Sanayi toplumunu yönlendiren temel dinamikler, bilgi toplumuna geçişle değişikliğe uğramıştır. Bundan dolayı eğitim programlarını da güncelleme gerekliliği öne çıkmıştır. Bilgi toplumuna geçiş sürecinde eğitim programlarını güncelleme düşüncesinde öne çıkan temel eğilimler şöyle sıralanabilir (Tutkun, 2010: 998):
1- Bireysel gelişmeleri de dikkate alınarak, öğrencilerin zihinsel, ruhsal, ahlaki, estetik, duygusal, fiziksel ve sosyal gelişimini bütüncül olarak oluşturma,
2- Öğrencilerin bilimsel, eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirme,
3- Bilim ve teknolojiye uyum için gerekli beceri ve yeterliklerle donanmış bireyler yetiştirmedir.
Bilgi toplumunda eğitim programları; bireylerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek nitelikte olmalıdır. Merter’e (2005:133) göre; bilgi toplumu eğitim programında şu nitelikler olmalıdır:
Bilginin içeriğinin aktarılması yerine, bilgiye ulaşacak olan zekâ terminallerinin nasıl kullanılacağı,
Bilgi dillerini öğreten araçların nasıl kullanılacağı ve bilgi dilleri ile bu araçları kullanarak nasıl bilgi üretileceği,
Dil oyununa dayalı bilginin üretilmesi için iyi bir dilbilgisi, Bilginin nasıl kazanılacağı,
Bilginin yeni bir bilgi üretmek için nasıl kullanılacağı, Bilginin nasıl pazarlanacağı,
Kimlere bilgi gönderileceği ve dışardan bilginin nasıl alınacağı,
Yanlış anlamalardan kaçınmak için bilginin nasıl ifade edileceği gibi kazanımlar olmalıdır.
Sanayi toplumunda eğitim programları konu merkezli olduğundan sabit değişmeyen, esnek olmayan bir program söz konusudur. Bilgi toplumunda programlar konu merkezli değil, öğrenci merkezlidir. Bilgi toplumunda öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları dikkate alındığından programlarda esneklik görülebilir. “Bilgi toplumunda eğitim anlayışı, eğitim kurumlarında öğrencilerde gözlenen ilgi ve yetenek farklılıklarına cevap veren ve kendi içinde çeşitliliğe gidebilen esnek programlar uygulanmasını gerektirmektedir” (Balay, 2004: 67). Dolayısıyla bilgi toplumunda öğrencilerin yetenekleri doğrultusunda bir öğrenme ortamı oluşturulmaktadır. Bu durum bilgi toplumunda öğrencinin yapması gereken becerileri kolaylaştıracaktır. “Bilgi toplumunda öğrenci kendi becerileri doğrultusunda esnek ve geniş bakış açısına sahip olarak yetiştirilmelidir. Bu da öğrencinin aldığı bilgiyi yorumlaması ve anlamlandırmasını yani bilgi üretme kapasitesine ulaşmasını sağlayacaktır” (Numanoğlu, 1999: 347).
Bilgi toplumun ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir eğitim programında, bireyin üst düzey düşünebilmesini sağlayacak, yaşamsal faaliyetler içerisinde karşılaştığı sorunları çözebilecek ve olaylara çok yönlü bakabilecek kazanımlar vardır. Özkan’a göre bilgi toplumu eğitim programlarının genel amaçları; bilgiyi kullanan ve üreten, yaşam boyu öğrenen, araştıran, kendisini ve çevresini geliştirmeye çalışan, işbirliği yapabilen, yeniliklere açık, yaratıcı, çok yönlü ve eleştirel düşünen, etkili iletişim kurabilen, sorunların çözümüne katkıda bulunan bireyler yetiştirmektir (Özkan, 2009: 123-124).
Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişle birlikte yeni kazanımlar eğitim programlarına yansıtılmıştır. Bu kazanımlar; yaratıcı düşünme, öğrenmeyi öğrenme, üst düzey düşünme, bilişim teknolojileri kullanma, bilgi sektörüne yönelik bilgi okuryazarlığı becerileridir. Bilgi toplumunda öğrenciler; bilgiyi üretme, yapılandırma, paylaşma ve saklama, bilgiye ulaşma becerilerine sahiptir. Bu becerileri tam olarak yapabilmesi için bilişim teknolojilerini etkin biçimde kullanması gerekmektedir. “Bilgi
toplumunda öğrenciler, bilgi toplumunda başarılı olabilmek ve kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmek için bilgi okur-yazarı olmalıdırlar” (Kuhlthau, 1987: 2). “Bilgi toplumunun üretim ve servet aracı makine değil, bilimsel bilgiyi üretmek ve pazarlamaktır” (Özkan, 2009: 13). Bu yüzden bilgi toplumunda eğitim programları, bilgi sektörüne yönelik becerilerle donatılmıştır.
Bilgi toplumu eğitim programlarında; bilişim teknolojileri yeterliliklerinin yanı sıra milli, manevi değerler ve iyi bir iletişimin gerektirdiği beceriler de vardır. Özdemir’e göre eğitim-öğretim programlarının tasarlanması ve geliştirilmesi sürecinde, bireylerin bilgi toplumunun gerektirdiği temel bilgi, beceri ve yeterliklere sahip olma, toplumun sosyal ve kültürel değerlerini benimseme ve geliştirme, hoşgörü, empati, işbirliği, yardımlaşma vb. gibi anlayış ve değerler dikkate alınmalıdır (Özdemir, 2005: 85).
Bilgi toplumunda en önemli ihtiyaç bilişim teknolojilerini kullanmak sayılabilir. Bireyin bilgi üretebilmesi için var olan bilgilere ulaşması gerekmektedir. Bundan dolayı birey bilgisayar ve interneti kullanabilmeli, sanal kütüphanelere ve veri bankalarına ulaşabilmeli ve ulaştıkları verileri sentezleyerek yeni bilgileri keşfetmelidir. “Bilişim teknolojileri becerileri eğitim programlarına dâhil edilmelidir” (Guttman, 2003: 68).
Yukarı anlatılanların doğrultusunda bilgi toplumunda eğitim programlarının genel amaçları şu şekilde sıralanabilir:
1. Yaratıcı düşünebilen, 2. Bilgi üretebilen, 3. Problem çözebilen, 4. Bilgi okuryazarı olan, 5. Eleştirel düşünebilen,
6. İletişim ve sosyo-Kültürel Becerileri olan, 7. Bilgi iletişim teknolojilerini etkin kullanabilen, 8. Araştırma keşfetme becerileri olan,
10. Medya okuryazarı olan, 11. Lateral düşünebilen, 12. Demokratik düşünebilen,
13. Yabancı dil becerileri olan kişiler yetiştirmektir.
Bilgi toplumunda bireyselleştirilmiş eğitim söz konsuudur. Bu eğitim modelinde öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına göre program tasarlanmaktadır. Balay’a göre bilgi toplumu eğitimine uygun programlarda ortak zorunlu derslerin yanısıra, öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına cevap veren seçmeli derslerin bulunması, her öğrenci grubu için ayrı programların yapılmasını gerektirmektedir (Balay, 2004: 70).
Bilgi toplumu eğitim programlarının tek yönlü bir şekilde bireyleri yetiştirmekten ziyade bireylerin kendi kendilerini geliştirecekleri olanakları onlara sunacak şekilde tasarlanması söz konusudur. Birey bilgi toplumunun okullarında bilgi sektörüne, eleştirel düşünmeye, öğrenmeyi öğrenme becerilerine yönelik kazanımlar ile donatılmaktadır. Akbıyık’a ve Seferoğlu’na göre öğretimde bilgi alıp verme yerine, düşünmeyi öğrenme önem kazanmaktadır. Bu nedenle bilgi toplumu okullarında düşünen, eleştiren, üreten, bilgiye ulaşma yollarını bilen bireyler yetiştirilmeye çalışılmakta, öğrencilere düşünme becerilerini kazandırmaya yönelik eğitim programları hazırlanmaktadır (Akbıyık ve Seferoğlu, 2002: 91).
Bilgi toplumu eğitim programlarının salt bilgiyi olduğu gibi kabul eden değil, bilgiye ulaşma yollarını bilen, ulaştığı bilgiyi bilimsel süreçlerden geçirerek değerlendiren bir birey modeli var edecek şekilde tasarlanmıştır. Bilgi toplumu eğitim programları bireyin yaşam boyu öğrenmesine olanak sağlar. Bilgi toplumu eğitim programları ile yetişen birey, süreç sonunda bilgi okuryazarı olmaktadır. “Bilgiye ulaşma ve bilgiyi kullanma becerisi olarak tanımlanan bilgi okuryazarlığı, yaşamboyu öğrenmenin temel taşıdır. Bu nedenle bilgi toplumunda bilgi okuryazarlığı becerilerinin okul programlarının bir parçası haline getirilmiştir” (Kurbanoğlu ve Akkoyunlu, 2002: 20).
Yukarıda bahsedilen bilgiler ışığında; bilgi toplumunda eğitim programlarının amaçları; üst düzey düşünen, demokratik ve bilgi sektörüne yönelik becerileri
(bilgiokuryazarı) olan bireyler yetiştirmektir. Bilgi toplumu eğitim programlarının içeriği, üst düzey düşünen, demokratik ve bilgi sektörüne yönelik becerileri kazandıracak öğrenme temalarını, bilgileri, üniteleri içerik tasarım modellerine göre şekillenmiş öznel bilgilerdir. Bilgi toplumu eğitim programlarının öğrenme yaşantıları; yapılandırmacı kuram, işbirlikli öğrenme, aktif öğrenme gibi öğrencileri merkeze alan araştırma keşfetme, buluş stratejilerine uygun olan yöntem, tekniklerin kullanıldığı süreçtir. Bilgi toplumu eğitim programlarının ölçme ve değerlendirme öğesi ise sonuç odaklı klasik ölçme değerlendirmeden öte hem süreci hem sonucu çok yönlü ölçme araçları ile sınayan, betimleyen bir değerlendirme yaklaşımıdır.