TMS ve UFRS’ye GÖRE KAMU BORÇLANMA SENETLERĠNĠN YENĠDEN SINIFLANDIRILMAS

Bu bölümde daha önce ilk alımda, gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan, satılmaya hazır veya vadeye kadar elde tutulması öngörülen portföylerden birinde sınıflandırılmıĢ kıymetlerin, bu sayılan dört portföyden herhangi birinde yeniden sınıflandırılmasının mümkün olup olmadığı, mümkünse bunun Ģartlarının neler olduğu konusu irdelenecektir. Ayrıca yeniden sınıflandırmanın mümkün olduğu durumlar için örnek uygulamaya yer verilecektir.

2.4.1. Gerçeğe Uygun Değeri ile Değerlenerek Sonucu Gelir Tablosuna Yansıtılan Kamu Borçlanma Senetleri Portföyüne ĠliĢkin Yeniden Sınıflandırma

TMS ve UFRS‟ye göre kamu borçlanma senetlerinin sınıflanması ile ilgili bölümde gerçeğe uygun değeri ile değerlenerek sonucu gelir tablosuna yansıtılan varlıklar iki kategoride değerlendirilmiĢti. Bunlar;

A) Alım satım amaçlı finansal varlık ve borçlar,

B) Ġlk defa kayda alınmalarında gerçeğe uygun değeri ile değerlenen ve değerleme farkı Gelir tablosuna yansıtılan varlık ve borçlar.

Ġlk defa kayda alınmalarında gerçeğe uygun değeri ile değerlenen ve değerleme farkı gelir tablosuna yansıtılan portföye iliĢkin olarak yeniden sınıflandırma, risk yönetim stratejisi çerçevesinde ilgili varlığın benzer özellikte ve ilgili varlıkla korelasyonu olan bir baĢka türev finansal araçla birlikte takip edilmesi sebebiyle olanaklı değildir. GUDFGTY alım satım amaçlı portföyle ilgili olarak ise 2008 yılında UFRS ve TMS de yapılan değiĢiklik öncesi, “ĠĢletme, elinde tuttuğu veya kendisinin düzenlediği bir finansal aracı, gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal araç sınıfına dahil etmek veya bu gruptan çıkarmak suretiyle yeniden sınıflandıramaz”93 hükmü geçerli idi. 2008 yılında yaĢanan kredi krizi finansal enstrümanların gerçeğe uygun değerinin ölçümü ile ilgili büyük bir tartıĢmayı gündeme

getirdi. Zira finansal enstrümanların gerçeğe uygun değerinin ölçümü finansal hizmetler sektörü yanısıra birçok reel sektör kuruluĢunu da etkiledi94. Dolayısıyla Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu‟nun (IASB) 13 Ekim 2008 tarihinde 01 Temmuz 2008 tarihinden geçerli olmak üzere yaptığı değiĢiklik ile daha önce gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan grubundan çıkarılmak suretiyle yeniden sınıflandırılamayan varlıkların elde tutma niyetinin farklılaĢması halinde yeniden sınıflandırılabilmesine olanak sağlanmıĢtır. IASB, 27 Kasım 2008 tarihinde, 13 Ekim 2008 tarihinde yayınlanan finansal varlıkların yeniden sınıflandırılmasıyla ilgili değiĢiklik hükümlerinden yürürlük ve geçiĢ tarihine açıklık getirmek için bir bildiri yayınlamıĢtır. Buna göre en erken yeniden sınıflandırma tarihi 01 Temmuz 2008 olmak üzere yeniden sınıflandırmada dikkate alınacak geçiĢ tarihinin nadir olarak gerçekleĢen durumun 01 Kasım 2008 tarihinden önce veya sonra tespit edilmesine göre farklılık arzetmektedir.Örneğin95:

1-ĠĢletme 30 Eylül 2008 tarihinde 15 Ağustos 2008 tarihinde nadir olarak yaĢanan durumu tespit etmiĢ ve borçlanma senetlerini alım satım amaçlı muhasebe portföyünden vadeye kadar elde tutulması öngörülen muhasebe portföyüne yeniden sınıflandırmaya karar vermiĢtir. Nadir yaĢanan durum sadece 15.08.2008 tarihinde görüldüyse, ĠĢletme 15 Ağustos 2008 (bu tarihten önce olmamak üzere) tarihinde yeniden sınıflandırma yapabilir,

2-ĠĢletme 31 Aralık 2008 tarihinde, 15 Ağustos 2008 tarihinde nadir olarak yaĢanan durumu tespit etmiĢ ve borçlanma senetlerini alım satım amaçlı muhasebe portföyünden vadeye kadar elde tutulması öngörülen muhasebe portföyüne yeniden sınıflandırmaya karar vermiĢtir. Nadir yaĢanan durumun tespit tarihi 01 Kasım 2008 tarihinden sonraki bir tarih olduğu için, ĠĢletme için yeniden sınıflandırma tarihi 31 Aralık 2008 dir.

Aslında IAS 39‟da yapılan bu değiĢiklik, ABD GKGMĠ FAS 115‟te mevcut olan, finansal varlıkların yeniden sınıflandırılmasına nadir durumlarda izin verilmesi ile

94 _{PriceWaterHouseCoopers, IFRS News, Emerging Issues and practical Guidance Issue 70- January} 2009 , “Fair Value: What‟s going on?” s.7

95 _{KPMG “Flash Report- Addendum to 08FR-049 Reclassification amendments to IAS 39 Financial} Instruments:Recognition and Measurement” Australia, 9 December 2008, s.2

ilgili hükmü yansıtmaktadır96. Benzer Ģekilde IAS 39‟da da yeniden sınıflandırma iĢlemi belli Ģartların sağlandığı durumlarda mümkündür. Gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan grubundan çıkarılmak suretiyle yapılan yeniden sınıflandırma ile, piyasaların likit olmadığı veya likiditenin yetersiz olduğu piyasa koĢullarında yönetimin finansal varlığı elde tutma niyetini değiĢtirmesi sonucu artık piyasa değerlemesine tabi tutmaması söz konusu olmaktadır. Elde tutma niyeti ile ilgili olarak, bir iĢletme bir finansal varlığı yakın bir tarihte satmak veya geri satın almak amacıyla edinmesine karĢın artık bu amaçlar için elde bulundurmuyorsa söz konusu finansal varlık yeniden sınıflandırma tarihindeki gerçeğe uygun değeri üzerinden yeni sınıfına kaydedilir97. Burada yeniden sınıflandırma ile ilgili yapılan değiĢiklik, gerçeğe uygun değer tanımında veya uygulamasında herhangi bir değiĢiklik getirmemiĢtir98. Nitekim gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan varlıklar için elde tutma niyetinde bir değiĢiklik söz konusu olmadıysa, bu gruptan çıkarılmak suretiyle yeniden sınıflandırma iĢlemi de gerçekleĢemeyeceğinden değerlemede kullanılacak gerçeğe uygun değer piyasa fiyatı olmaya devam edecektir.

Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu‟nun gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlıklar grubundan yeniden sınıflandırma ilgili 13 Ekim 2008 tarihinde hükme bağladığı değiĢiklik, sadece bu gruptan çıkarılmak suretiyle yapılan yeniden sınıflandırmaya izin vermektedir, değilse daha önce ilk defa kayda alınırken, gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlık grubunun dıĢında herhangi bir grupta muhasebeleĢmiĢ bir finansal varlığın, gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlık grubunda yeniden sınıflandırılabilmesi mümkün değildir. Örneğin bir iĢletme yakın bir tarihte satmak amacıyla satın aldığı finansal varlığı gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlık grubunda sınıflayıp, daha sonra elde tutma niyetinin değiĢmesi ile birlikte yeniden sınıflandırma tarihindeki gerçeği uygun değerinden vadeye kadar elde tutulması öngörülen finansal varlık grubuna yeniden sınıflandırabilir. Ancak vadeye kadar elde

96 _{Marie Leone, “Revised Fair-Value Rule is Weaker: Moody‟s”, Today in Finance Magazine, 14} November 2008, s. 1.

97 _{TMS 39, Finansal Araçlar: MuhasebeleĢtirme ve Ölçmeye ĠliĢkin Standart Hakkında Tebliğde} DeğiĢiklik Yapılmasına ĠliĢkin Tebliğ, Sıra No:105, 31 Ekim 2008.

98 _{Winnie C.W Gheung, “Understanding IASB Amendments for IAS 39 and IFRS 7 ”, A Plus Institute} News, November 2008, s. 2.

tutulması öngörülen finansal varlık grubundan çıkararak gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlık grubuna yeniden sınıflandırılamaz.

Gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlık grubundan yeniden sınıflandırma tarihindeki gerçeğe uygun değeri (piyasa fiyatı) üzerinden yeni sınıfına kaydedilen finansal varlığa iliĢkin daha önce dönem kar veya zararında muhasebeleĢtirilmiĢ bulunan kazanç ya da kayıp tutarları iptal edilmez. Devir tarihine kadar hesaplanan birikmiĢ faiz geliri ilgili döneme gelir kaydedilir.