Hizmet İçi Eğitimin Önemi

HİE otuz yılı aşkın bir süredir alanyazında yer almaktadır. Sürekli dile getirilmesi ve düzenlemeler yapılabilmesi için nedenler ortaya konulabilir. HİE çalışan bireylerin sürekli yenilenmesini sağlar. Tüm öğretmenlerin, yöneticilerin ve uzmanların teori ve pratikte alanlarındaki değişmeleri sürekli güncel tutmaları gerekir ve sürekli HİE ile personelin meslekteki gelişmeleri takip etmeleri ve yeteneklerini geliştirmeleri sağlanabilir.

Çağımızda insan yaşamını etkileyen unsurlar günden güne artış göstermektedir. Bunlardan en önemlileri teknolojik, ekonomik ve sosyal gelişmeler ile oluşturdukları sorunlardır. İnsanın bulunduğu topluma uyum sağlayabilmesi, rolünü oynayabilmesi için öğretim kurumlarında gerekli bilgi, beceri ve alışkanlıklar kazandırılır. Bilimsel nitelik taşıyan gelişmeler, öğretim kurumlarında yapılan eğitimin ilerisinde ve ötesinde değişik amaçlı programları gerektirmektedir (Taymaz, 1997).

HİE’in gerekliliği için birçok sebep sayılabilir. Örneğin; toplumsal, sosyal ve eğitim alanındaki değişmeler hizmet öncesindeki eğitimi kısa

sürede etkisiz bırakabilmektedir (Bayoumi, 1990). Teknoloji ve iş sistemindeki hızlı değişmeler endüstri ve hizmet sektöründeki işleri de hızla değiştirmektedir. Yeni işler özellikle yaratıcılık, hizmet ve iletişim temeline dayanmaktadır. Bu değişme ile başa çıkabilmek ya da şimdiki işlerinde kalabilmek için bireyler geçerli bilgiler edinmek zorundadırlar. Eğer çalışanlar eğitim ve gelişim olanaklarına sahip değiller ise

becerileri hızla geçerliğini yitirecektir. Bu durumda eğer kamu ve özel sektör kuruluşları personelin becerilerini güncelleştirmezlerse sistemler de güncelliğini yitirir (Aydın, 2011). Ayrıca, öğretmenlerin sisteme uyum sağlamaları, mevcut öğretmenlerin ise meslekle alakalı değişikliklere ayak uydurabilmeleri ve bilgilerini güncelleyerek kendilerini geliştirmeleri için sürekli olarak HİE ile desteklenmeye ihtiyaçları vardır (Saban, 2000).

Günümüzde pek çok ülke için HİE faaliyetleri önemli bir konumda yer almaktadır. HİE faaliyetlerinin önemsenmesinin temel nedenleri şu şekilde sıralanabilir: 1. Eğitimsel uygulamaların toplumun ihtiyaçlarıyla daha fazla paralellik taşıması yönündeki toplumsal baskı (Eraut, 1988).

2. HİE boyutunu dikkate almayan eğitimsel değişim yaklaşımlarının büyük oranda başarısız olması (Eraut, 1988).

3. Öğretmenlerin, diğer meslek sahibi bireyler gibi, toplumsal değişimlere uyum sağlayabilmek için sürekli eğitim ihtiyacı duymaları (Eraut, 1988).

4. Birçok ülkede öğretimin niteliği ve öğretmenlerin kariyer geliştirme konularının birlikte ele alınmaya başlaması (Eraut, 1988).

5. HİE’in içinde yer aldığı yasam boyu öğrenme kavramının, tesadüfe dayalı bir öğrenme sürecini değil, öğrenenin aktif katılımının sağlandığı planlı ve programlı bir öğrenme sürecini gerektirmesi (Crick, 2005).

6. Öğretmenlerin, meslek hayatlarının her döneminde öğrenme fırsatlarına sahip olmalarının ve eğitimsel problemlerin çözümlerinde aktif bir biçimde yer almalarının, öğrenci öğrenmesinin yeni standartlarına (öğrenen merkezli eğitim vb.) uyum sağlamalarında önemli olduğunu fark edilmesidir (Feiman- Nemser, 2001).

Yukarıda ifade edilen nedenlerle gerek öğretmen gerekse okul odaklı olarak bakıldığında, değişim, kariyer, ihtiyaç, performans ve öğrenme gibi kavramların HİE’de ön planda yer aldığı söylenebilir. Değişim, kariyer, ihtiyaç, performans ve öğrenme gibi kavramlar hangi alana yönelik olursa olsun genelde eğitim, özelde ise hizmet içi eğitim sürecindeki temel konulardır (Connor, 1994; Taymaz, 1997).

Hizmet öncesi verilen eğitim profesyonel mesleğe giriş için bir hazırlık niteliğindedir (Bayoumi, 1990). Günümüzde hizmet öncesinde alınan eğitimin, iş yaşamının gereklerinin yalnızca bir bölümünü karşıladığı anlaşılmıştır. Bu gibi durumlarda kurumdaki işine uyum sağlayabilmesi için birey, eğitime gereksinim duymaktadır (Taymaz, 1997;7).

Her öğretim uygulamasını, personel profesyonel bir şekilde çalışsa ve optimum düzeyde istihdam sağlanmış olsa bile bir eğitim programı yıldan yıla plansız ve zayıf kalabilir (Bayoumi, 1990). Eğitim alanındaki değişiklikler; programlardaki yenilikler, okulöncesi programları, mesleki eğitim ve müzik gibi daha birçok alanda meydana gelen değişiklikler, yeni uzmanlık bilgilerini gerekli kılmakta ve mevcut koşullarda bu uzmanlık, görev yapan öğretmenlerden beklenmektedir (Ryan, 1987;4). Öğretmenin eğitim sisteminin diğer bileşenleri üzerinde aktif veya pasif bir takım rolleri bulunduğundan, milli eğitimde herhangi bir bileşen üzerinde bir reforma gidileceği zaman, bu reform kapsamında öğretmenin yeni rollerinin belirlenmesi ve bu rollere dayalı olarak kendilerini güncellemelerine fırsat verilmesi gerekmektedir. Aksi halde gerçekleştirilmesi planlanan reformun başarılı olması beklenemez (Özoğlu, 2010: 28). Öğretmen yer değiştirmeleri ve öğretmen hareketliliği günümüzde giderek azalmaktadır. Bu durum, okulların yeni tecrübeleri olan öğretmenlere sahip olabilmelerini zorlaştırmaktadır (Ryan, 1987;4). Ülkemizde bu duruma şehir merkezlerinde rastlanırken, özellikle kırsal kesimde çok hızlı bir öğretmen hareketliliği görülmektedir.

Öğretmenlerin meslekte yıpranmış oluşları; uzun yıllardan beri mesleklerini sürdürüyor olmaları, mesleki açıdan onları yıpratabilmekte ve öğretim alanında meydana gelen yeni değişikliklere uyum süreçlerini yavaşlatabilmektedir (Ryan, 1987:4). HİE’in herhangi bir dinamik öğretimsel gelişme olmasa bile moral ve motivasyonu sağlayabilmesi açısından öğretime katkısı olabilir (Bayoumi, 1990). Ayrıca bireyin kendini geliştirmesine olanak sağladığı gibi kendine güveninin oluşmasını ya da artmasını sağlayıp bireyin stres ve çatışmalarla başa çıkma gücünü artırabilir ve iş doyumunu sağlayabilir (Sims, 1990).

İyi bir HİE’in nasıl olduğu konusunda farklı görüşler vardır. Bu görüşlere göre, HİE, eğitimin temelinde yatan değişme fikrinden ortaya çıkar. House (1989)’a göre, eğitimdeki değişmelerin temelinde üç farklı perspektif vardır. Bunlar: Teknolojik, politik ve kültüreldir. Teknolojik görüşlerin temelinde, personel geliştirme için yeni tekniklerin öğretimi yer almaktadır. Öğrenciler için uygun öğrenme ortamlarını mümkün kılmak, öğretim yöntem ve tekniklerinin özelliklerini tanıtmak çok önemlidir. Politik görüşlerin temelinde esas olarak teknolojik değişmeler yer almaktadır. Öğretmenler, yöneticiler, aileler, eğitimdeki değişmelerin merkezinde yer alarak amaçlara ulaşmak için aracılık eden etkiler olarak karşımıza çıkar. Üçüncü perspektif ise kültüreldir. Kültürel perspektif farklı kültürlerin veya aynı kültürün değişim ihtiyacından doğan değerlerin farklılığıdır. Kültürel perspektif içerisinde önemli olan çevre koşullarıdır. Bu da eğitimdeki değişmelerin nedenini oluşturur (House’dan akt: Mathison, 1992: 255).

Kısacası, teknolojinin hızla geliştiği, bilginin arttığı, sosyal ve ekonomik alanlarda hızlı değişikliklerin meydana geldiği, kurumlarda insan kaynakları yönetiminin önem kazandığı bu dönemde, çalışan bireyde aranan yeterlikler de değişmektedir. Böyle bir ortamda kurumlarda çalışan bireye gerekli yeterlikleri kazandırmak için yapılan HİE’in önemi her geçen gün artmaktadır (Noe, 1999).