Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP)

"2012 yılında Trans Anadolu-TANAP gaz boru hattının inşası ile ilgili Azerbaycan ile Türkiye arasında bir anlaşma imzalandı. Kısacası, TANAP Güneygaz koridorunun hayata geçirilmesinde önemli yer tutmaktadır. 2014'te Güneygaz koridorunun temel atma töreni Bakü'de yapıldı ve bundan önce ise 2013 yılında TANAP’ın pratik olarak uygulanmasına başlandı. Yunan-Türk sınırında TANAP boru hattına birleşecek Trans-Adriatic boru hattının (TAP) inşaatı 2016 yılında inşası öngörülüyor ve 2020 yılında uygulanmasına başlanması öngörülüyor.

Hazar'da üretilen gaz TANAP aracılığıyla Türkiye'nin batısına, oradan Kuzey Yunanistan, Arnavutluk ve Adriyatik Denizi'ni geçerek İtalya'nın güneyine aktarılacaktır. Genellikle, Avrupa ve Güneydoğu Avrupa Ülkeleri için aşağıdaki

462 Açıkgöz, a.g.e., s.67.

463 Turan, a.g.m., s.63.

464 Ünüvar, a.g.m., s.110.

166 önemleri var: bu ülkelerin 2012 yılında 26 milyar metreküp hacminde gaza olan ihtiyacının 2025 yılına kadar 44 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Güneygaz koridoru projesinin önemli bir parçası olan TAP bu artan talebi karşılamak için gerekli ek gaz rezervini donatılmış yapabilecektir. Doğalgaz ithalat fiyatları açısından 2012 yılında Rusya'dan bu ülkeler pahalıya doğalgaz almıştır. TAP bu pazarlar için çeşitlendirilmesini sağlayacak ve daha rekabetçi bir ortam yaratacak, mevcut doğalgaz piyasası olmayan Arnavutluk ve Karadağ gibi ülkeler doğalgazla donatılacak, Güneydoğu Avrupa Ülkeleri arasında ağlar, ulaşım sistemleri ve koordinasyon kurmakla bu ülkelerin gaz teminatını iyileştirecektir."⁴⁶⁵

Azerbaycan'dan çıkarılan doğalgaz Güney Akım projesi ile Gürcistan toprakları üzerinden geçerek Türkiye'ye, buradan da TANAP projesi ile 20 ilden geçerek Edirne'ye ulaşacaktır. Yunanistan sınırından başlayarak TAP projesi ile hat İtalya'ya bağlanacaktır. Böylelikle Azerbaycan'ın Şah Deniz'den çıkardı doğalgaz Avrupa'ya taşınmış olacaktır. Ulusal doğalgaz iletim şebekesine Eskişehir ve Trakya’da bağlantı çıkış noktası oluşturacak olan TANAP projesi ile Türkiye gaz ihtiyacının önemli bir kısmını sağlamış olacaktır.⁴⁶⁶

Dünyanın doğalgaz ihtiyacını aşağı yukarı yüz yıl boyunca karşılayacak olan TANAP projesi 4 aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamayı doğalgazın çıkarıldığı Azerbaycan'ın Şah Deniz bölgesinden başlayarak Türkiye'ye kadar gelen kısım oluşturmaktadır. İkinci kısmı Türkiye üzerinden birçok ilden geçerek İpsala’ya kadar uzanan kısım oluşturmaktadır. Üçüncü kısmı İpsala’dan Yunanistan’a kadar olan alan, son aşamayı ise Yunanistan'dan İtalya'ya bağlayacak olan kısım oluşturmaktadır. Azerbaycan'dan Türkiye'ye kadar gelen hat Güney Kafkasya hattıdır. Türkiye toprakları üzerinden Edirne’ye kadar olan hat TANAP olarak adlandırılır. Hat Türkiye'den Avrupa'ya ise TAP projesiyle bağlanacaktır. Türkiye'de hemen hemen tüm illerde doğalgaz kullanımı yaygındır. Bundan dolayı doğalgaza olan ihtiyaçta fazladır. Bu proje ile Türkiye ile Azerbaycan arasında önemli bir stratejik ortaklık oluşacaktır. Projenin 2020 yılında tamamlanarak Türkiye'nin önemli gaz ihtiyacını karşılayacağı gibi, Avrupa'ya doğalgaz naklini de gerçekleştirmesi beklenmektedir.⁴⁶⁷

465 Meherremova, a.g.t., s.81-83.

466 http://www.tanap.com/tanap-projesi/tanap-nedir/ Erişim Tarihi 02.07.2018.

467 http://www.egitimajansi.com/haber/tanap-projesi-ile-turkiyede-neler-degisecek-haberi-39159h.

html Erişim Tarihi 02.07.2018.

167

"Türkiye doğalgaz talebindeki artışa göre dünyada Çin’den sonra ikinci sırada bulunmaktadır. Nitekim Türkiye’nin doğalgaz tüketimi 2004-2014 arasında yüzde 120 artarak 22,1 milyar metreküpten 48,6 milyar metreküpe yükselmiştir.

Fakat doğalgaz üretiminde azalma sergileyen Türkiye 2011 senesinde 759 milyon metreküp üretim gerçekleştirmişken, bu rakam 2014 senesinde 479 milyon metreküpe gerilemiştir. Tüketimin artması ve üretimin düşmesiyle bağlantılı olarak Türkiye’nin doğalgazda ithalata olan bağımlılığı 2007-2014 arasında yüzde 97,5’ten yüzde 99,04’e yükselmiştir. Türkiye sürekli artan doğalgaz talebini karşılamak için ilave kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Bu bağlamda, Türkiye 2018’den itibaren TANAP’tan 6 milyar metreküp doğalgaz alarak artan doğalgaz ihtiyacını önemli ölçüde karşılayabilecektir. Doğalgaz Türkiye’de en çok kullanılan enerji yakıtıdır.

Türkiye’nin toplam enerji tüketiminin yüzde 35’i doğalgazdan, yüzde 29’u kömürden ve yüzde 27’si petrolden oluşmaktadır. Ülke genelinde doğalgaz ağırlıklı olarak elektrik üretiminde kullanılmaktadır. 2014’te doğalgaz tüketiminin yüzde 49’u elektrik üretiminde, yüzde 26’sı sanayide ve yüzde 19’u konutlarda kullanılmıştır.

Tüketilen doğalgazın neredeyse tamamı ithal edildiğinden doğalgazın sürdürülebilir ve ekonomik fiyatlardan temin edilmesi ülkenin stratejik hedeflerinden biri haline gelmiştir. Bu bağlamda TANAP projesi Türkiye için önem arz etmektedir. Türkiye Azerbaycan’la beraber stratejik önemi haiz projelerden biri olan TANAP projesini başarılı bir şekilde yürütmektedir. TANAP projesi Türkiye’ye ekonomik olduğu kadar politik faydalar da sağlamaktadır. TANAP vasıtasıyla Türkiye hem enerji arz güvenliğine hem de ülke ekonomisine önemli katkı sağlayacaktır. Ayrıca, Türkiye AB ülkelerinin arz güvenliğine katkı sağlayarak AB nezdinde önemli konuma yükselecektir."⁴⁶⁸

TANAP projesi ile birlikte Türkiye kendi iç piyasasının doğalgaz ihtiyacını büyük ölçüde karşılayacağı gibi Avrupa'ya da önemli miktarda doğalgaz ihraç edecektir. Yine kriz zamanlarında meydana gelecek sorunların giderilmesine de, bu hattan elde edilecek gelirden doğan istihdam katkıda bulunacaktır. Bu proje ile birlikte Hazar Bölgesi’nde bulunan enerji kaynaklarının Batı'ya taşınmasında Türkiye'nin jeopolitik önemi artacaktır. Buna bağlı olarak Türkiye stratejik olarak önemli bir coğrafyada bulunduğundan dolayı komşuluk ilişkileri gelişecek, sağlam ve güçlü bir yapıya oturacaktır. Böylelikle ülkeler arasında ikili ilişkiler artarak

468 https://enerjienstitusu.org/2016/03/24/analiz-tanap-projesi-turkiyeye-hem-ekonomik-hem-politik-fayda-sagliyor/ Erişim Tarihi 02.07.2018.

168 gelişecektir. Projeye Türkiye'nin önayak olmasının, bölge barışına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Türkiye’nin bu tutumu bölgeye karşı dünya kamuoyunda oluşabilecek olumsuz düşüncelere de engel olması açısından önemlidir.

Politik olarak TANAP projesi ile birlikte Avrupa’nın Türkiye'ye daha güvenilir ve daha stratejik bir açıdan bakması sağlanacaktır. Bu sayede de Türkiye önemli avantajlar ve ayrıcalıklar kazanacaktır. Bu durum da Türkiye'nin uluslararası alanda daha işbirlikçi bir konuma gelerek, güven veren bir ülke olmasını sağlayacaktır.

TANAP projesi ulusal iletim şebekesinin yükünü hafifleteceğinden dolayı da önemlidir. Çünkü Türkiye'de kullanılacak büyük miktardaki doğalgazın ulusal iletim şebekesi kullanılmayarak Avrupa'ya ulaştırılması sağlanacaktır. Bu durum da operasyonel bir avantaj olarak değer kazanacaktır.⁴⁶⁹

3.8- Türkmenistan-Türkiye-Avrupa (Hazar Geçişli) Doğalgaz Projesi