Ortaöğretim Türk edebiyatı ders kitaplarının, Ortaöğretim Türk Edebiyatı Programı’nda ulaşılması hedeflenen temel becerilere uygun içeriğe sahip olduğu kabul edilmiştir.
1.6. Tanımlar 1.6.1.Eğitim
Bireyleri belli bir bilim veya sanat dalında geliştirme işi demek olan eğitim, aynı zamanda gençlerin ve çocukların toplum yaşamında yerlerini almaları için gerekli bilgi ve becerileri elde etmelerine yardım etme işidir. (TDK, 2005, s. 606)
“Eğitim, insanlığın doğuşundan beri daima olagelmiştir; günümüzde de uygarlık düzeyi ne olursa olsun her toplumda süregelmektedir. Nüfusu sınırlı olan ilkel bir kabilede, insanoğlu bir taraftan temel ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı araçları geliştirmeye çalışmış, bir taraftan da toplumdaki çocuk, genç ve diğer yetişkinlere, örgün olmayan bir eğitim vermiştir. Böyle bir toplumda birey, canlı-cansız çevre ile etkileşim yoluyla öğrenmiştir ve öğrenmektedir. Öğrenmenin oluştuğu her durumda insan davranışlarını değiştiren bir eğitim sürecinden bahsedilebilir.” (Varış, 1998, s. 6)
“Eğitimin genel işlevleri:
Bireyin topluma, toplumun dinamiklerine uyumuna yardım etmek, bireyde var olan istidat ve yeteneklerin üst sınırına kadar gelişmesini sağlamak ve bu işlevlerin gerçekleşmesi için gerekli davranış biçimlerinin kazandırılmasını desteklemektir.
Eğitim bireyin yaşadığı toplumda pratik değeri olan yetenek, yönelim ve diğer davranış biçimlerini edindiği, süreçler toplamıdır: Kişinin, toplumsal yeteneklerinin ve üst düzeyde kişisel gelişmesinin sağlanması için seçkin ve kontrollü bir çevreyi ve okul etkinliklerini içine alan sosyal bir süreçtir.” (Varış, 1998)
1.6.2.Program
Program kavramı, Türkçe sözlükte aşağıda sıralanmış olan anlamlarda kullanılmıştır: 1.Belirli şartlara ve düzene göre yapılması öngörülen işlemlerin bütünü, izlence.
2.Yapılacak bir işin bölümlerini, bölümlerin sırasını ve zamanını gösteren tasarı.
3.Okullarda, haftanın belli günlerinde, belirli saatlerinde verilecek dersleri gösteren çizelge (Uşun, 2012).
Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda “program” kavramı; bir işin niçin yapılacağını (hedef), bölümler ile bölümlerin sırasını (içerik) ve nasıl, nerede, ne zaman ve kim ile yapılacağını (eğitim durumu) gösteren önceden hazırlanmış bir çizelge (izlence) olarak tanımlanabilir (Uşun, 2012).
1.6.3.Eğitim Programı
Eğitim programı, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir (Demirel, 2002).
1.6.4.Öğretim Programı
Öğretim programı, okulda ya da okul dışında bireye kazandırılması planlanan bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir (Demirel, 2002).
1.6.4.Ders Kitabı
Ders kitabı, bir eğitim programında yer alan hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ile ölçme-değerlendirme boyutlarına uygun olarak hazırlanmış ve öğrenme amaçlı kullanılan basılı bir öğretim materyalidir (Demirel ve Kıroğlu, 2006).
Ders kitabı, bir eğitim programında yer alan hedef, içerik, öğretme ve öğrenme süreci ile ölçme değerlendirme boyutlarına uygun olarak hazırlanmış ve öğrenme amaçlı kullanılan basılı bir öğretim materyalidir (Aşıcı vd., 2006).
1.6.5.Ortaöğretim
İlköğretim ile yükseköğretim kurumları arasında yer alan genel okulları, teknik ve meslek okullarını yönetmek görev ve sorumluluğunu yüklenmiş bulunan kuruluş (http://www.tdk.gov.tr ).
İlköğretimden sonra öğrenimini sürdürmek isteyen öğrencileri teknik ve meslek alanları da dâhil olmak üzere üniversiteye hazırlamak için planlanan öğretim dönemi (http://www.tdk.gov.tr ).
İlköğretim üzerine en az dört yıl öğrenim vermekte olup; genel liseler, Anadolu liseleri, fen liseleri, sosyal bilimler liseleri, Anadolu öğretmen liseleri, güzel sanatlar ve spor liselerinden oluşmaktadır (Özatalay,2007).
1.6.6.Beceri
Kişinin yatkınlık ve öğrenime bağlı olarak bir işi başarma ve bir işlemi amaca uygun olarak sonuçlandırma yeteneği olarak tanımlanmaktadır (http://www.tdk.gov.tr).
1.6.7.Temel Beceri
Öğrencilere mutlaka kazandırılması gereken esas becerilere temel beceriler denir (Özatalay, 2007). Yapılandırmacı öğretim anlayışına göre hazırlanan OÖTEP’de öğrencilerin hem Türkçeyi daha iyi öğrenerek kullanabilmeleri, hem de yaşamla ilgili genel bilgi ve alışkanlıkları kazanabilmeleri amacıyla dokuz tane temel beceri belirlenmiştir.
BÖLÜM II
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Göçer (2010), “İlköğretim İkinci Kademede Kullanılan Türkçe Öğrenci Çalışma Kitaplarının İşlevselliğinin Belirlenmesi” adlı çalışmasında, öncelikle eğitim kurumlarının temel görevi üzerinde durmuş, eğitim temel görevinin öğrencilere gerekli bilgileri öğretmekten öte, öğrencilerin öğrendikleri bilgileri beceriye dönüştürebilmelerinin yollarını göstermek olduğunu söylemiştir. Öğrencilerin öğrendikleri bilgileri beceriye dönüştürebilmelerinin en etkili yollarından birinin öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin zamanında ve yerli yerince işlenmesi olduğu vurgulanmıştır. Bu doğrultuda ilköğretim ikinci kademede Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin gerçekleştirilme durumu incelenmiş bu kitapların işlevsel olarak kullanılıp kullanılmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.
Araştırmada nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde doküman inceleme yöntemi ve tarama tekniği kullanılmıştır. İncelenecek Türkçe öğrenci çalışma kitaplarının toplanacağı ilköğretim okulları, amaçlı ve tabakalamalı örnekleme yolu ile belirlenmiş, 2008-2009 öğretim yılı sonunda Kayseri’de Melikgazi, Kocasinan ve Tomarza ilçelerinin her birinden 3 olmak üzere toplam 9 ilköğretim okulu seçilmiştir. Okulların 6. ve 7. sınıflarında öğrenim gören öğrenciler arasından seçkisiz olarak 3’er öğrenci belirlenerek 6. ve 7. sınıf düzeyinde 27’şer olmak üzere toplam 54 Türkçe öğrenci çalışma kitabı toplanmıştır. Her sınıf düzeyinde bir seçmeli bir de zorunlu olmak üzere 4 tema seçilmiştir. Öğrenci çalışma kitaplarının belirlenen temalarında yer alan etkinliklerin gerçekleştirilme düzeyini belirlemek amacıyla her bir etkinlik incelenerek durum tespiti yapılmıştır.
Elde edilen verilere göre, ilköğretim ikinci kademede kullanılan incelenen kitaplarındaki gerçekleştirilen etkinliklerin gerçekleştirilmeyenlerden oransal olarak fazla olsa da öğrenci çalışma kitaplarının işlevsel olarak kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Kan (2006)’ın “Yeni İlköğretim Programında Öngörülen Temel Becerileri Kazanmada Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler ve Türkçe Derslerinin Etkilerine İlişkin Öğrenci Görüşlerinin Değerlendirilmesi” adlı yüksek lisans tezinde, 2004-2005 eğitim-öğretim yılında yürürlüğe sokulan Yeni İlköğretim Programını konu almıştır. Programda öngörülen sekiz temel beceri temel alınmış ve bu becerilerin kazandırılmalarında beşinci sınıf sosyal bilgiler dersi ve Türkçe dersi öğretim programlarının etkililiğine ilişkin ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin görüşleri belirlenerek cinsiyet ve okul düzeyi değişkenlerine göre istatistiksel bir farklılığın olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, betimsel nitelikli bu araştırma olup yeni ilköğretim programının pilot olarak uygulandığı Diyarbakır ilindeki beş ilköğretim okulunda öğrenim gören 600 ilköğretim öğrencisi üzerinde uygulanmıştır.
Araştırma sonucunda yeni sosyal bilgiler ve Türkçe dersi öğretim programlarının her iki derste de ortak olan sekiz temel beceriyi (eleştirel düşünme becerisi, yaratıcı düşünme becerisi, araştırma becerisi, problem çözme becerisi, karar verme becerisi, girişimcilik becerisi, iletişim becerisi, Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma becerisi ) kazandırmada etkili oldukları belirlenmiştir. Kız öğrenciler yeni sosyal bilgiler ve Türkçe dersi öğretim programlarını kendilerine sekiz temel beceriyi kazandırmada erkek öğrencilere göre daha fazla etkili bulmuşlardır. Sosyo-ekonomik düzeyi daha iyi olan okullarda öğrenim gören öğrencilerin programları sekiz temel beceriyi kazandırma noktasında daha etkili buldukları görülmüştür. Ulaşılan bu sonuçlar ışığında yeni ilköğretim programlarının uygulamadaki etkililiğini arttırmak için okulların sahip oldukları imkânların iyileştirilmesi, öğretmenlerin, yöneticilerin ve velilerin programların uygulanması hususunda bilgilendirilmesi gibi önerilerde bulunulmuştur.
Özatalay (2007) yaptığı doktora tezinde, İlköğretim Türkçe ders kitaplarının, öğrencilere kazandırılması hedeflenen üst düzey becerileri aktarılmasında ne oranda katkı sağladığı, becerilerin sınıflara göre dağılım özelliklerini ve hangi yayınevinin, hangi becerilere daha çok yer verdiğini saptamaya çalışmıştır.
Bu amaçla kaynak araştırması yapılmış, alan yazın oluşturulmuş, her bir beceri ile ilgili olarak ölçütler belirlenmiş ve ilköğretim ilk kademede Milli Eğitim Bakanlığı tarafından seçilerek okutulan, yirmi dört takım Türkçe kitabı belirlenen ölçütler doğrultusunda tek tek taranmış, elde edilen verilerle tablolar oluşturulmuştur. Daha sonra bu verilerle istatistik değerlendirmeler yapılmış ve gerek sınıflar, gerekse de yayınevleri bazında bu hedeflere ne
çoğunda bu becerilerle ilgili çalışmalara yeterli ölçüde yer verilmediği görülmüştür. Bu çalışma sonucunda elde edilen verilere bakılarak bundan sonra hazırlanacak kitaplarda bu becerilere dikkat edilmesi, daha bilinçli etkinlikler, çalışmalar düzenlenmesi önerilmiştir. Hayırsever (2010) yaptığı doktora tezinde, 2004 İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programına göre hazırlanan, 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders, Öğretmen Kılavuz ve Öğrenci Çalışma Kitaplarının, İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programında kazandırılması hedeflenen temel becerilere uygunluğuna ve öğrenme-öğretme sürecinde kullanımına ilişkin değerlendirilmesini yapmıştır. Çalışmada 9 alt amaç belirlenmiştir. Çalışma kapsamına beş beceri alanı alınmıştır. Bunlar eleştirel düşünme, sosyal katılım, değişim ve sürekliliği algılama, araştırma ve iletişim becerileridir. Araştırmada betimsel ve ilişkisel tarama modelleri kullanılmıştır. Aynı zamanda nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır.
Araştırmanın verileri, anket, gözlem formu ve görüşme formları ile elde edilmiştir. Ölçme araçları, araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Nicel verilerin analizinde betimsel istatistikler; nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır.
Araştırmanın sonunda sosyal bilgiler ders, öğretmen kılavuz ve öğrenci çalışma kitaplarının 2004 İlköğretim Sosyal Bilgiler Programı’nda kazandırılması hedeflenen becerileri kazandırmaya uygun hale getirilmesi önerilmiştir.
Kalyoncu, A. T. (2012), “Yirmi Birinci Yüzyılda Öğrencilerin Sahip Olması Gereken Bazı Temel Becerilere İlişkin Yönetici ve Öğretmen Görüşleri” isimli yüksek lisans tez çalışmasında, 21. yüzyıl eğitim anlayışı incelenmiş ve öğrencilerin sahip olması gereken beceriler açısından, İstanbul’da görev yapan öğretmen ve yöneticilerin görüşleri araştırılmıştır. Bununla birlikte, özel ve devlet okulu bağlamında konu ele alınarak, bu iki ayrı okul türünde görev yapan öğretmen ve yöneticiler arasında görüş farklılığının olup olmadığı da araştırılmıştır.
Sonuç olarak, bu çalışmada her iki okul türünde görev yapan öğretmen ve yöneticilerin, öğrencilerin sahip olması gereken becerilere yönelik görüşlerinin farklı olduğu bulunmuştur. Ortaya çıkan sonuçlara göre, gerek devlet gerekse özel okullarda görev yapan öğretmen ve okul yöneticileri açısından okul mevcudu, branş, faaliyet süresi ve cinsiyet değişkenleri açısından öğrencilerin sahip olması gereken beceriler ile ilgili görüşlerinin farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.
BÖLÜM III
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
3.1.Ders Kitapları ve Ortaöğretim