Veraset İlamları

Numara 1.1 - Veraset Davası

Esma Hanım’ın vârisi olduklarını iddia eden İzmit Sancağı Kandıra Kazâsı’nın Şeyhler Nâhiyesi’ne bağlı Bozburun Dîvânı Perdenli Köyü sâkinlerinden Molla İsmail oğulları Mehmet Ali ve Ahmet Ağa, Hoca Köyü sâkinlerinden ve nalbant esnafından Ali Ağa mahzarında(aleyhinde) üzerine dava etmişlerdir. Mehmet Ali ve Ahmet Ağa, Esma Hâtun’un annesi Fatma Hanım bizim kız kardeşimiz olup Esma Hanım’ın verâseti, eşi Hacı Rasîm Efendi ile bizlere kalıp bizlerden başka terekesine varis başkası olmamakla Esma Hanım’ın hayâtında Ali Ağa’dan alacak hakkı olan altıyüz kuruş öldüğünden dolayı eşi Hacı Rasîm Efendi ile bizlere kalmıştır. Altıyüz kuruşu Ali Ağa’dan veraset üzere talep ederiz. Bizlere borcu vermeğe Ali Ağa’ya söylendikten sonra O dahi cevâbında Esma Hanım’a altıyüz kuruş borcu olduğunu itirâf edip yine Mehmet Ali ve Ahmet Ağa’ların verâset iddialarını inkâr etmekle verâset iddialarına uygun delil istendiğinde bağlı oldukları Bozburun Dîvânı imamı Salih Efendi ve muhtar Halil Ağa, Ahmet Çavuş, Emin Çavuş ve Ömer Ağa şahitleri doğrulayan kişiler olup, Perdenli Köyü sâkinlerinden Karabacakzâde Ferhat Efendi ve Mehmet Ağa şahit olmuşlardır.Şahitler ise, “Mehmet Ali ve Ahmet Ağa, Esma Hanım’ın annesinin öz erkek kardeşleridir,babalarının ismi Salih’tir ve annelerinin ismi Fatma Hâtundur. Bundan dolayı Esma Hanım’ın verâseti eşi Hacı Rasîm Efendi ile Mehmet Ali ve Ahmet Ağa’lara kalmıştır Bunlardan başka vâris ve terekesine layık başkası olduğu bizim bilgimizde değildir. Bizler bu husûsu bu şekil üzere şâhitleriz. Şehâdet dahi ederiz”dediler. Şahitlerin şahitlikleriyle iddiacıların verâsetlerine karar verilip yazıldı.. 24 Muharrem 1300 Aslına uygundur.

Bunlar birer suret olup asılları başka belgeler üzerindedir. Bu bir sonuçtur. Buradan çıkarılacak en önemli sonuç mahkemenin devam ettiği süre içerisinde şahitlerin dinlenmesi, şahitleri doğrulayan kişilerin mahkemeye çağrılması ve bu mahkemenin bu süreç içerisinde birden fazla toplanarak bu sonucu elde etmeleridir.Ayrıca bir diğer konu da ilam belgelerinin Ahmet Akgündüz’ün belirttiği gibi “ma‘rûz” diyerek

başlamasıdır. Ancak konu itibariyle incelediğimiz belgelerde davalı ve davacılar yer alıp, hakimin hükmünü ihtiva ettiğinden ma‘rûz diye başlamasına mukabil bunları ilam belgesi kabul etmekteyiz.

Bir diğer veraset davası olup borcun veraset ile intikal etmesi, veraset işlerine halletmeye vekil tayini şeklinde birden fazla davayı içeren belge 1.1.’de görülmektedir. Numara 1.6 - Veraseten Borcun Alınmasına Vekil Tayin Etme Davası

İzmit Ömer Ağa Mahallesi’nde oturup Kandıra Kazâsı’nın Şeyhler Nâhiyesi’ne bağlı Yanıkkebir Dîvânı’nın Yeni Köyü’nde misâfir olarak ikâmet etmekte iken bundan yirmi gün önce vefât eden Azime Hatun’un varisi olduğunu iddia eden Hoca Köyü sâkinlerinden Fâhir oğlu Tâhir ve Sâcide ve Esma Hatun, Sait Efendi mahzarında (aleyhinde) her biri dava etmiştir. Dava konusu olarak, Tâhir ve Sâcide ve Esma Hatun, “ölen Azime Hatun annemiz Esma Hatun’dan doğan öz kız kardeşimiz olup babalarımızın ismi Mustafa ve annemizin ismi Esma Hatun’dur. Doğdukları yer Hoca Köyü olup verâseti bizlere kalmıştır. Bizlerden başka vârisi ve terekesine layık başkası yoktur. Azime Hatun’un Sait Efendi’den alacağı bizlere kalmış olmakla Sait Efendi’ye sorulduğunda bizlere vermeğe ikaz olunmasını istedik. O, cevâbında borçlu olduğunu itiraf edip verâseti iddiâ ettiğimizi inkar etmiştir” dediler. Verâseti iddia edenlerden delil talep olunduğunda aynı köyden Ahmet Ağa ve Muhtar Nuh Efendi, Baltaoğlu Tahir Ağa, Mehmet Bey ve Tahsin Efendi şahitleri doğrulayan şahitler olmuştur. Nalbant Ali Ağa ve Ali Osman Ağa şahitler olup, “Azime Hatun, Tahir ve Sâcide Hatun’un öz kız kardeşleridir. Esma Hatun’un kızıdır. Babalarının ismi Kadıoğlu Mustafa ve annelerinin ismi Esma Hatun’dur. Doğdukları yer Hoca Köyü olup verâseti Tâhir ve Sâcide ve Esma Hatun’a kalmıştır. Bunlardan başka vâris ve terekesine lâyık başkası olduğunu bilmeyiz. Bizler bu husûsa bu şekilde şâhitleriz. Ve şehâdet dahi ederiz” demişlerdir. Tâhir ve Sâcide ve Esma Hâtun’ların, Azime Hatun’un vârisi oldukları sâbit olup, Tâhir, Sâcide ve Esma Hatunlar’ın Jandarma Suvari Zabtiye askerlerinden, Sâcide Hatunun eşi Hidayetullah huzurunda her biri konuşup Azime Hatun’un İzmit’te ve Ömer Ağa Mahallesi’ndeki mülk ve hânesinde bizlere kalan mal ve eşyâ ve terekesini almaya, ve borçlulardan borcu talep edip, borcu almaya ve makbûzunu bizlere göndermeye,

Hidayetullah’ı vekîl eyledik, dediklerinde Hidayetullah’ında vekâleti kabûl eylediği mahkeme defterine kayıt edilip huzurlarına i‘lâm olundu. 5 Cemaziyel ahir 1303

Aslına uygundur.

İncelediğimiz belgeler içerisinde kassâm’ın (miras paylaştırma işini yapan memur) tuttuğu deftere bağlı kalarak reşit olmayan çocuğun kendisine kalan mirası vasîsinden nemasıyla istenip vasînin mirası nem’asıyla birlikte verdiğini gösteren ayrıntılı bir belge bulunmaktadır. Bu belgenin devamında vasînin mirası vermesine dair hemen arkasından bir başka delil teşkil edecek belge kaydedilmiştir.

Numara 2.15 - Miras Hesabının Vasiden İstenmesi ve Mirasın Pay Edilmesi

Kassam’ın tuttuğu defterde yazılı olan ölmüş Bekir’in kızı Ayşe’nin miras muhasebesinin beyânı. 8 Cemâziye’l-Âhir 306

Ayşe’nin beyanı Kuruş Para

7184 0 Mülk dışında kalan malların muhasebesi 1070 0 Bir sene vadeli neması zammı

8254 0 Toplam

26 20 340 gurûş 1 paranın neması 8227 10 Kalan

541 10 Nafaka ve geçimi için sarf edilen 7686 10 Kalan

2457 10 3 zil-ka‘de 1303 tarihle karar kılınan vârislere dağıtılan zimmet 5229 0 Esas kalan Ayşe nemâsında olan

1328 20 Nemâsını hîbe ve temlik etmeleriyle zam ve ilave olunan. 6557 20 Kalan

983 31 Nemâsına bir sene vadeli zam toplamı 7541 11 Kalan

24 21 Yetimler Müdürü’ne nemâsı. 7516 30 Kalan

7246 10 Kalan

1086 30 Nemâsı bir sene vadeli zam olunan 8332 0 Kalan

27 15 Yetimler Müdürü’ne nemâsı artığı 8305 25 Kalan

270 20 Nafaka ve geçim için 8035 5 Kalan

1205 10 Nemâsı bir sene vadeli zam ve ilave kılınan 9240 15 Kalan

30 15 Yetimler Müdürü’ne nemâsı cihetle 9210 0 Kalan

270 0 Nafaka ve geçim için 8940 0

2 Cemâziye’l-âhir 302/ 1 Cemâziye’l-âhir 306 tarihleri arasında Kassam’ın tuttuğu defterde asıl kalan Ayşe Hatun’a miras yoluyla kalıp “ölen babam Bekir Bey’in malından bulûğa erdiğim zamana kadar hissemi amca oğlum Hasan Ağa’dan taleb iderim” diyerek dava ettikten sonra Hasan dahi cevabında Ayşe vesâyetinden bu zamana kadar üzerine nafaka ve geçim için gerekli şeylerin tamamına sarf edilen yukarıda muhâsebesinde açıklanmak üzere Kandıra Kazâsı Eytam Müdürü Es-Seyyit Mehmet Ziyâeddin Efendi’nin bilgisiyle verilen muhâsebesinde sekizbindokuzyüzkırk kuruşu almayı hak etmiştir. Ayşe sekizbindokuzyüzkırk kuruşu aşağıda açıklanan kişiler huzurunda aldığını itiraf edip Hasan’ın bera’atına izin verilmesi talep üzerine yazıldı.

Hazır olan şahitler,

İmam Mehmet Efendi Süleyman oğlu Şebkah Şeyhler Naibi Es Seyyid Osman Hilmi Muhzır Kamil

8 Cemâziye’l-âhir 1306

Açıklamalarıyla yukarıda beyan edilen Hasan Ağa, Ayşe ‘nin kendi isteği ile muhâsebe edilen sekizbindokuzyüzkırk kuruşu bu sefer siyah gözlü ve siyah saçlı esmer benizli orta boylu on beş yaşında Feyiz isminde cariye dahî orada bulunup Hasan Ağa Ayşe’ye

teslim etmiştir. Ayşe dahî Hasan’dan aldığını kabul edip bu karar deftere kaydedildi. Cemâziye’l-âhir 1306

Kandıra Kazâsı Naibi Hasan Fehmi Şeyhler Naibi Osman Hilmi Aslına uygundur.