Turist Tipolojiler

1990’lı yıllarda turizm sektörünün parlamasıyla birlikte, araştırmacılar turistlerin deneyimlerini keşfetmeye ve turist deneyimlerinin önemine odaklanmaya

41

başlamışlardır (Yfantidou vd., 2008, 19). Turistler standart değildir. Çeşitli turist türleri ve dolayısıyla farklı turistik yerler bulunmaktadır. Farklı destinasyonların olması turist tipolojilerinin oluşmasını gerektirmektedir. Bu turist davranışlarının açıklanması ve tahmini için gereklidir. Bireylerin seyahat etme nedenleri (itici unsurlar) ve seyahat için belirli bir destinasyonu seçme nedenleri (çekici unsurlar) ortaya koymak için turist tipolojilerinin belirlenmesi gerekmektedir (Mehmetoğlu, 2004, 71). Yıllar boyunca araştırmacılar turistlerin ihtiyaç ve motivasyonlarının daha iyi anlaşılması için çeşitli turist tipolojileri geliştirmişlerdir. Turist tipolojileri genellikle turistlerin güdülerine dayanmaktadır. 1970’de Gray tarafından seyahat türüne göre iki ana gruba ayrılmıştır. Bunlardan biri “sunlust” dinlenme ve rahatlama, diğeri ise “wanderlust” öğrenme arzusu motivasyonudur (Dey ve Sarma, 2006).

Cohen (1974) turist deneyimlerine dayanarak turistleri sınıflandırmaktadır. Dört grupta sınıflandırma yapmaktadır. Örgütlenmiş kitle turisti, bireysel kitle turisti, araştırıcı turist, başıboş turist. Örgütlenmiş kitle turisti; alışkın olduğu durumlar dışına çıkmak istemeyen ve bilinen yerlere gitmeyi tercih eden turist grubudur. Genellikle paket turları tercih etmektedirler. Bireysel kitle turisti, gezi önceden düzenlenmemiştir; turist, zamanını nasıl geçireceğine kısmen karar verme şansına sahiptir. Ancak düzenlemeler kendi adına acenta vasıtasıyla yapılmaktadır. Araştırıcı turistler kendi seyahatlerini kendileri planlar ve bilinen yerlere gitmek istemezler. Yerel hakla tamamen bütünleşmeseler de yeniliğe oldukça açıklardır. Başıboş turistler normal yaşamlarından en çok uzaklaşan gruptur. Yerel halkla birlikte yaşamaya ve onların kültürlerini benimsemeye çalışırlar. Yenilik isteği en üst seviyededir (Avcıkurt, 2015, 19). Tablo 2’de turist tipleri ve özellikleri hakkında bilgiler yer almaktadır.

42 Tablo 2. Turist Tipleri ve Özellikleri

Tip Benzerlik Yenilik Özellikleri

Başıboş Çok Düşük Çok

Yüksek

Yüksek macera; yerel halka birlikte yaşamak isterler.

Araştırmacı Düşük Yüksek Yalnız seyahat; rahat bir konaklama ve güvenilir ulaşım ararlar.

Bireysel Kitle Turisti

Yüksek Düşük Gruba bağlı değillerdir; az da olsa zamanı ve güzergahı planlarlar. Örgütlenmiş Kitle

Turisti

Çok

Yüksek Çok Düşük

Tur rehberini takip ederler; izlenecek güzergahı takip ederler.

Kaynak: Kim H., Chang H.S., Huh Ch., The Relationship between Types of Tourist and DestinationAuthenticity,https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https:// www.google.com.tr/&httpsredir=1&article=1161&context=gradconf_hospitality, 02.08.2018 tarihinde alınmıştır.

Pearce (1982) turistlerin her destinasyonla ilgili özel davranışlar sergilediğini ortaya koymuştur. Hatıra eşya satın alma, lüks arayışı, toplumu ve çevreyi gözlemleme, seyahat yoluyla yaşamın anlamının aranması ve boş zaman geçirme gibi davranışlar belirlemiştir. Bu yaklaşım turist tipleri ile ilgili on beş rol ortaya çıkarmıştır. Basit turist, gezgin turist, tatilci turist, lüks turist, iş için seyahat eden turist, göçmen turist, doğayı seven ve koruyan turist, kaşif turist, dini nedenlerle seyahat eden turist, eğitici turist, antropolog turist, hippi turist, spor seven turist, ülkesiyle ilgili belirli olayları irdeleyen gazeteci turist ve hacı turist. Bu turist tiplerine göre bir ölçek oluşturan Pearce, tüm rolleri beş ana kategoride sınıflandırmıştır. Doğa turisti (antropologlar, korumacılar, kaşifler), manevi turist (hippiler, hacılar, misyonerler), kaşif turist (gezginler, denizaşırı öğrenciler, yabancı gazeteciler), sosyete turist, yeni kültürler ve deneyimler arayan turist (McMinn ve Cater, 1998; Yfantidou vd., 2008; Mehmetoğlu, 2004).

Smith (1989) turistleri yedi kategoride sınıflandırmıştır. Araştırıcı, seçkin, garip, olağandışı, kitlemsi, kitle, kapsamlı turistler şeklindedir. Smith’in turist tipolojisi sosyo-kültürel çalışmalarda fayda sağlamaktadır. Yerel toplum içerisinde çeşitli sosyal, demografik, etnik ve dil farklılıkları olabilir (Avcıkurt, 2015).

Yiannakis ve Gibson (1992) turist rollerinin yaşa göre değiştiğini belirtmiştir. Antropolog ve kitle turisti olanların yaş ortalaması artarken, hareket arayan ve heyecan arayan turistlerin yaş ortalamalarının düştüğünü ortaya koymuştur. Kaçan

43

turist ve bağımsız kitle turisti türleri ise yaştan bağımsızdır (Yfantidou vd., 2008, 22).

Ryan’a göre turist tiplerinin sınıflandırılması ziyaret edilen destinasyonla ilişkilendirilmelidir. Plog (1973) turistleri kişilik özelliklerine göre türlere ayırmaktadır. Dış merkezli (allocentric) ve iç merkezli (psychocentric). İç merkeze yakın turistler yaşadıkları yere yakın, tanıdık bir çevrede tatillerini geçirmek isterlerken dış merkezli turistler ise yerel kültürü deneyimlemek isteyen turistler olarak sınıflandırılmıştır (Dey ve Sarma, 2006; Mehmetoğlu, 2004; Yiannakis ve Gibson, 1992).

Mohsin (2005) turist türlerini farklı şekilde kategorilere ayırmıştır. Aktif, doğayı keşfedici, deneyim arama, ırkçılık, dil engeli, rahatlama, fiziksel aktivite, boş zaman, yenilik, lüks, ilişkiler ve Avustralya sevgisi.

Gottlieb (1982) turistleri ya “bir günlüğüne köylü” ya da bir günlüğüne kral/kraliçe” olarak tanımlamıştır. Lee ve Crompton (1992) yeni bir yaklaşımla turist tiplerini dört gruba ayırmışlardır. Heyecan arayan, değişim arayan, can sıkıntısını hafifletmek isteyen, sürprizler arayan turist. Graburn (1983) seyahat davranışının iki şekilde olabileceğini öne sürmüştür. Kendi kendine deneyimleyen turist, klasik yollarla deneyimleyen turist. Urry (1990) ise romantik ve kolektif bakış açılarını savunmuştur. Lowyck vd. (1992) yukarıda bahsedilen tüm tipolojilerin temelinin psikografik yaklaşıma dayandığını öne sürmüşlerdir. Turistlerin yaşam tarzlarına, aktivitelerine, ilgi alanlarına ve fikirlerine dayalı olarak ortaya çıkan yaklaşımlardır.

44 2.2. İlgili Çalışmalar

Bu bölümde ilgili literatürde algılanan risk, destinasyon seçimini etkileyen unsurlar, satın alma niyeti ve turist tipleri ile ilgili yapılmış çalışmalar ele alınmıştır.