Bu çalışmada veri toplama aracı olarak Üstün Yetenekliliği Derecelendirme Ölçekleri- Okulöncesi/ Anaokulu Formu (GRS-P), Leiter Uluslararası Performans Ölçeği ve Standfort Binet Zekâ testleri ve araştırmacı tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış veli görüşme formu kullanılmıştır.
3.3.1. Üstün Yetenekliliği Derecelendirme Ölçekleri- Okulöncesi/ Anaokulu Formu (GRS-P)
Üstün Yetenekliliği Derecelendirme Ölçekleri- Okulöncesi/ Anaokulu Formu, 2003 yılında Steven I. Pfeiffer ve Tania Jarosewich tarafından Amerika norm değerlerine göre standardize edilen ―The Gifted Rating Scales– Preschool/Kindergarten Form (GRS-P)‖ ye dayanılarak geliştirilmiştir. GRS-P, Türkçeye ölçeğin şu anki yayıncısı olan NCS Pearson A.Ş.‘nin yazılı onayı ile çevrilmiştir.
GRS-P Zihinsel Yetenek, Akademik Yetenek, Yaratıcılık, Sanatsal Yetenek ve Güdülenme olmak üzere 5 alt ölçekten oluşmaktadır. Her alt ölçek 12 maddeden oluşmakta olup toplam 60 maddelik bir ölçektir. Her madde üç aralığa ayrılmış, dokuz dereceli bir ölçekle derecelendirilir ( 1-3 Ortalamanın Altı, 4-6 Ortalama ve 7- 9 Ortalamanın Üstünde). Bir çocuğun bir alt ölçekten alabileceği en yüksek puan 108‘dir. En yüksek alınabilecek toplam puan 540‘tır.
Ölçek her bir çocuk için öğretmeni tarafından değerlendirilir. Öğretmenin çocuğu en az bir ay gözlemlemiş olması doğru bir değerlendirme için gereklidir. Ölçeğin birinci bölümünde çocuk ve öğretmenle ilgili bazı kişisel bilgiler bulunmaktadır. Ölçekten alınan puanların yüksekliği çocukların üstün yeteneklilik ihtimalini göstermektedir. Zihinsel Yetenek, Akademik Yetenek, Yaratıcılık ve Sanatsal Yetenek alanlarında ne kadar yüksek puan alınırsa çocuk için üstün yetenekli olma ihtimali o kadar yüksektir.
3.3.2. Yarı YapılandırılmıĢ Aile GörüĢme Formu
Ailelerin bebeklikten bu yaşlarına kadar belirli özellikler açısından çocuklarını betimlemeleri için araştırmacı tarafından Yarı Yapılandırılmış Aile Görüşme Formu hazırlanmıştır. Görüşme formu iki bölümden oluşmaktadır: Ebeveynlerle ilgili demografik verilerin ve çocuklarıyla ilgili bazı genel bilgilerin bulunduğu birinci bölüm ve bebeklikten bulundukları yaşa kadar çocuklarını tanımlamalarını sağlayacak ikinci bölüm. Görüşme soruları açık uçlu sorulardan oluşmaktadır.
Aile Görüşme Formu alan yazın taranarak ve GRS-P‘de yer alan maddeler dikkate alınarak, ailelerin çocuklarının özelliklerini betimlemelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Görüşme için hazırlanan sorular çocuk gelişimi ve eğitimi alanında 2 uzman tarafından gözden geçirilmiş ve son şekli verilen formla bir pilot çalışma yapılarak soruların doğru anlaşılıp anlaşılmadığı test edilmiş ve forma son şekli verilmiştir. Form iki bölümden oluşmaktadır. Birici bölüm 19, ikinci bölüm 29 sorudan oluşmaktadır.
Aile Görüşme Formundaki sorular alan yazında yer alan üstün yetenekli çocukların özelliklerinden yola çıkılarak ve GRS-P‘de yer alan unsurlar dikkate alınarak hazırlanılmıştır. Sorular bebeklik dönemi ve mevcut yaş özelliklerini kapsayacak şekilde oluşturulmuştur.
3.3.2. Gözlem Listesi
Araştırmacı tarafından üstün yetenekli bireylerin özellikleri ve GRS-P‘de ölçülen unsurlar dikkate alınarak bir gözlem listesi hazırlanmıştır. Araştırmacı gözlemleri bazı kısaltmaları kullanarak kaydetmiştir. Gözlemler sırasında çocuklar
listede belirtilen davranışları yaptıklarında ―Gözlemlendi: E‖, davranışların çocuk tarafından yapılmaması durumunda ―Gözlemlenmedi: H‖ ve davranışı gözlemlemek için uygun fırsatların oluşmaması durumunda ―Gözlemlenemedi: GM‖ ifadeleri kullanılarak gözlem listesine kaydedilmiştir.
3.3.3. Leiter Uluslararası Performans Ölçeği ve Stanford Binet Zekâ Testi Leiter Uluslararası Performans Ölçeği: Ölçeğin orijinali Russell Leiter tarafından 1929 yılında, ölçek konuşma güçlüğü çeken Hawai çocuklarının bilişsel yeteneklerini ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Leiter Uluslararası Performans Ölçeği sözsüz bir test olmasından dolayı işitme ve motor alandaki yetersizliklerde, beyin hasarında, İngilizce konuşma yetersizlik durumlarında ve otizm durumlarındaki çocukların bilişsel kapasitelerini belirlemede kullanılır (Sparrow & Davis, 2000: 122).
Uygulama esnasında testör açıklama yapmamakta, alt ölçekler basit bir örnekle başlamakta ve örnekte izlenen yol bu alt test boyuna devam etmektedir. Bu örnekteki mantığın kavranması, testin başarılması için gereklidir. Test 2 yaştan itibaren uygulanabilmektedir. Test bir performans testidir. Renkleri eşleştirme, şekil, resim, blok deseni kopyalama, resim tamamlama gri rengi tonlarına göre ayırma, yaş farklarını ayırt etme, şekil ilişkileri, ayak izlerini tanıma, algılama, benzerlik bulma, dizileri hatırlama, hayvanları sınıflama gibi zihinsel süreçleri bulunan bir testtir. Leiter Uluslararası Performans Ölçeği yaş ölçeği şeklinde tasarlanmıştır. Her yaşta 4 alt test bulunmaktadır (Özgüven, 1994: 239).
Test materyalleri ahşap bloklar, bu blokların yerleştirildiği ―tarak‖ adı verilen ahşap bir materyal ve çeşitli bilişsel işlem sırasının bulunduğu şeritlerden oluşmaktadır. Çocukların küpleri şeritteki mantığa uygun olarak yerleştirmesi istenmektedir. Doğru ilişkinin oluşturulması durumunda, görev testörde bulunan değerlendirme kâğıdında işaretlenmektedir.
Leiter Uluslararası Performans Ölçeği sözsüz olmasından dolayı kültür, etnik yapı, sosyo- ekonomik ve/veya kültürel unsurlardan bağımsız bir testtir. Testin bu özelliği Türkiye açısından dezavantajlı bölgelerden (köy, kırsal vb) gelen çocukların
tanılanmasında ve bu çocukların fak edilmelerinde önemlidir. Performans ölçeği olması ve ölçekte materyallerin bulunması erken çocukluk dönemindeki çocuklar tarafından oyun materyali olarak algılanmasına neden olmaktadır. Bu durum ölçeğin erken çocukluk döneminde uygulanması açısından bir avantaj olarak düşünülebilir.
Leiter Uluslararası Performans Ölçeği‘nin Türkçe çevirisi Feyiz Önen tarafından yapılmıştır. Halen Türkiye‘de bu versiyon RAM‘de tanılama amacıyla kullanılmaktadır (MEB, t.y.: 1). Ölçeğin kullanım kılavuzu bulunmaktadır. Leiter Uluslararası Performans Ölçeği-R‘nin ortalaması 100 ve standart sapması ise 15‘tir (Ohio, 2012).
Stanford Binet Zekâ Testi: Alfred Binet ve Teodor Simon tarafından 1905 yılında geliştirilen ilk zekâ testidir. Bu test Fransız Milli Eğitim Bakanlığının isteği üzerine, başarısız olan öğrencilerin tanılanmaları için geliştirilmiştir. Değişik alt- testleri kapsayan bu ölçek uygulamalarda başarılı sonuçlar vermiştir. İlk Simon- Binet Zekâ Testi (1905) 30 maddeden oluşmakta ve maddeler kolaydan zora doğru sıralanmaktadır. 3-11 yaş grubu için geliştirilen ilk test, 1908 yılında yapılan revizyonla testte norm grubu 3-13 yaşlarını kapsamıştır ve madde sayısı 59‘a yükseltilmiştir. Zekâ yaşı kavramı bu testte kullanılmaya başlanmıştır. Testin 3. Revizyon çalışması 1911 yılında yapılmıştır. Bu revizyona yetişkinler grubu eklenmiştir. Binet Zekâ Ölçeğinin bir diğer revizyonu 1916‘da Amerika‘da Stanford Üniversitesinden L.M. Terman tarafından yapılmıştır. Amerika standardizasyonu 2300 denekle yapılmıştır. Bu çalışmada ölçek 3-14 yaş ve yetişkinlik dönemleri için standardize edilmiştir. Ölçeğin madde sayısı 90‘ a çıkarılmış ve 31 madde yeniden hazırlanmıştır (Arı, 1999: 153).
Ölçek ilk kez 1915 yılında Psikolog Alaattin Gövsa tarafından Türkçeye çevrilmiş fakat uyarlaması yapılmamıştır. Stanford Binet Zekâ Testi 1937 formunun geçerlik çalışması Refia Uğurel Şemin tarafından 1958 yılında yapılmıştır. 1960 Stanford Binet Zekâ Testi‘nin Türkiye standardizasyonu 1972 yılında, İstanbul‘dan alınan 5110 çocukla gerçekleştirilmiştir. Bu test halen Türkiye‘de kullanılmaya devam edilmektedir. Test 2-16 yaş ve orta ve üst yetişkinler I-II için standardize edilmiştir. Bu revizyonla testi alanların standart puanlara göre zekâ seviyesi
verilmektedir. Stanford-Binet Zeka Ölçeği 1986‘da tekrar revize edilmiştir (Arı, 1999: 153-155). Günümüzde Satandford Binet Zekâ Testi‘in 1972 yılında son yayınlanan 1960 formu, RAM‘larda yaygın olarak üstün yetenekli çocukları tanılamada, özellikle erken çocukluk dönemi çocuklarının tanılanmasında kullanılmaktadır (Eripek, 2009: 137).
Stanford Binet Zekâ Testi sözel ve performans alt testleri vardır. Küçük yaş grubundaki performans maddeleri daha fazladır. Yaş büyüdükçe sözel performans maddeleri artmaktadır. Alt testler 2-5 yaş arasında 6 ay arlıkla, 5-14 yaş arasında ise bir yıllık aralıklarla değerlendirilir. Testin geri kalanı normal ve üstün yetişkin olarak düzenleniştir. Normal yetişkin bölümünde her alt teste 6 madde, üstün yetişkinde her alt testte 8 madde vardır (Öner, 2012: 122).
Stanford Binet Zekâ Testi‘nin ilk güvenirliği 1937 revizyonuna göre yapılmıştır. Küçük yaşlardaki yüksek IQ‘lu çocuklarda güvenirlik düşükken, büyük yaştaki düşük IQ‘lu çocuklarda güvenirlik yüksek bulunmuştur. Örneğin, 2,5-5,5 yaşta 140-149 IQ‘da alfa katsayısı 0.83- 0.91 iken 14-18 yaşta 140-149 IQ‘da alfa katsayısı 0.95-0.98 olarak bulunmuştur. Ölçeğin değişik yaş ve zekâ bölümü gruplarında güvenirlik katsayısı 0.90, standart hata ise 5 zeka bölümü olarak bulunmuştur (Öner, 2012: 122-124).