vergi tabanlarına önemli ölçüde etki edebilecek vergilerin potansiyeli bu konuda bir çok tartışmaya yol açmıştır. E-Ticaretin nasıl vergilendirileceği konusuna ilişkin olarak çeşitli görüşler mevcut bulunmaktadır. Bu konudaki görüşler dört ana başlık olarak şu şekilde sıralanabilir; 144
1-Elektronik ortamın bir serbest ticaret bölgesi gibi değerlendirilmesi ve vergilendirilmemesi
2-Elektronik işlemlerin ticari nitelik ve önemlerinin dikkate alınmadan bir “Bit Vergisi” ile vergilendirilmesi
3- E-Ticaretin mevcut yasal düzenlemelere göre vergilendirilmesi
4-Vergi kanunları ve uluslararası vergi anlaşmalarına e-ticaret için yeni hükümler konularak vergilendirilmesi ve gerekirse yeni vergilerin konulması
3.5.1. Vergilendirilmesine Yönelik Görüşler
İnternet üzerinden yapılan satışlar üzerinden vergi alınmamasının, , internet teknolojisini kullanarak ticaret yapanlar lehine haksız bir sübvansiyon durumu oluşturduğu ifade edilmektedir.145
Öncelikle elektronik ticaretin tamamıyla vergi dışı tutulması vergide tarafsızlık, adalet ilkelerine ters düşmektedir.146
144Ercan Alptürk, “Elektronik Ticaret ve Vergilendirilmesi – İstanbul Konferansları III” Vergi
Sorunları Dergisi, Sayı: 153, 2001, s.39.
145Ercan Alptürk, Elektronik Ticaret Hukuku ve Vergilendirilmesi, Kazancı Matbaacılık, İstanbul,
Başta internet ve internet temelli ticaretin hükümetlerin vergilemeye ilişkin düzenlemelerinin dışında kalacağı yönündeki ümitlere karşın bu ticaretin gelecek yıllarda daha da büyüyeceğinin görülmesi ve daha şimdiden mevcut vergi sistemleri için bir sorun olması hükümetleri elektronik ticaretten doğan satışları ve kararları etkin bir şekilde vergilemeye teşvik etmiştir.147
ABD’de aralarında Gateway gibi ünlü bilgisayar markalarını üreten şirketlerinde bulunduğu kuruluşlar internetin vergilendirilmesini istemektedirler. Çünkü Gateway zaten tüm ABD’ye yayılmış mağazalarından sattığı ürünler karşılığında vergi ödemektedir. Bu cephe internet işlemlerine vergi getirilmesine ilişkin tezlerini vergi eşitliğine dayandırmaktadır. İnternet üzerinden yapılan işlemlerin vergiden muaf tutulmasının, normal satışların tümüyle internete taşınmasına ve vergi gelirleri açısından büyük kayıplar oluşmasına neden olabileceğini savunmaktadırlar.148 Öte yandan internet üzerinden alışveriş yapanlar büyük çoğunlukla nispeten zengin insanlar olduğundan internet satışlarının vergi dışı kalması durumunda klasik yöntemle alışveriş yapan ve satış vergisi ödeyen fakir kesimden zengin kesime doğru bir gelir transferi olmaktadır.149
3.5.2. Vergilendirilmemesine Yönelik Görüşler
Elektronik ticaret geçiş sürecindedir. Ne kadar gelişebileceğine ilişkin tahminlerde bulunmak oldukça zordur. Ve gelişmekte olan bu duruma yapılacak müdahalelerin getireceği olumsuz gelişmelerde aynı ölçüde tahmin edilememektedir. Bolkestein’a göre mükellefler küreselleşmenin ve teknolojik gelişmelerin sunduğu artan avantajlardan yararlanmak isteyeceklerdir. Vergi sistemleri buna engel olmamalıdır.150
146Filiz Giray, “Harcama Vergileri Açısından Elektronik Ticaret”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 254,
2002, s.122.
147Roland Paris, “The Globalization of Taxation? Electronic Commerce and the Transformation of the
State” International Studies Quarterly 47 (2), 2002.
148Alptürk, 2005, s.316. 149
Mehmet Yörük, “Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesi”, E-. Yaklaşım, Sayı: 6, Ocak 2004
150Frits Bolkestein, Vat On Electronic Commerce, Transatlantic Policy Network, Brussels 20.09.2000
Elektronik ticaretin mali sahneye bir kuyruklu yıldız gibi ani ve parlak bir şekilde çıkması bu ticaretin ortaya çıkaracağı ganimetleri paylaşma noktasında vergi idarelerini heyecanlandırmıştır. Bu durum potansiyel vergi mükellefleri ve onların savunucularını paniğe yöneltmiştir. Örneğin, Cristopher Cox vergilerin interneti önceki mezarına yani başlangıçtaki durumuna götürebileceği söylemiştir.151
İnternet üzerinden yapılan satışların vergilendirilmesine yönelik eleştirilerden biri bu verginin uygulanmasındaki zorluk ve maliyettir. Küçük ve daha az karmaşık satıcıların pazardan soyutlanmasına yol açması oldukça yüksek bir ihtimaldir.152
Goolsbee’nin 1998 yılına yayınlamış olduğu makalede elektronik ticaret üzerine etkin bir biçimde vergi uygulanmasının internet üzerinden yapılan alışverişlerde büyük bir azalmaya neden olacağı vurgulanmaktadır. Yani vergilemenin ülkeler açısından sosyal bir maliyeti olacaktır. İnternet üzerindeki ticareti vergilemenin ülkeler açısından uyum maliyetlerinin yüksek olması da ülkeler açısından bir dezavantaj olarak düşünülebilir. Elektronik ticaretin vergilendirilmesi ülkelerdeki vergi kanunlarının yeni sisteme göre uyumlaştırılması, vergi idarelerinin yeniden yapılandırılması, yetişmiş personel ihtiyacının karşılanması, altyapının yeni sisteme göre düzenlenmesi gibi maliyetleri de beraberinde getirmektedir.153
İnternetin vergiden muaf olmasını savunanlar arasında Tüme Warnerve, Amerikan Online gibi büyük şirketler bulunmaktadır. Bu şirketlerin tezi ise gelişmekte olan internet üzerinden ticaretin henüz emekleme aşamasında olduğu ve gelişmesi içinde vergi muafiyetine ihtiyacı bulunduğu yönündedir.154
Bu görüşü savunanlar devletin yeni vergi kaynaklarına kavuşmasına, temelde de vergi toplama yetkisinin genişliğine karşı olan kesimdir. Yaklaşımı savunanlar elektronik ticaret üzerindeki vergileri yenilik üzerindeki vergiler olarak algılar ve
151
İhsan. Günaydın “Elektronik Ticaretin Vergi Politikası ve Vergi İdaresi Üzerine Etkisi”, Banka – Mali ve Ekonomik Yorumlar, 8, 2000, s.7.
152
Mehmet Yörük, “Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesi”, E-. Yaklaşım, Sayı:6, 2004.
153Çak, s.115.
ülkelerin gelişen yeni ekonomik düzende rekabet güçlerini azaltan bir unsur olarak görürler.155
Dünyadaki tüm vergi sistemleri ne şekilde olursa olsun, ticareti vergilendirmek üzere şekillendirilmişlerdir. Vergiler, ekonomik kaynağa göre sınıflandırıldığında üçlü bir ayrıma ulaşır: Gelir üzerinden alınan vergiler, servetten alınan vergiler, harcamalar üzerinden alınan vergiler. Buna göre başlıca vergiler aşağıdaki gibi gruplandırılabilir.156
Gelir üzerinden alınan vergiler: Gelir ve Kurumlar Vergisi
Servetten alınan vergiler. Emlak Vergisi, Veraset ve İntikal Vergisi ve Motorlu Taşıtlar Vergisi
Harcamalardan alınan vergiler: Katma Değer Vergisi, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi, Taşıt Alım Vergisi
Bu vergilerden direk ve dolaylı olarak elektronik ticaretle ilişkisi olanlar aşağıda açıklanmıştır.