Bu araştırmada veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Saldırganlık Ölçeği ve Çocuk/Ergen Ebeveyn Kabul-Red/Kontrol Ölçeği kullanılmıştır.
3.3.1.Kişisel Bilgi Formu
Katılımcıların cinsiyet, sınıf düzeyi, ekonomik durumları, kardeş sayıları, anne ve baba eğitim durumu gibi demografik özelliklerine ilişkin bilgiler araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu aracılığıyla elde edilmiştir.
3.3.2.Saldırganlık Ölçeği
Buss ve Durke tarafından geliştirilen Saldırganlık Envanteri, 1960-1989 yılları arasında saldırganlık üzerine en fazla kullanılan ölçektir. Envanter kendini kanıtlamasına ve popülaritesine rağmen 1992 yılında yeniden yapılandırılmıştır.
1992 yılında Buss ve Perry “Agression Questionnaire” olarak adlandırılan Saldırganlık Ölçeği’ni yeni bir özbildirim ölçeği olarak geliştirmiştir. Bu ölçek Buss ve Durke Saldırganlık Envanterinden köken alınmış, yenilenmiş ve psikometrik olarak iyileştirilmiş olup, envanterin ana özelliğini içermekle birlikte şu an geçerli olan standartları da karşılamaktadır. Ölçek, 2000 yılında Buss ve Warren tarafından güncellenmiştir.
Saldırganlık Ölçeği, faktör analizleriyle 5 alt boyuta bölünmüş 34 madde içermektedir. Ölçeğin alt boyutları; fiziksel saldırganlık (9 madde), sözel saldırganlık (5 madde), öfke (7 madde), düşmanlık (8 madde), dolaylı saldırganlık (5 madde) şeklindedir. Ölçek 5’li Likert tipindedir ve 5=karakterime tamamen uygun”, "4=karakterime çok uygun”, "3=karakterime biraz uygun”, "2=karakterime çok az uygun”, "1=karakterime hiç uygun değil” şeklinde cevaplanmaktadır. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 34, en yüksek puan 170’dir. Saldırganlık Ölçeği toplam puanı yüksek ise, bireyin alt ölçek puanlarının incelenmesi gerekir (Buss ve Warren, 2000).
Saldırganlık Ölçeğinin Türk popülasyonunda geçerlik güvenirlik çalışması Can (2002) tarafından GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Psikiyatri servisinde, sağlıklı gönüllü kişilerle
yapılmıştır. Çalışmada 18-63 yaş aralığında yer alan DSM-IV ölçütlerine göre sağlıklı ve tanı almayan 300 denekten elde edilen veriler analiz edilmiştir.
İç tutarlık çalışmasında Cronbach alfa katsayısı toplam ölçüm için r=.91, alt ölçekler için; fiziksel saldırganlık r=.83, sözel saldırganlık r=.70, öfke r=.75, düşmanlık r=.81, dolaylı saldırganlık r=.54 olarak bulunmuştur. Saldırganlık Ölçeği içinde bulunan beş alt ölçek birbiri ile olan korelasyonlarında r=.58-73, toplam puanda r=.74-87 arasında oldukça güvenilir oldukları bulunmuştur. Test tekrar test güvenirliğinde ise Pearson Korelasyonuna bakılmıştır. Bir hafta arayla ölçek tekrar uygulanmış, beş alt ölçeğin test tekrar test korelasyonu fiziksel saldırganlık, r=.85, sözel saldırganlık r=.70, öfke r=.75, düşmanlık r=.81, dolaylı saldırganlık r=.74, toplam puanda ise r=.86 olarak ileri düzeyde anlamlı bulunmuştur (Can, 2002).
Geçerlik çalışmasında benzer ölçekler geçerliği yöntemi kullanılmıştır. Fiziksel saldırganlığın sürekli öfke (SÖ), içe tutulan öfke (Öİ) ve dışa yansıtılan öfke (ÖD) ile korelasyon katsayısı r=.70, sözel saldırganlığın SÖ, Öİ, ÖD korelasyon katsayısı r=.58, öfke ile SÖ, Öİ, ÖD ile korelasyon katsayısı r=.73, düşmanlık ile SÖ, Öİ, ÖD ile korelasyon katsayısı r=.55, dolaylı saldırganlığınSÖ, Öİ, ÖD ile korelasyon katsayısı r=.56, toplam saldırganlık puanı ile SÖ, Öİ, ÖD ile korelasyon katsayısı r=.75 olarak bulunmuştur. Öfke kontrolü ile Saldırganlık Ölçeği alt ölçekleri ve toplam saldırganlık puanları arasında r=-0.30 negatif anlamlı bir korelasyon bulunmuştur (Can, 2002).
Saldırganlık ölçeğinin yetişkin örnekleminde geliştirilmiş olmasına rağmen Türkiye’de bu ölçek farklı yaş gruplarında da uyarlanmıştır. Donat Bacıoğlu ve Özdemir (2012) 9-14 yaş grupları arasındaki ilkokul ve ortaokul öğrencileri, Karataş (2008), Gündoğdu (2010), Eroğlu (2009), Kılınç ve Murat (2012) ve Kesen, Deniz ve Durmuşoğlu (2007) lise öğrencilerinin katıldığı araştırmalarda ölçeğin bu yaş aralıklarında geçerli ve güvenilir olduğunu ortaya koymuşlardır.
Bu araştırmada ölçeğin güvenirliği ile ilgili olarak hesaplanan iç tutarlık katsayısı Cronbach Alpha .89 olarak belirlenmiştir. Ölçeğin alt ölçeklerine göre hesaplanan iç tutarlık katsayıları ise; fiziksel saldırganlık için .76, sözel saldırganlık için .61, öfke için .72, düşmanlık için .70 ve dolaylı saldırganlık için .68 olarak hesaplanmıştır.
3.3.3.Çocuk/Ergen Ebeveyn Kabul-Red/Kontrol Ölçeği (Çocuk/Ergen EKRÖ/K) Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği (EKRÖ) algılanan ebeveyn kabul-reddinin değerlendirilmesi amacıyla 1978 yılında Rohner ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Altmış maddelik uzun
formu ve yirmi dört maddelik kısa formu da bulunan EKRÖ dört alt ölçekten oluşmaktadır: Sıcaklık, düşmanlık/saldırganlık, ihmal ve kayıtsızlık, ayrışmamış red.
Kabul-red ile ilgili yukarıda açıklanan dört alt ölçeğin toplam puanı bireylerin “ebeveyni tarafından kabul edilme-reddedilme” algısını göstermektedir. Ölçekten alınabilecek bu puanlar 60 ile 240 arasında değişmekte; 60 puan en yüksek düzeyde kabul algısını gösterirken, 240 puan en yüksek düzeyde red algısını göstermektedir. EKRÖ’de yer alan maddeler “hemen hemen her zaman doğru”, “bazen doğru”, “nadiren doğru”, “hiç bir zaman doğru değil” biçiminde dörtlü likert tipi bir ölçek üzerinde yanıtlanmaktadır.
EKRÖ’nün Çocuk/Ergen EKRÖ ve Yetişkin EKRÖ olmak üzere iki ayrı formu vardır. Her iki formda aynı maddeler yer almakta, ancak maddeler zaman kipi açısından farklılaşmaktadır. Çocuk/Ergen EKRÖ’nün maddeleri şimdiki zaman kipi ile yazılmışken (örneğin, “Beni başkalarına över”) Yetişkin EKRÖ’de aynı maddeler dili geçmiş zaman kipi ile yazılmıştır (örneğin, “Beni başkalarına överdi”).
EKRÖ, anne ve baba için ayrı ayrı doldurulmaktadır. Baba ile ilişkide algılanmış olan kabul- reddin değerlendirildiği EKRÖ, "Baba EKRÖ", anne ile ilişkide algılanmış olan kabul-reddin değerlendirildiği EKRÖ ise, "Anne EKRÖ" olarak adlandırılmaktadır.
EKRÖ Ölçeği 26’dan fazla dile çevrilmiş ve yaklaşık 60 ülkede 230’dan fazla çalışmada kullanılmıştır. EKRÖ’ nün çeşitli ülkelerde yapılmış geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında güvenilir ve geçerli bir ölçek olduğu gösterilmiştir (Khaleque ve Rohner, 2001). Çocuk/Ergen EKRÖ/K’nin ülkemizdeki güvenirlik ve geçerlik çalışması Varan (2003) tarafından yapılmış ve elde edilen bulgular Çocuk/Ergen EKRÖ/K’nin ülkemizdeki çocukların algıladıkları ebeveyn kabul-reddini güvenilir ve geçerli bir şekilde değerlendirdiğini göstermiştir. Yaşları 9 ile 18 arasında değişen 1657 denekle (821 kız - 49.5%; 833 erkek - 50.3%) yapılan çalışmada Çocuk/Ergen EKRÖ’ nün hem anne hem de Baba formlarına ait alt ölçeklerin Cronbach Alpha iç- tutarlık katsayıları .82 ile .96 arasında değişmiştir. Her iki form içinde toplam iç- tutarlık katsayısı .96 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini irdeleyen faktör analizi sonuçları da, Çocuk/Ergen EKRÖ’ nün Anne ve Baba formlarının ülkemizdeki geçerliğini desteklemiştir. Uygulanan faktör analizlerinde maddeler öncelikle Rohner’in (1999) çalışmasında olduğu gibi, üç veya dört maddeden oluşan 16 küme haline getirilmiş ve faktör analizi bu 16 kümeye ait alt-puanlara (kümedeki maddelerin toplamı) uygulanmıştır. Uygulanan Oblimin Rotasyonu sonrasında 16 kümenin beklendiği gibi iki ayrı faktöre yüklendiği görülmüştür. Öz değerleri Anne formu için 8.83 ve 2.01, Baba formu için ise 9.18 ve 2.22 olan bu iki faktöre yüklenen kümeler incelendiğinde, birinci faktör “Red”, ikinci
faktör ise “Kabul” olarak isimlendirilmiştir. Bu iki faktörün açıkladığı toplam varyans Anne formu için %67.75, Baba formu için %71.24 olarak belirmiştir. Diğer yanda, ölçeğe sonradan eklenen Kontrol alt ölçeğinin iç tutarlık katsayısı Anne Formu için .74, Baba Formu için .73 olarak hesaplanmıştır.
Bu sonuçların ışığında Çocuk/Ergen EKRÖ’nün Türk çocuklarının anne-babalarıyla ilişkide algılamış oldukları kabul-reddi güvenilir ve geçerli bir şekilde değerlendirdiği sonucuna varılmıştır. (Öngider, 2006)
Bu araştırmada ölçeğin alt ölçeklere göre hesaplanan iç tutatlık katsayıları; anne sıcaklık düzeyi için .62, anne düşmanlık düzeyi için .73, anne kayıtsızlık düzeyi için .81, ane ayrışmamış red düzeyi için .57 olarak hesaplanmıştır. Baba sıcaklık düzeyi için .69, baba düşmanlık düzeyi için .73, baba kayıtsızlık düzeyi için .82, baba ayrışmamış red düzeyi için .79 olarak hesaplanmıştır.