Uluslararası Sosyal Çalışmacılar Federasyonu (IFSW)’nun Etik İlkeleri

Uluslararası Sosyal Çalışmacılar Federasyonu (International Federation of Social Workers, IFSW), 2000 yılında Kanada’nın Montreal şehrinde yaptığı dünya konferansında sosyal çalışma mesleğinin değerlerini yeniden belirlemiştir. Buna göre

9 Bu başlık altında yer alan bilgiler, aşağıdaki kaynaklan alınmıştır: (Genç, Seyyar, 2011: 16-21).

1) Sosyal hizmet, insanî (hümanist) değerlere ve demokratik ideallere dayanmaktadır.

2) Sosyal çalışma faaliyetlerine motivasyon (güdüleme) ve meşruiyet kazandıran değerlerin başında insan hakları ve sosyal adalet gelmektedir.

3) Bu sayılan değerler, her insanın eşitliği ve şerefi karşısında saygıdan kaynaklanmaktadır.

4) Yüz yıl evvel kuruluşundan bu yana meslekî sosyal çalışma, insanî ihtiyaçlara yönelmiştir ve öncelikli olarak insanların potansiyellerinin geliştirilmesine destek vermiştir.

5) Meslekî sosyal çalışma, yoksulluğu gidermek, yaralı (mahzun), dışlanmış ve baskı altında olan insanları kurtarmak için, çaba gösterir ve insanların potansiyellerini görerek, sosyal entegrasyonuna katkı sağlar.

6) Sosyal hizmet değerleri, millî ve milletlerarası boyutuyla “Meslek Etik Kodları”nda (Sosyal Hizmet Mesleği Etik Kodları’nda) yer almaktadır”

(http://www.ifsw.org/p38000409.html: Erişim: 28.04.2011).

IFSW’nin Belirlediği Etik İlkeleri

Sosyal hizmet elemanları, aşağıdaki ilkelere riayet etmek suretiyle insanların gelişimine katkıda bulunmaktadır (http://www.kaernten-sozialarbeit.at/content/soz_arb/

ethik.htm. Erişim: 28.04.2011).

1) Her insan değerlidir ve kendisine insanî ve ahlâkî yönden yaklaşılmalıdır.

2) Her insan, başkalarına verilen aynı hakkı engellemediği sürece kendini keşfetme ve gerçekleştirme hakkı vardır. Aynı zamanda her insanın görevi, toplumsal refaha katkı sağlamaktır.

3) Hangi düzen içinde olursa olsun her toplum, üyelerine en üst seviyede fayda sağlamaya yönelik hizmetlerde bulunur.

4) Sosyal hizmet elemanları, sosyal adalet ilkelerine bağlıdır.

5) Sosyal hizmet elemanları, şahısların, grupların, toplulukların ve toplumun gelişimine yönelik edindikleri meslekî bilgilerle katkı sağlar. Kişi ile toplum arasında çıkan sorunların çözümünde etkin olurlar.

6) Hiçbir dinî, cinsel, etnik, kültürel, bedenî ayrımcılık yapılmadan müracaatçılara en iyi sosyal destek sağlanır.

7) Sosyal hizmet elemanları, “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”ni benimser.

8) Sosyal hizmet elemanları, meslekî hizmet sürecinde kişilerle ilgili olarak elde ettikleri özel bilgileri, mahremiyet içinde değerlendirir ve kişilerin özel dünyalarına saygı gösterir.

9) Sosyal hizmet elemanları, müracaatçılarla geniş kapsamlı bir işbirliği yaparken onların hayrına olanı tercih eder. Müracaatçıların alınacak kararlara katılımı ve süreç içinde desteği sağlanır. Müracaatçılara tavsiye edilen tedbirlerin risk ve avantaj boyutu anlatılır.

10) Müracaatçılar, kendilerini ilgilendiren hayatî konularla ilgili ortak kararların sorumluluklarını üstlenir. Sosyal hizmet elemanları, kanunî çerçevede kendilerine sunulan cebrî tedbirleri mümkün mertebe asgarî seviyede uygular.

11) Birlikte yaşadıkları insanları terör eylemleri, işkence veya buna benzer vahşî yöntemlerle baskı altında tutan insanlara, gruplara, siyasî partilere ve(ya) güç oluşturan organizasyonlara destek vermez.

IFSW’nin Belirlediği Etik Sorun Alanları

Etik sorunlara yol açan konular, mutlak anlamda evrensel değildir. Değişik ülkelerin farklı kültürel ve siyasî yapılarından kaynaklanan sorunlar, ister istemez etik alanı da etkilemektedir. Dolayısıyla her ülke, toplum ve(ya) hizmet kurumu, içinde yaşadığı bölgesel sosyal şartları dikkate alarak, ortaya çıkabilecek etik sorunları çözebilmelidir. Aşağıda belirlenen temel etik sorun alanları, bölgeler üstü bir anlayış çerçevesinde ele alınmıştır (http://www.kaernten-sozialarbeit.at/content/soz_arb/ethik.htm. Erişim: 28.04.2011):

1) Korunmaya muhtaç kişi (müracaatçı) ile sosyal hizmet elemanı arsında etik sorunlar çıkabilir.

2) Korunmaya muhtaç kişi ve aile fertleri arasında etik sorunlar çıkabilir.

3) Sosyal hizmet elemanları, hem korunmaya muhtaç kişi, hem de aile fertleri ile birlikte etik sorunlar yaşayabilir.

4) Korunmaya muhtaç kişiler arasında yaşanan farklı beklentiler ve çıkarlar, etik sorunu olabilir.

5) Korunmaya muhtaç kişi ile sosyal hizmetlerden sorumlu diğer meslek gruplarının temsilcileri (hekim, geriatrist, psikolog, psikiyatrist, sosyal siyaset ve sosyal güvenlik uzmanı vb) arsında etik sorunlar ortaya çıkabilir.

6) Sosyal hizmet elemanı ile diğer sosyal meslek gruplarının temsilcileri arasında etik sorunlar gün ışığına çıkabilir.

7) Sosyal hizmet elemanı ile istihdam edildiği kurum ve kuruluşun temsilcileri (işçi-işveren) arasında etik olabileceği gibi, meslekî, hukukî ve sosyal sorunlar çıkabilir.

IFSW’nin Belirlediği Etik Standartlar

İnsanî, dinî, felsefî ve(ya) demokratik idealler uğruna ortaya çıkan sosyal hizmetler, bugün de yine bu temel gerekçelerle uygulanmaktadır. Sosyal hizmet elemanları, bu değerleri benimseyerek, özellikle korunmaya muhtaç insanlara yardımda bulunmaktadır.

Hizmet sunumunda meslekî ilke ve standartların öngördüğü davranış biçimlerini sergilemek mecburiyetindedirler. IFSW, etik davranmayı öngören standartları, genel kategoriye ayırdıktan sonra bunları müracaatçılara, işyerine, meslektaşlara ve en nihayetinde sosyal hizmet mesleğine yönelik detaylı bir şekilde ve tek tek belirlemiştir (http://www.kaernten-sozialarbeit.at/content/soz_arb/ethik.htm. Erişim: 28.04.2011):

a) Etik davranışlarla ilgili genel standartlar:

1) Sosyal hizmet elemanları, uygun bir davranış sergileyebilmek ve en isabetli sosyal destek yöntemini belirleyebilmek için, müracaatçıların durumunu iyi anlamaya uğraşmalıdır.

2) Sosyal hizmet elemanları, mesleğin değerlerini sadece desteklemez bunların gelişimi için de gayret gösterir. Mesleğin itibarına ve işlevselliğine zarar verebilecek her türlü tutum ve davranıştan uzak durulmalıdır.

3) Sosyal hizmet elemanları, meslekî ve şahsî kapasite ve sınırlarını bilir.

4) Sosyal hizmet elemanları, geçerli bilgileri, teknikleri ve yöntemleri en iyi bir şekilde kullanır ve toplumsal refahın (hayat kalitesinin) artışı için bunların gelişimine katkıda bulunur.

5) Görev bilincine sahip olan sosyal hizmet elemanları, toplumsal ihtiyaçları görür ve bunları belirleyebilir. Kişilerin, sosyal grupların ve toplulukların sosyal sorunlarını görebilir, tanımlayabilir ve çözüm üretebilir.

b) Müracaatçılara dönük etik standartlar:

1) Sosyal hizmet elemanları, diğer görevlerini ihmal etmemekle birlikte öncelikli olarak müracaatçılara karşı tam sorumludur.

2) Sosyal hizmet elemanları, müracaatçılarla güven telkin edici ilişkilerde bulunur. Müracaatçılarla ilgili bütün bilgiler, meslekî bir gereklilik olarak kişilerin rızasıyla elde edilir. Bütün bilgiler, mahremiyet ve sorumluluk çerçevesinde kişilerin lehine olabilecek bir şekilde titizlikle işlenir. Sorumluluk bilincinin idrakinde olmayan müracaatçılar hariç kişinin onayı olmadan hiçbir bir bilgi, başkalarına aktarılamaz ve başka amaçlar için kullanılamaz.

3) Sosyal hizmet elemanları, müracaatçıların şahsî gayelerine, sorumluluklarına ve şahsiyetlerine saygı gösterir. Sosyal hizmet ve destekler, işyerinin kurum kültürüne ve müracaatçıların içinde bulundukları sosyal ortama uygun bir şekilde ve hizmet noktasında herkesi eşit tutan bir hakkaniyet ölçüsünde gerçekleştirilir. Kişilere yönelik profesyonel sosyal hizmetlerin bu şartlar altında gerçekleşememesi durumunda, kişilere kendi hür iradeleriyle alternatif tercihler yapabilecekleri alanlar gösterilmelidir.

4) Sosyal hizmet elemanları, müracaatçıların meşru beklentileri ve talepleri doğrultusunda kendi kendilerine yeterli olabilmelerine, kendilerini gerçekleştirebilmelerine ve kendi potansiyellerinin ortaya çıkmasına yardımcı olurlar.

c) Kurum ve işyerlerine dönük etik standartlar:

1) Sosyal hizmet elemanları, meslekî etik ile ilgili ilke ve standartlara uygun hareket eden ve süreç, yöntem, ehliyet, sorumluluk, kalite, davranış ve işletme bakımından makul hizmetler üreten kurum, kuruluş ve işyerlerinde çalışır veya bunlarla işbirliği yapar.

2) En yüksek standartlara ulaşabilmek için, kurumların belirlediği görevler ve hedefler, sorumluluk bilinci içinde yerine getirilmeli, akla ve vicdana uygun meslekî davranışlar geliştirilmelidir.

3) Kurum içinde kalan (bakıma muhtaç) kişilere yönelik en üst seviyede sorumluluk üstlenilmeli ve bu çerçevede kişilerin hayat kalitesini artırıcı en uygun müdahale yöntemleri geliştirilmelidir. Olumlu değişimlerin kurum içinde sağlanamaması veya sağlanması istenmemesi durumunda sosyal hizmet elemanı, bir üst birime veya kamuoyuna başvurmalıdır.

4) Kurumun sunduğu hizmetlerin performansı ve etkinliği, periyodik tetkikler sonucunda hazırlanan meslekî raporlarla değerlendirilmelidir.

5) Kurumların etik değerlere, ilkelere ve standartlara aykırı olan etik dışı davranışları, işlemleri ve uygulamalarına göz yumulmamalıdır. Sosyal hizmet elemanları, kurum içinde ahlâk dışı unsurların varlığına son verebilmek için, bütün etik araç ve imkânları kullanır.

d) Meslektaşlara dönük etik standartlar:

1) Meslektaşların ve diğer disiplinlerden gelen profesyonellerin meslekî eğitimlerine ve hizmetlerine saygı göstermek esastır. Multi-disipliner ve ortak bir çalışma atmosferi sayesinde daha yüksek bir performansla etkin sosyal hizmetler sağlanabileceği unutulmamalıdır.

2) Meslektaşların ve diğer mesleklerden gelen uzmanların farklı düşüncelerine, (dünya) görüşlerine ve(ya) sosyal hizmet uygulama yöntemlerine saygı gösterilmelidir. Bu bağlamda öne atılacak görüşler veya eleştiriler, makul ve insaflı olmalıdır.

3) Birlikte daha güzel sonuçlara varabilmek ve hizmetleri geliştirebilmek için, sosyal hizmet elemanları, bilgilerini, tecrübelerini ve fikirlerini meslektaşlarıyla, diğer mesleklerden gelen uzmanlarla ve gönüllü elemanlarla paylaşır.

4) Etik ilke ve standartların ihlali söz konusu olduğunda, kurum ve(ya) sosyal hizmet mesleği ile ilgili oluşturulan iç ve dış kurulların ve(ya) organizasyonların üyeleri-temsilcileri derhal haberdar edilmelidir.

5) Meslekte çalışanlara yapılan haksız muameleler karşısında sosyal hizmet elemanları, onları korumalı ve haklı mücadelelerinde onlara destekçi olmalıdır.

e) Mesleğe dönük etik standartlar:

1) Sosyal hizmet mesleğinin değerlerinin, etik ilkelerinin, meslekî bilgilerin ve yöntemlerinin korunması, herkesin önemini anlayacak bir şekilde daha ileri bir noktaya getirilebilmesi için geliştirilmesi esastır.

2) Sosyal hizmet elemanları, meslekî standartların gelişimine yönelik azamî derecede katkı sağlar.

3) Haksız eleştirilere karşı sosyal hizmet mesleğinin korunması gerekmektedir.

Aynı zamanda meslekî tutum ve davranışların gerekliliğine yönelik güven ortamı da tesis edilmelidir.

4) Mesleğin teorilerine, yöntemlerine ve uygulama biçimlerine yönelik yapıcı bir ustalıkla iyileştirici ve yenilikçi eleştirilerde bulunmak, mesleğin gelişimi için önemlidir.

Dolayısıyla sosyal hizmet elemanları, yeni ihtiyaçlara cevap verebilmek ve sorunlara daha etkin çözümler bulabilmek adına yeni adımlara, konseptlere, fikirlere ve yöntemlere destek verir.