Ulaşımda Akıllı Çözümler

Coğrafi konumu gereği uluslararası transit geçiş bölgesinde olan İstanbul, kıtalar arası ulaşım yoğunluğunu üstlenmektedir. Bu durum nüfusu gereği yoğun olan şehir içi ulaşım ile birleştiği zaman ulaşım ağının hizmeti, kullanılabilirliği, güvenliği ve denetimi zorlaşmakta ve önem arz etmektedir. Toplu ulaşım araçlarının ve özel araçların büyük çoğunluğu oluşturduğu karayolu ulaşımı hızlı kentleşmeyle beraber trafik sorunlarının önüne geçilmezse kalıcı ve çözülemez duruma geleceğini göstermektedir.

Yoğun İstanbul trafiğini rahatlatmak amacıyla Taksim’de 1997 yılında Trafik Kontrol Merkezi kurulmuş ve genişleyen yapısıyla 2003’te Merter’e taşınmıştır. Bu merkez zamanla gelişerek ve yeni yapılanmalarla 2018 yılında Ulaşım Yönetim Merkezi ismi ile hizmet vermeye başlamıştır. İleri teknoloji ile donatılmış merkezden 7/24 gerçek zamanlı trafik akışı izlenmekte ve Türkiye’nin en kalabalık ili olması sebebiyle artan trafik problemleri çözümünde önemli ölçüde faydalanılmaktadır. Şehrin farklı noktalarında bulunan ölçüm ve gözlem sistemi sayesinde veriler toplanmakta, toplanan bu veriler analiz edilip olay yönetiminde ve sürücü bilgilendirmede kullanılmaktadır. Ulaşım Yönetim Merkezinin misyonu yolcu, sürücü ve yayalar için İstanbul ulaşımında güvenliği en üst seviyeye taşımaktır. Bunu gerçekleştirirken maliyet ve zaman tasarruflu altyapı kurmak, vatandaşlar için etkin, çevreye duyarlı, ihtiyaçlara cevap verecek ulaşım sağlamayı amaçlamıştır (Ulaşım Yönetim Merkezi, 2019).

Sinyal sürelerinin ayarlanmasında kullanılan en ileri teknik olarak geliştirilmiş, trafik koşullarını anlık olarak algılayıp yapay zeka ile hesaplanan, trafik hacmi, araç kuyruğu gibi verilerle sinyalize kavşaklara uygulanan Adaptif Trafik Yönetim Sistemi (ATAK) İstanbul’da uygulamaya konulmuştur. İSBAK ve TÜBİTAK desteği ile şehir içi trafiği rahatlatmak amacıyla kurulan ATAK, taşıtların gecikme sürelerini yüzde 15 ile yüzde 30 oranında minimize etmektedir. Ayrıca tıkanan kavşaklara anlık müdahale ederek gecikme sürelerini azaltıp, trafik akışını hızlandırır. Sinyal sürelerini yeni duruma göre hızlıca güncelleyen bu sistem emisyon değerlerini ve seyahat sürelerini en aza indirir (Adaptif Trafik Yönetim Sistemi, 2019).

Akıllı şehir konseptine yeni bir vizyon getiren İTaksi projesi yolcuya en yakın konumdaki taksinin ulaşmasını sağlayıp zamandan ve yakıttan kazanım elde etmektedir. İTaksi ile İstanbul ulaşımında güvenlik, kolaylık ve hizmet kalitesinin artması hedeflenmiştir. Bu sistemde İstanbul toplu taşıma kartı (İstanbulkart) veya kredi kartı ile taksi ücreti ödenebilmektedir. İlk etapta 4 bin takside uygulanan sistemde sadece görüntü kaydeden araç içi kamera ve panik düğmesi ile güvenlik üst seviyeye taşınmıştır. Tamamen Türk mühendisler tarafından yerli yazılım ile uygulamaya başlanılan sistem hem yolcular hem taksi şoförleri açısından pek çok kolaylık ve artı sağlamaktadır (Baraçlı, 2017: 48).

Taksilerin müsait olup olmadığı renk değiştiren taksi şapkaları sayesinde anlaşılmaktadır. Burada taksi şapkaları rezerve, müsait ve boş durumuna göre farklı renkte yanmaktadır. Ayrıca şapkalara takılan akıllı sensörler sayesinde 7/24 hava kalitesi ölçümü yapacaklar, elde edilen bu veriler sayesinde önleyici çalışmalar gerçekleştirilecektir. Bu sensörler tahrip olmuş yolları da tespit edip ilgili birimlere iletilmesini sağlayacaktır.

Günümüzde çok yaygın hale gelen EDS sistemi İstanbul’da 10 farklı alanla, 400’den fazla noktada denetim yapmaktadır. Kırmızı ışık ihlali, ortalama hız tespiti, emniyet şeridi, park, ters yön, tramvay yolu, yaya yolu, taralı alan, ofset tarama ve mobil ihlal tespit sistemleri sayesinde ihlal oranlarında yüzde 95 oranında azalma gözlenmiştir. Bu sistemde İstanbul EDS kontrol merkezi ihlal kaydı olan verileri arşivlemektedir. Araç türü, sayısı ve ortalama hız gibi trafik istatistikleri mühendislerin çalışmalarında ve ulaşım yönetimi çalışmalarında girdi olarak kullanılmaktadır. EDS sisteminde uygulanan bir sistemde Mobil EDS’ dir. Araçların

üzerine yerleştirilen radar ve iki tane hareketli kamera ile ihlalleri fotoğraflayan sistemdir. Tasarımı ve üretimiyle yerli olan ve pek çok özelliği ile dünyada ilk olan Mobil EDS araçları, hız tespiti, emniyet şeridi, park ve duraklama ihlali, olay yönetimi gibi tespitleri yapmaktadır (Akıllı Şehirler Beyaz Bülten, 2019:45-46).

İstanbul’da açık, kapalı ve yol kenarındaki otopark yerlerinin etkin kullanımı Akıllı Park Sistemi ile sağlanmaktadır. Sürücülerin otopark aramak için ayırdıkları zaman, harcadıkları yakıt ve yaşanan stresi azaltan sistem şehrin geneline yaygınlaştırılmıştır. Bu sistemden yararlanmak isteyenler Trafik Kontrol Merkezince geliştirilen internet tabanlı uygulamalardan otoparklara ilişkin anlık verilere ulaşabilmektedirler. Ayrıca şehir genelinde bulunan otoparkların 7/24 güncellenen anlık doluluk bilgileri ana yollar üzerine yerleştirilmiş LED ekranlar sayesinde sürücülere sunulmaktadır (Akıllı Park Sistemleri, https://uym.ibb.gov.tr/kurumsal, 2017). Ayrıca gerek yol kenarındaki gerek katlı otoparklarda kredi kartı, İstanbulkart ve nakit ödeme şeklinde imkanlar sunmaktadır.

İstanbul’da uygulanan akıllı ulaşım yöntemlerinden birisi de İBB CepTrafik mobil uygulaması ve trafik yoğunluk haritasıdır. Trafik durumu hakkında bilgilerin daha çok sürücüye ve daha kısa sürede iletilmesi, yol ağlarının verimli şekilde kullanılması amacıyla internet ortamında hizmete sunulmuştur. Bu uygulama sayesinde sürücüler alternatif güzergahlara kısa sürede yönlendirilebilmekte ve yoğun bölgelerdeki sıkışıklık azaltılmaktadır. İBB CepTrafik ve Trafik Yoğunluk Haritası ile ortalama hız, trafik yoğunluğu, kaza, hava durumu ve otopark gibi bilgilere anlık olarak ulaşılabilmektedir.

Trafik yoğunluk haritasından ayrı olarak İBB Yol Gösteren navigasyon uygulamasını hayata geçirmiştir. Yerli ve milli olan uygulama trafikteki bilgiler doğrultusunda istenilen rotaya en kısa sürede ulaşılmasını sağlar. Rota sesli komut ile de oluşturulabilirken, geçmiş rota detayları görüntülenebilir, favorilere, sık kullanılanlara eklenebilmektedir. Uygulama kullanılırken internet bağlantısının kesilmesi durumunda kayıtta olan verilerden tahmini varış süresini ve toplam mesafeyi belirterek, hizmete devam eder. İstanbul Belediyesinin başlattığı ve tüm Türkiye’de uygulanması planlanan sistemde en çok ihtiyaç hissedilen akaryakıt istasyonları, otoparklar, toplu taşıma araçları, ATM’ler, eczaneler ile tiyatro, opera, kamp alanlar ve golf sahası gibi arama kategorilerinin olduğu toplam 47 yer sorgusuna

ulaşılabilecektir (İBB Yol Gösteren Tüm Türkiye’ye Yol Gösterecek,

https://www.trthaber.com/haber, 2018).

Erken Buzlanma Uyarı Sistemi (BEUS) de akıllı şehir uygulamalarında can ve mal güvenliğine dair alınan önemli önlem ve uygulamalardan birisidir. İBB Afet ve Acil Durum Planında yer alan Erken Buzlanma Uyarı Sisteminde amaç ölçülen hava asfalt verileri ile tahmini yapılan buzlanma bölgelerine kar küreme araçlarının sevk edilmesi ve tuz-solüsyon miktarlarının otomatik olarak belirlenmesidir. Ayrıca mobil kent uygulamalarında ve web sitesinde yaya ve sürücü vatandaşlarla asfalt bilgileri paylaşılmaktadır.

İstanbul’un ulaşım ağlarını sadece karayolları ile düşünemeyiz. Ülkemizin hava yolu ulaşımının en temel noktasında olan İstanbul’da yeni üçüncü havaalanı hizmete başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 95.yıldönümü olan 29 Ekim 2018 Cumhuriyet Bayramı’nda dört bölümden oluşan İstanbul Yeni Havalimanı’nın bir kısmı hizmete açılmıştır. 2023 yılına kadar diğer etaplarının da tamamlanması hedeflenmektedir. 250 tane havayolu şirketi ve 2 bin uçağın iniş-kalkış yapması, 350’ den fazla destinasyona uçuş yapılması planlanmıştır. Yer radarı kullanılacak olan yeni havalimanında 2,5 kilometre uzaklıktan hareketlilik ölçülebilecektir. Ayrıca her 60 metreye sabit kameralar, her 360 metreye PTZ kameralar, her 72 metreye termal kameralar kurulmuştur. Fiber optik sensörler ve bu kameralar ile hareket kaynağı tespit edilecektir. Havalimanın alt yapısına plaka ve yüz tanıma sistemleri de kurulmuştur (Akıllı Şehirler Beyaz Bülten, 2019: 43).

Dünyanın önemli deniz geçişlerinde bulunan İstanbul’da transit geçişlerin yanında karayolları köprülerle, demiryollarının da boğaz tüp geçit şeklinde denizle bağlantısı vardır. İki kıtadan oluşan İstanbul, şehir içi ulaşımında su yolunda yüksek sayıda yolcu taşındığı bilinmektedir. Asya il Avrupa kıtalarının arasını 4 dakika gibi bir süreye indiren, 2013 yılında işletmeye açılan Marmaray projesi hem trafik yoğunluğu bakımında hem de vatandaşın zaman ve yorulması bakımından İstanbulluları rahatlatmıştır.