Kullanılan Eşyalar

Şeyhler Nahiyesi’nde insanların o döneme ait kullandıkları eşyalar terekeler de en ince ayrıntısına kadar belirtilmiştir. Eşyalar, giyilen ve kullanılan eşyalar olarak, ayrı ayrı düzenle, arka arkaya sıralanmıştır.Yani kullanılan ev eşyaları belirtildikten sonra, hemen arkasından giyilen eşyalar sıralanmıştır.

Tablo 8 Şeyhler Nahiyesinde Kullanılan Eşyalardan Bazıları ve Fiyat Karşılaştırması

Kullanılan Eşyalar

Adet Belge No

Tarih Fiyat Adet Belge No Tarih Fiyat Döşek 3 1.10 1303 30 k 3 2.23 1306 90 k Yorgan 3 1.10 1303 50 k 3 4.57 1310 45 k Yastık 1 1.11 1303 5 k 5 4.32 1310 15 k Sandık 1 1.11 1303 20 k 1 2.19 1306 20 k Çöp Kilim 2 1.22 1304 40 k 2 2.30 1306 40 k Tüfek 1 1.22 1304 20 k 1 3.21 1308 60 k Araba 1 2.19 1306 30 k 1 4.27 1310 20 k Çuval 6 2.19 1306 100 k 6 4.34 1310 30 k

Kullaılan

Eşyalar ^{Adet Belge} No ^{Tarih Fiat Adet Belge} No ^{Tarih Fiat} Zincir 1 2.19 1306 30 k 1 4.51 1310 20 k Tabanca 1 2.37 1306 10 k 1 1.4 1303 20 k Balta 1 4.21 1309 20 k 1 1.57 1305 20 k Döğen 2 4.32 1310 40 k 1 2.18 1306 10 k Divan 1 4.32 1310 10 k 1 3.5 1306 20 k Nacak 1 3.14 1308 5 k 1 1.13 1303 15 k Burgu Taşı 2 3.21 1308 15 k 1 1.12 1303 10 k Arı Kovanı 1 3.14 1308 20 k 8 1.34 1304 330 k Tencere 3 2.44 1306 40 k 2 1.40 1304 20 k Bez top 2 3.17 1308 35 k 4 2.1 1305 80 k Dizlik 5 1.58 1305 90 k 1 1.11 1303 20 k Entari 1 1.16 1303 15 k 1 2.23 1306 30 k Şal 1 3.11 1308 10 k 1 1.11 1303 50 k Mintan 1 1.41 1304 5 k 1 3.1 1306 40 k Hırka 1 4.62 1310 10 k 1 1.41 1304 5 k Saban Demiri ^{1 2.37 1306 10 k 1 3.4 1306 10 k} Hırdavat-ı menzil 1 1.5 1303 50 k 1 4.17 1310 56 k Çuka Peşkiri 1 1.58 1305 5 k 1

Şeyhler Nahiyesi’nde Hicri 1302-1310 (Milâdi 1885-1893) tarihleri arasında tereke olarak yazılan ev eşyalarında Tablo 8’de görüldüğü gibi çeşitlilik bulunmaktadır. Tablo 8’i incelediğimiz zaman, iki farklı tereke belgesinden aynı cins eşyanın, farklı fiyat karşılaştırması ele alınmıştır. Örnek verecek olursak.10 nolu belgede 3 adet döşeğin fiyatı 30 kuruş iken 2.23 nolu belgede 3 adet döşeğin fiyatı 90 kuruştur. Bu tarihler arasını incelediğimizde ev eşyası olarak fiyatlarda çok fazla değişiklik bulunmamakla birlikte, bazı eşyaların fiyatlarında iniş ve çıkışlar bulunmaktadır. Döşeğin fiyatı 1303 tarihinde 10 kuruş iken, 1306’da ise 30 kuruşa yükselmişken bunun yanında yorganın fiyatı 1303 tarihinde 17 kuruş iken, 1310 yılında 15 kuruştur. Tüfek ise 1304 yılında 20 kuruş iken, 1308’de 60 kuruştur. Bunun yanında fiyatları hiç değişmemiş olan eşyalarda bulunmaktadır. Baltanın fiyatı 1304 yılında 20 kuruş iken, 1309 yılında da 20 kuruştur. Terekelerde Çuka peşkiri gibi nadir kullanılan ve diğer terekelerde benzerine rastlanmayan eşyalarda bulunmaktadır. Bu ürün çuka kumaşından yapılmış peçete türü bir havludur.

Tablo 9 Altın Cinsi ve Fiyatları

Altın’ın Cinsi Miktarı Fiyatı Belge No

Mahmudiye 500 1000 k 1.58

Mecidiye 20 370 k 4.23

Takım Altın 27 340 k 1.46

Altın 24 320 k 1.41

Bilezik 1 10 k 2.25

Belgelerde tereke kayıtlarında rastladığımız altın ve altın çeşitleri az belgede yer almakta olup her ailede olmadığını görmekteyiz. Mahmudiye altınının bir tanesinin fiyatının o dönemde 2 kuruş, Mecidiye altının tanesinin 18,5 kuruş olduğunu anlamaktayız.

381 Nolu defterde tereke listelerinde yer alan eşyalar, fiyatları ile ekonomi tarihi için önemli veriler ortaya sunmaktadır. Ayrıca eşya isimleri ile de bölgenin folklorik yapısını da ortaya koyması açısından büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada araştırma konumuza daha objektif yaklaşabilmek için Hicri 1302-1310 (M 1885-1893) yılları arasını kapsayan Şeyhler Nahiyesi nâ’ib sicillerinde bulunan tereke kayıtları ayrıntılı olarak incelenmiş ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Belgelerde yer alan tereke kayıtlarında en önemli bölüm elbiselerin kaydedildiği bölümdür. Burada yer alan elbiselerin isimleri folklorik açıdan önemli iken, fiyatları da o döneme ekonomi açısından ışık tutmaktadır. Giyilen elbiseleri iç giysi, dış giysi, bele bağlananlar ve başa takılanlar olmak üzere dört grupta inceleyebiliriz.

2.2.4.1.1 İç Giysi

Belgelerde dizlik, gömlek, mintan gibi direk tene giyilen elbiseler yer almaktadır.

Dizlik, diz çakşırı olarak da bilinen dizlik, belden dize kadar inen ve baldırları açık bırakan bir cins giysidir. Genellikle erkeklerin terekelerinde rastladığımız dizlik kara ve sarı renk olarak belirtilmiştir. Ayrıca Kandıra’ya özgü bezden yapıldığı da görülmektedir. Bunun sebebi ise Kandıra keten bezinin ince, hafif olup serin

tutmasındandır. Belgelerde 16 adet terekede geçen dizliğin ortalama fiyatı 14,23 kuruştur.

Gömlek, çıplak tene giyilen kıyafettir. Kadın gömlekleri ayak bileklerine kadar uzanır. Terekelerde tespit edilen gömlek 18 adettir. Buna göre bir gömleğin ortalama fiyatı 8,2 kuruştur. Numara 4.5’te Yakupoğlu Ahmet’in terekesinde bir gömleğin fiyatı 50 kuruş olarak kaydedilerek en yüksek gömlek fiyatı olarak belirtilmiştir.

Mintan, iç gömleği üzerine giyilir. Farsça “nimten” sözünden hareketle halk ağzında mintan olarak söylenir. Kumaş özelliği açısından basma, kumaş, çuka, renk açısından kırmızı, eski olmasına göre köhne olarak belirtilmiştir. Belgelerde 22 mintan kaydına rastlanmıştır. Bunların ortalaması alındığında bir mintanın fiyatı 20 kuruştur.

2.2.4.1.2 Dış Giysi

Belgelerde dış giysi olarak çarşaf, entari, hırka, salta, abdestlik, aba potur (pantolon), yağmurluk, yelek, şalvar yer almaktadır.

Çarşaf, müslüman kadınların tesettür maksadı ile giydikleri üstlüğün adıdır. Belgelerde yer alan çarşaf kadın terekelerinde yer alıp ortalama bir çarşafın fiyatı 12 kuruştur. Entari, eskiden üste giyilen, iki tarafı yırtmaçlı, geniş kollu, iç etekliği uzun olan elbisedir. Entarilerin kayıtlardaki durumu ise, kumaş, ipek, boy, sehâvi entari şeklindedir. 1.12 nolu belgede Çoturoğlu Hacı İbrahim’in bir adet entarisi 100 kuruş olarak kaydedilmiştir. Ancak belgelerde yer alan 24 entarinin ortalaması alındığında bir entarinin fiyatı 28 kuruştur.

Hırka, hırkalar kumaş özelliği olarak atlas, basma ve yündür. Belgelerde 14 hırka tespit edilmiş olup ortalama bir hırkanın fiyatı 14 kuruştur.

Aba, aba kumaşından yapılmış yakasız ve uzun üstlüktür. Kışlık bir giysidir. Belgelerde aba potur şeklinde geçip pantolonda yapıldığı anlaşılmaktadır. 4 belgede geçen abanın ortalama fiyatı 12,5 kuruştur.

Yağmurluk, yağmurlu havalarda giyilen üstlüktür. Belgelerde geçen üç yağmurluğun ortalama fiyatı 13 kuruştur.

Yelek, kolsuz, genellikle önü açık ve eteği bele kadar olan, mintan üstüne veya ceket altına giyilen bir giysidir. Belgelerde çuka kumaşından yapıldığı anlaşılmaktadır. İki belgede kazak ile beraber kaydedilmiştir. Belgelerde 7 yerde yelek geçmekte olup ortalama fiyatı 24 kuruştur.

Şalvar, üst kısmı geniş ve kırmalı olan bir çeşit donun adıdır. Özellileri itibariyle müstamel, köhne, çuka, peşkir dokuma ile, canfes, basma ve çöp şeklinde belirtilmiştir. Ayrıca şalvarlık aba top kaydedilerek kışlık şalvarlarını da diktikleri anlaşılmaktadır. Belgelerde yer alan 18 şalvarın ortalama fiyatı 32 kuruştur.

2.2.4.1.3 Bele Bağlananlar

Belgelerde kuşak, şal ve uçkur bele bağlanan giysiler olarak görülmektedir.

Belgelerde yer alan kuşakların özellikleri belirtilmeyip 5 kuşağın ortalama fiyatı 14 kuruştur.

Şal, en güzelleri İran’da ve Hindistan’da dokunmuş, elbiselik, omuz ve boyun için atkılık, kuşaklık ve sarıklık olarak kullanılan kıymetli yünlü bir kumaşın adıdır. Kuşak olarak hem kadınlar hem erkekler tarafından kullanılmıştır. XVIII yüzyılın sonları ile XIX yüzyılın başlarında, İstanbul’da bele ve başa şal sarmak moda olmuştur. Belgelerimizde şal, acem şalı, alaca şal ve şal kuşağı olarak geçmektedir. Belgelerimizde geçen 8 şalın ortalama fiyatı 14 kuruştur. 1.11 nolu Belgede Hatice Hanımın terekesindeki şalın fiyatı ise 50 kuruştur. Bu kaydedilen en pahalı şaldır.

Eskiden vücudun belden aşağı alt kısmına geçirilip giyilen her şey, belden uçkur denilen ince kuşakla bağlanarak tutturulmuştur. Belgelerimizde yer alan 12 uçkurun ortalama fiyatı 5 kuruştur. Adet olarak değil kıyye ile ölçülerek fiyatı belirlenmiştir.

2.2.4.1.4 Başa Takılanlar

Başa takılanlar başörtüsü, başlık, sarık ve yazmadır. Belgelerimizde sarık kumaş türü çuka, kadife olarak belirtilmiştir. Belgelerde yer alan 9 sarığın ortalama fiyatı 40 kuruştur. Bir belgede geçen yazmanın fiyatı ise 4 kuruştur. Başörtüsü baş yemenisi ve başlık olarak da geçmektedir. Belgelerimizde başörtüsü 7 yerde geçip bir tanesinin ortalama fiyatı 6 kuruştur. Başlık ise bir belgede geçip fiyatı 10 kuruştur.

Kandıra da en önemli elbise malzemesi keten bezidir, kandıra bezi de denir. Bu bezin dokumasının yapıldığı tezgah 6 belgede geçmekte olup bir tezgahın ortalama fiyatı 20 kuruştur. Kandıra bezi arşın, zira ve kıyye ile ölçülmüştür. 1 arşın 1-6 kuruş arasında kalitesine göre fiyat olmuştur. Yine 1 zira 2 kuruş civarındadır. Bez topun belgelerimizde 8 adetinin ortalama fiyatı 20 kuruştur. Bez takımı olarak da geçen bez düzeninin ortalama fiyatı 30 kuruştur. Kullanıldığı yere göre çuvallık, dizlik, pantolon, gömlek yapılmıştır. Bez tezgahının yanında belgelerde geçen bez çıkrığının fiyatı ise kırk kuruştur. Yine belgelerde geçen ve bezden yapılan çevre ve şilte önemli ürünlerdir. Belgelerimizde 8 yerde yer alan Şiltenin ortalama fiyatı 34 kuruştur. Yün memlü, renk olarak da gök rengi belirtilmiştir. Çevre kıyye ile ölçülmüştür. Belgelerimizde 7 yerde geçen çevrenin ortalama fiyatı 6 kuruştur.

Giyilen eşyalarda bazı küçük fiyat farklılıkları oluşmuştur. Eşyaların özellikleri tam olarak belirtilmiştir. Basma, kumaş, bez ve benzeri malzeme çeşidi belirtilerek adedi verilmiştir. Eşyaların tamamında eski ise köhne, yeni ise cedid tabirinin kullanıldığını2.40 nolu belgede görmekteyiz.

Kullanılan bezler yöresel olup Kandıra’yı günümüzde de ülke çapında tanıtan el dokuması önemli keten eşyalardandır. O dönemde el tezgahlarını herkes evine kurup dokuma işini ihtiyacı kadar ketenden yapmaktaydı Bunun için keten ve keten tohumu ön plana çıkmaktadır. Şeyhler Nahiyesi’nin hemen hemen her ailesinin keteni ekip biçtiğini görmekteyiz.. Belgelerde ketenden imal edilen bez düzeni, giysi ve çöp kilimden bahsedilmekte iken günümüzde ise bu eşyaları daha çok kızların çeyizlik eşyalarının yapımında kullanılmakta olduğunu görmekteyiz.