İkinci bölümde ortaya konulan araştırma modelindeki ilişkileri analiz etmek için birincil kaynak veriye ihtiyaç duyulmaktadır. Birincil kaynak veri, güncel veri ihtiyacını karşılayan araştırmacı tarafından toplanan verilerdir (Kurtuluş, 2010: 14- 29).
Birincil kaynak veri toplamak için anket, deney, gözlem gibi yöntemlerden faydalanılır (Kurtuluş, 2010: 29). Çalışmada birincil kaynak veriler anket yöntemiyle toplanmıştır. Anket, sosyal bilimlerde (Haslam & McGarty, 2014) ve tanımlayıcı araştırmalarda yaygın bir biçimde kullanılan bir veri toplama yöntemidir (Zikmund vd., 2011). Anket ile araştırmacı belirli bir olguya dair birçok farklı yönü ile tek seferde ele alabilir. Anketin uygulanması deney veya gözlem gibi diğer birincil veri toplama yöntemlerine göre nispeten kolay ve ekonomiktir. Aynı zamanda uygun istatistiksel yöntemlerle araştırmacıya değişkenler arası ilişkiyi tahmin ve test etme imkanı sunar. Her ne kadar yaygın bir yöntem olarak tercih edilse de, bulgulardan nedensel çıkarımlar yapmaya izin vermez. Bir başka ifadeyle iki veya daha fazla değişken arasında ilişkinin var olduğunu bilmek ilişkiye sebep olan faktörleri belirlemek için yeterli değildir (Haslam & McGarty, 2014).
Anket yöntemi yüz yüze, telefonla, posta aracılığı ile ya da internet üzerinden uygulanabilir (Kurtuluş, 2010: 32-33). Araştırma kapsamında hazırlanan anket, profesyonel bir araştırma şirketi aracılığıyla Türkiye genelinde online panel üzerinden uygulanmıştır. Online paneller geniş bir coğrafyada yaşayan kişilere hızlı ve ekonomik etkin olarak ulaşılması mümkün kılmaktadır. Ayrıca akademik
Kaynak Orijinal ölçek maddeleri Çalışmada kullanılan ölçek maddeleri
Han (2015)
Gelecekte seyahat ederken yeşil bir otelde kalmaya istekliyim.
Pil alırken tek kullanımlık/şarj edilebilir pil almaya istekliyim. Gelecekte seyahat ederken
geleneksel bir otel yerine yeşil bir otelde kalmayı planlıyorum.
Pil alırken tek kullanımlık/şarj edilebilir pil almayı planlıyorum. Gelecekte seyahat ederken
geleneksel bir otel yerine yeşil bir otelde kalmak için çaba sarf edeceğim.
Pil alırken tek kullanımlık/şarj edilebilir pil almak için çaba sarf edeceğim.
çalışmalarda kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır (Baker vd., 2010). Günümüzde bilgisayar ve internet kullanımının hızla gelişmesiyle günden güne daha çok insan internet erişimine sahiptir. Örneğin, Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2014 yılında yapmış olduğu Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye’de internet kullanım oranları %53,8’dir (bknz. http://www.tuik.gov.tr/).
Online paneller toplam nüfusu temsil yeteneği açısından yetersiz kaldığı (McDevitt & Small, 2002), sadece interneti satın alma gücü olan ve internete erişimi olmayanları etkin bir biçimde ulaşamadığı (Polonsky vd., 2014) için eleştirilmektedir. Ancak paneller genel nüfusu coğrafi veya sosyo-ekonomik olarak temsil yeteneği olabilecek şekilde oluşturulmaktadır (Aaker vd., 2004: 256).
3.5.1. Anket Tasarımı
Anket tasarım aşaması katılımcıların araştırmaya katılımını ve anketin uygulanmasını etkileyen önemli bir süreç olarak görülmektedir. Bu süreçte soruların sıralaması, anketin uzunluğu ve anketin görsel tasarımı konularına odaklanılmıştır. Soruların sıralaması yapılırken her bir değişkeni ölçmek için kullanılan ifadeler gruplar halinde sunulmuştur. Her bir grubun başında ifadelere nasıl cevap verilmesi gerektiğine yönelik açıklamalara yer verilmiştir. Online olarak gerçekleştirilen veri toplama sürecinde katılımcıların her bir bölüme ait soru gruplarını tek bir sayfada görüntülenmesi sağlanmıştır.
Tasarlanan anket toplam 4 bölümden oluşmaktadır (bkzn. EK). Anket formuna başlarken araştırma konusuna ve amacına, tahminini cevaplama süresine dair katılımcılara bilgi verilmiş olup, cevapların gizli tutulacağına ve bireysel hiçbir değerlendirme yapılmayacağına dair açıklama yapılmıştır.
Tasarlanan anket formunda; A Bölümü:
1. Şarj edilebilir pilleri satın alma niyetine yönelik 3 ifade
2. Şarj edilebilir pillere karşı olan tutumu ölçmeye yönelik 7 ifade
B Bölümü:
1. Çevresel ilgisizliği ölçmeye yönelik 7 ifade
2. Çevresel iç kontrol odağını ölçmeye yönelik 5 ifade 3. Çevresel dış kontrol odağını ölçmeye yönelik 6 ifade C Bölümü:
1. Miyopluğu ölçmeye yönelik 6 ifade 2. Sosyal istenirliği ölçmeye yönelik 5 ifade D Bölümü:
1. Katılımcıların yaşı, cinsiyeti, eğitim durumu, medeni durumu, mesleği ve aylık hane gelirini ölçen ifadeler yer almaktadır.
3.5.2. Anketin Ön-Testi
Veri toplama süreci genellikle ön test ve ana çalışma olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Ön test ile araştırmacı anakütleyi temsil yeteneğine sahip olduğunu düşündüğü bir alt örneklem üzerinde ana çalışmanın yapılmasının uygunluğunu belirler. Böylelikle veri toplama yönteminde karşılaşılabilecek hataları önceden tespit edip gerekli değişiklikleri yapabilir. Örneğin; uygun olmayan anket tasarımı, yetersiz yazılmış veya sıralanmış ifadelerden kaynaklanan hatalar en aza indirgenebilir. Aynı zamanda muğlak anket yönergelerini veya anketin yeterince uzun veya kısa olup olmadığını keşfetme imkanı vardır (Zikmund, 2003).
Anketin ön testi online panel kullanıcıları ile Ekim ayının son haftasında 84 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Ön test ile amaçlanan;
Düşük ilgilenimli ürün olarak seçilen şarj edilebilir pillerin algılanan çevresel etkisinin tek kullanımlık pillerden farklı olup olmadığını tespit etmek,
Ölçeklerin güvenirliliğini analiz etmek,
Ankette şarj edilebilir pillere dair kullanılan görselin gerçek olarak algılanıp algılanmadığını tespit etmek,
Düşük ilgilenimli ürün olarak seçilen şarj edilebilir pillerin algılanan çevresel etkisinin tek kullanımlık pillerden farklı olup olmadığını tespit etmenin amacı şarj edilebilir pilleri benzer kategoride yer alan bir ürün ile karşılaştırarak ürünün çevreye duyarlı bir ürün olup olmadığını tespit etmektir.