3.4.1. ABD’de Vergi İdaresinin Yapılandırılması ile İlgili Gelişmeler
Günümüzde, vergi idaresi tarafından etkin denetimin sağlanabilmesi, vergi kaçağının önlenebilmesi ve etkin şekilde vergilendirme işlemlerinin yapılabilmesi için yeni teknolojilerin kullanılması vazgeçilmez bir hal almıştır. Örneğin ABD’de herkese bir vatandaşlık numarası verilerek, kişilerin doğumundan ölümüne kadar vergi, sosyal güvenlik, tapu ve emniyetle ilgili tüm işlemleri bu numaradan izlenebilmektedir.
ABD’de vergi idaresinin yeniden yapılandırılmasında hedef; “her mükellefe ve tüm mükelleflere, adil olarak en iyi hizmeti vermek” şeklinde belirlenmiştir. Bu hedefe ulaşmak için belirlenen ilkeler; 186
184 Sakıp Şeker, “Vergi İncelemeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Yaklaşım Yıl 1, Sayı 5 (Mayıs 1993, ) s.44.
185 Sarılı, a.g.m., s.128.
186 T.C. Maliye Bakanlığı İç Gelir İdaresi (IRS) İncelemesi, Ankara, 2001, s.16-17.
- Sorunları anlama ve çözmede, olaya mükellef açısından bakabilmek;
Bundan böyle artık sorunu kimin oluşturduğu değil, sorunun çözümü önem kazanacaktır.
- Yöneticilerden mükelleflere hesap vermelerini beklemek,
- Performans Değerlendirmede daha dengeli ölçüler kullanmak: Yöneticiler artık yarattıkları gelirle ölçülmeyecektir. Zira bu geliri sağlamak için baskısı davranabilmektedirler. Performans değerlendirmede müşteriye hizmet, çalışana hizmet ve verimlilik unsurlarının üçünün de eşit ağırlığı olacaktır.
- Açık ve dürüst iletişim kanallarına sahip olmak: Çalışanlar üst düzeyden devamlı bilgi alabilecektir. Böylece yeniden yapılanma, şeffaf bir şekilde ve tüm çalışanlar haberdar edilerek gerçekleştirilecektir.
- Mükellefe daha adil hizmet verilirken, bütünlüğü sağlamaya ve mükellefin idareye olan güvenini sürdürmek.
IRS’de TKY anlayışıyla birlikte vergi mükellefleri müşteri olarak algılanmaya başladı. TKY uygulamasından önce mükellefler “kasten vergi vermek istemediği için veya düşük ödeme yapmak istediği iç in yanlış bildirimde bulunanlar ile hiç bildirimde bulunmayarak vergi kaçıranlar” olarak değerlendirilmekteydi. TKY sonrasında “vergilerini doğru olarak vermek isteyip bu yönde hareket eden mükellefler”, “vergilerini doğru olarak ödemek istediği halde tam olarak nasıl beyanname vereceğini bilmediği için yanlış yapanlar” şeklinde değerlendirilmeye başlamıştır.
2000’li yıllara girerken Amerikan Vergi İdaresi, tutarlılık, etkinlik ve adalet kavramları etrafında yeniden yapılandırılmakta, misyonunu da yeniden tanımlamaktadır. IRS’nin misyonu “Vergi mükelleflerinin sorumluluklarını anlamalarına ve yerine getirmelerine yardımcı olarak ve vergi yasalarını herkese tutarlılık ve adalet anlayışı içinde uygulayarak en üst kalitede hizmet sunmak”
şeklinde tanımlanmıştır. Gelir idaresinin asli hedefi, mükelleften kaynak toplamak değil, “bu kaynakla kaliteli kamu hizmeti sunulmasını sağlamak” olarak tanımlanınca, bunun yolu, mükellefin sorumluluklarını anlamasını sağlamak ve yerine getirilmesine yardımcı olmaktan geçtiği görülmektedir.
3.4.2.Fransa’da Vergi İdaresi’nin Yapılandırılması ile İlgili Gelişmeler
Fransa’da vergi idaresi Ekonomi, Maliye ve Sanayi Bakanlığı bünyesinde, bütçeden sorumlu müsteşara bağlı bir Gelirler Genel Müdürlüğü olarak düzenlenmiştir. Fransa’da gümrükler de aynı müsteşara bağlı bir genel müdürlük olarak yer almaktadır.
Reform-modernizasyon projesi, esas itibariyle 5 eksen üzerinde ortaya konulmuştur. 1) Basitleştirme, 2) Şeffaflık, 3) Yeni teknolojilerin adaptasyonu ve yapılandırılması, 4) Diyalog, 5) Deneyimlerdir. Reformun hemen uygulamaya konulabilecek somut adımları arasında, beyannamelerin bilgi işlem yolu ile otomatik olarak hızlı düzenlenmesi ve bildirimine yönelik prosedürler, yerel hizmetleri yaygınlaştıracak destek ofisleri açılması, gerçek şahıslara ve şirketlere işlemlerini kolay ve etkin biçimde yürütebilmeleri, vergi dairelerinde bir mükellef temsilcisi belirlenmesi yer almaktadır. Gerek mükelleflerin, gerekse maliye görevlilerinin talebi olan işlemlerin basitleştirilmesi kapsamında:
• Beyanname formlarının açık ve net olarak hazırlanması,
• Dosyaların işlem görme hızının arttırılması,
• Bazı sorunların telefon veya teknolojik araçlar yardımıyla çözümlenebilmesi,
• Mükelleflerin vergi dairelerinde daha iyi kabul görmesini sağlayıcı diğer önlemler yer almaktadır.
Basitleştirme tedbirlerinin en önemlisini, mükelleflere vergi dairesinde tek muhatap belirlenerek mükellef temsilcisi uygulaması oluşturmaktadır. Böylece özellikle küçük mükellefler bir çok vergi dairesi departmanına muhatap olmaktan kurtulurken, vergi dairesinin kendi iç haberleşmesini etkinleştirerek işlemlerin yalın hale getirilmesi sağlanabilecektir.
Ayrıca büyük işletmelere yönelik ayrı müdürlükler oluşturulması ve bazı doğrulamalardan geçirilmek kaydıyla “hızlı beyan” sisteminin kurulması son reformun getirdiği yenilikler arasındadır.
3.4.3İngiltere’de Vergi İdaresinin Yapılandırılması ile İlgili Gelişmeler
İngiliz Gelir İdaresi, mükelleflerin ve çalışanlarının görüşlerini alarak hazırladığı misyonunu, 1 Nisan 1999 tarihinde hazırlayarak, “Charter for Taxpayers” metni halinde ilan etmiştir. Bu metinde vergi idaresinin mükelleflerine etkin,verimli ve adil hizmet vermeyi amaçladığı ifade edilmiş, mükelleflere sunulacak hizmetlerin standartları, hangi konularda idarenin yardım ve desteğini alabilecekleri, dilek ve şikayetlerini ne şekilde işlemeye koyabilecekleri net bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre, telefonla müracaatlarda 30 saniye içinde muhatabıyla iletişim kurmasının temin edileceği, şahsen başvurularda önceden randevu alınmadan 15 dakika içinde muhatabı ile görüşmesinin sağlanacağı, yazılı başvurularda 28 takvim günü içinde mutlaka yazılı cevap verileceği ve nihai cevap bildirilemiyor ise, nihai cevap tarihinin bu cevapta belirtileceği taahhüt edilmiştir.
Mükellefler, düzeltme talepleri veya şikayetlerini gelir idaresinin yetkililerinden önceden belirlenmiş süreler içinde çözümleyemedikleri takdirde, Parlamento Vergi Yönetimi Komisyon Üyesi veya Ombudsman olarak adlandırılan bağımsız merciye başvurarak çözüm talep edebilmektedirler.
England Revenue, 1999-2000 hesap dönemi beyannamelerinden itibaren internet üzerinden beyanname düzenleme ve idareye tevdi sistemini başlatmıştır.
İnternet Service for Self-Assesment (SA), mükelleflerin bu sisteme özendirilmesi için bu sistemle beyanda bulunanların vergi ödemelerinden 10-100 pound tutarında bir indirim yapılması uygulaması, kısa reklamlarla mükelleflere internet üzerinden vergi beyan ve ödeme olanağının hatırlatılması, internet üzerinden vergi uygulamasına katkıda bulunabilecek yazılım firmalarının teşvik edilmesi gibi önlemlerde düşünülmüştür.
ABD ve diğer ülkelerde olduğu gibi İngiltere gelir idaresi de, önemli mevzuatın mükellefler tarafından iyi anlaşılabilmesini sağlamak için vergi yasalarının anlaşılabilir yeniden yazımı (Tax Law Rewrite) projesini başlatarak kurulan komisyonlar eliyle yasaları basitleştirilmiş metinler halinde yayımlamaya başlamıştır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4.VERGİ DENETİMİNDE KARŞILAŞILAN AKSAKLIKLAR
VE GİDERİLME YOLLARI