3.3.1 Anket Formu
Ege Bölgesinde MEB’e bağlı resmi ilköğretim okullarında görev yapmakta olan sınıf öğretmenlerine HİE ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla, araştırmacı tarafından geliştirilen anket uygulanmıştır.
Anket formunun geliştirilmesi aşamasında öncelikle, araştırmanın temellendirilmesi ve belirlenen amaçlara ulaşabilmesi için konuyla ilgili kaynaklar taranmış ve YÖK tarafından eğitim fakültelerinin sınıf öğretmeni yetiştiren lisans programlarında uygulanmak üzere onaylanan ve uygulanmakta olan program olması nedeniyle 2006 programından faydalanılmış ve örneklem grubunun dışından belirlenen Eylül 2011’de 10 sınıf öğretmeni ile yapılan odak grup görüşmelerinin sonucunda çıkan veriler yardımıyla anketin kavramsal yapısı ve ana çerçevesi belirlenmiştir.
Anket oluşturma aşamasında nitel araştırma yöntemlerinden odak grup görüşmesi yapılmıştır. Odak grup görüşmesi için pilot il olarak belirlenen Denizli ilinde görev yapmakta olan sınıf öğretmenlerinden 5’er kişilik iki grup belirlenmiştir.
Patton (1990:185)’a göre, nitel araştırmalarda örneklem büyüklüğüne yönelik olarak bir kural bulunmamaktadır. Örneklem büyüklüğü araştırmacının amaçları doğrultusunda neyi bilmek istediğine bağlıdır. Araştırmanın geçerliği, anlamlılığı ve sağladığı bakış açıları, seçilen durumlardan zengin içerikli bilgi toplama sayesinde gerçekleşir ki, burada araştırmacının gözlem yeteneği, araştırmanın örneklem büyüklüğünden daha önemlidir.
Odak grup görüşmelerinin analizinden çıkan sonuçlara ve ilgili literatür (tez, makale vb.) taranarak yapılan araştırmaya göre üç bölümden oluşan bir anket oluşturulmuştur. Birinci bölüm kişisel bilgiler ile ilgilidir. Bu bölümde katılımcılara cinsiyet, mesleki kıdem, mezun oldukları okul türü ve görev yaptıkları il ve daha önce meslekleri ile ilgili bir hizmet içi eğitim alıp almamaları ile ilgili sorulara yer verilmiştir. İkinci bölüm ise üç kısımdan oluşmaktadır. Bu bölümde öğretmenlerin alan bilgisi, meslek bilgisi ve genel kültür alanında ihtiyaç konularını belirleyebilecek ifadeler yer almaktadır. Öğretmenler katılma durumlarını beşli derecelendirmeyle (her zaman, sıklıkla, ara sıra, nadiren, asla) ifade etmişlerdir. Üçüncü bölüm ise bir hizmet içi eğitim modelinin nasıl olması gerektiği ile ilgili sorulardan oluşmaktadır. Bu bölümde toplam 9 soru bulunmaktadır. Öğretmenlerin her sorunun altında verilen seçenekleri önem derecelerine göre 1’den 5’e kadar derecelendirilmeleri istenmiştir. Ankette kullanılan seçenekler ve düzeyleri aşağıdaki puan aralıklarına göre değerlendirilmiştir. 1. Her Zaman 4.21 – 5.00 2. Sıklıkla 3.41 – 4.20 3. Ara sıra 2.61 – 3.40 4. Nadiren 1.81 – 2.60 5. Asla 1.00 – 1.80
Anketin kapsam ve yapı geçerliği için, alandaki akademisyenlerin (3 Eğitim programları ve öğretim alanında uzman, 2 sınıf öğretmenliği programları alanında, 1 ölçme ve değerlendirme alanında uzman, 1 Türkçe dil ve kullanımı alan uzmanı) görüşlerine dayalı olarak gerekli değişiklik ve düzeltmeler yapılmış ve anket pilot uygulama için hazır hale getirilmiştir. Ön uygulama; pilot il olarak seçilen Denizli il merkezinde görev yapan 100 sınıf öğretmenine uygulanmıştır. Ön uygulama sonuçları değerlendirilerek anketin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı belirlenmiştir. Anketin güvenirlik katsayısı .89 olarak bulunmuştur.
3.3.2 Odak Grup Görüşmesi
Odak grup görüşmesi, bir çok yazar tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. En genel tanım olarak Wilson’ın tanımlaması kullanabilinir. Buna göre; odak grup görüşmesi, 4 ile 12 kişilik küçük gruplardan oluşan, eğitimli bir araştırmacı ya da yönetici ile yapılan, 1 veya 2 saatlik bir süreyi kapsayan, seçilen konu ya da konuların tartışıldığı, uygun bir çevre içinde katılımcıların algılarını, tutumlarını, hislerini, düşüncelerini onları cesaretlendirerek almaya çalışan bir grup etkileşimi çalışmasıdır (Wilson, 1997:210).
Odak grup görüşmesi birbiri içine geçmiş yedi aşamada incelenebilir. Birinci aşama, araştırmanın amacı ile yöntemi arasında uyumun gözetilmesidir. Kısa sürede çok sayıda katılımcıya ulaşıp derinlemesine bilgi toplama, odak grup görüşmesi ile gerçekleşir. Araştırmaya yönelik sorular üç ya da dördü geçmemelidir. Çok soru verilerin kabarık olmasından dolayı, analizde sıkıntı yaratacaktır. Üçüncü aşama, yer ve teknolojinin belirlenmesidir. Ortam gürültüden uzak, araştırmacıları oturma şekli bakımından rahat ettiren ve seslerin oldukça kaliteli alınabilmesi için gereken cihazlar ve bunların konacağı yerlerin seçimi önemlidir. Dördüncü aşama ise sürece ilişkin önceden bir pilot denemenin yapılmasıdır. Beşinci aşama, katılımcıların belirlenmesi ve davet edilmesidir. Görüşmede kimlerin davet edileceği konusunda araştırmanın amacına yönelik olarak, bireylerin sayısı ve bireylerin homojen ya da heterojen dağılımları, bu süreçte ortaya konur. Altıncı aşama, yönetici özellikleri ve çalışmaların
gerçekleştirilmesidir. Son aşama ise verilerin düzenlenmesine ve analizine yöneliktir (Yıldırım ve Şimşek, 2006:154).
Bu bilgilere dayanarak örneklem dışından gönüllü 10 öğretmen ile görüşmeler yapılmıştır. Ön deneme olarak üç öğretmen ile görüşmeler yapılmış ve sorular daha anlaşılır hale getirilmiştir. Odak grup görüşmeleri, öğretmenlerin uygun oldukları saatlerde, kendilerini rahat hissettikleri ortamlarda yürütülmüştür. Görüşmelerden elde edilen ham veriler süre olarak 1 saat, 50 dakika, 31 saniye tutmuştur. Beşer kişilik odak gruplarla yapılan görüşmelerden elde edilen ses kayıtları bilgisayar ortamında yazılı hale getirilmiştir. Görüşme metni satır satır okunarak ve ilgili cümleler belirlenerek, verilerden çıkan anlamlara göre kodlar oluşturulmuş ve bu kodlardan araştırmanın soruların yanıtlayacak şekilde temalara ulaşılmıştır. Kodların oluşturulmasında ve temalara ulaşılmasında, alan uzmanlarından iki öğretim üyesinden yardım alınmıştır. Elde edilen kod ve temaların güvenirliği için kodlayıcılar arası güvenirlik (KAG) çalışması yapılmıştır. Öncelikle ham veriler bilgisayar ortamına aktarılmış, ardından içerik çözümlemesi tekniği ile temalar oluşturulmuştur. Elde edilen temalar üzerinde iki alan uzmanı tarafından yapılan çalışma ile üzerinde görüş birliği sağlanan ve görüş ayrılığı olan temalar belirlenmiştir. Miles ve Huberman (1994)’ın KAG Katsayısı=Görüş Birliği / (Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı) formülü yardımı ile her bir tema için katsayılar hesaplanmış ve .70 ve üzeri olarak hesaplanan temalar güvenilir kabul edilmiştir. EK 1’de odak grup görüşmelerinde kullanılan yarı yapılandırılmış görüşme formu örneği verilmiştir.