İş ve Ticaret Alanları

Batman şehir merkezinde merkezi iş ve ticaret alanları incelendiğinde iş ve ticaret alanlarının çeşitli çekim odaklarının etkisiyle geliştiği ve yönlendiği saptanmıştır. Bu çekim odaklarının birincisi Raman dağında petrolün bulunmasıdır. Batman’da

petrolün bulunmasıyla birlikte kurulan T.P.A.O. ve TÜPRAŞ rafinerisinin etkisiyle şehir merkezine doğru yoğun bir göç hareketi başlamıştır. Yaşanan bu yoğun göç hareketiyle beraber iş ve ticaret alanları şekillenmeye başlamıştır. İş ve ticaret alanlarını şekillendiren ikinci faktör Haydarpaşa-Kurtalan demiryoludur. Demiryolu Batman şehir merkezini adeta ikiye bölmüştür. Demiryolunun güneyinde gelir seviyesi düşük ve çarpık bir yerleşimin görüldüğü mahalleler yoğunluk kazanmıştır. Demiryolunun güneyinde olmasına rağmen T.P.A.O. tesislerinin kurulduğu alanlarda düzenli ve planlı bir yerleşimin olduğu görülmektedir. Demir yolunun kuzeyinde ise demir yoluna paralel olarak iş ve ticaret merkezleri gelişmiştir. Bu iş ve ticaret merkezlerinin bulunduğu alan Batman’ın çarşı merkezini oluşturmaktadır (Foto 21).

Foto 21: Batman'da Gündüzleri Çok Kalabalık Olan Çarşıdan Bir Görünüm

Batman şehrinin kısa bir süre içerisinde köyden büyük bir şehir konumuna yükselmesinden dolayı iş ve ticaret alanları düzensiz bir dağılım göstermektedir. Ticari çalışmalar Batman şehrinin hemen hemen her yerinde yapılmaktadır. Ancak şehir içerisinde bazı alanlar ticari merkez olarak görülmektedir. Bu ticari merkezler genelde eski yerleşim birimlerinde bulunmaktadır.

Foto 22: Halkın Günlük İhtiyaçlarını Karşıladığı Elma Sokağı Kapalı Çarşısı

Batman şehrinde bulunan iş ve ticaret alanları dağınık bir durum arzetmektedir. Çarşı, Meydan ve Aydınlıkevler Mahallesi iş ve ticaret alanlarının en yoğun olduğu mahallelerdir. Bu mahallelerde Kuyumcular Çarşısı, zücaciyeciler, kasap pazarı, beyaz eşya satıcıları vs. yoğun olarak bulunmaktadır. Her türlü ve değişik markalarda elektronik eşyanın bulunduğu pasajlar Batman’ın en önemli pasajlarıdır. İlimiz merkezinde değişik vasıflarda hizmet veren çok katlı İş hanları bulunmaktadır. Genelde bu gibi iş yerlerinde dershaneler, hediyelik eşya dükkanları, manifaturacılar, kuyumcular, yazıhaneler, terziler, tuhafiyeciler, tamir ve bakım üniteleri, bürolar v.s. faaliyet göstermektedirler (Foto22).

2000 yılına kadar ticari çalışmaların yaygın olduğu alanlar belli caddeler üzerinde bir şerit halinde uzanmaktaydı. Özellikle Çarşı, Meydan, Raman, Yeni Mahalle ve Sağlık Mahallesi ticari faaliyetlerin yoğun olarak yapıldığı mahalleler durumundaydı. Bu mahalleler arasında bulunan Gülistan (Eski Tekel Caddesi) Caddesi, 8. Cadde ve 17. Cadde ticaret alanlarının yoğun olarak bulunduğu alanlardır (Foto 23).

Foto 23: Çarşı Merkezinde Gülistan (Eski Tekel) Caddesinden Bir Görünüm

Çarşı ve Meydan Mahallesi iş ve ticaret alanlarının en yoğun olduğu bölgedir. Çarşı ve Meydan mahallesinden sonra iş ve ticaret alanlarının yoğun olduğu bölgeler Gültepe, Kültür, Şirinevler, Cumhuriyet ve Aydınlıkevler mahalleleridir (Harita 23). Çarşı ve Meydan mahallesinde iş ve ticaret alanlarının yoğun olmasının temel nedeni T.P.A.O.’nun ve demiryolunun hemen yanı başında kurulmuş olmalarıdır. Şirinevler, Aydınlıkevler ve Cumhuriyet mahalleleri de Çarşı ve Meydan mahallelerine yakın olmalarından dolayı iş ve ticaret yoğunluğuna sahip olmuştur. Şirinevler mahallesinin iş ve ticaret yoğunluğunun fazla olması Gülistan mahallesinde bulunan eski toptancılar sitesinin Şirinevler mahallesine taşınmasından kaynaklanmaktadır. Gültepe mahallesi yeni kurulmuş olmasına rağmen eski sanayi sitesinin bu mahalleye taşınmasından dolayı iş ve ticaret yoğunluğunun fazla olduğu bir mahalledir (Tablo 58).

Tablo 58: Batman Şehrinde İş ve Ticaret Alanlarının En Yoğun Olduğu Mahalleler

Mahalle İşyeri Sayısı

Çarşı 1690 Meydan 1157 Aydınlıkevler 1117 Cumhuriyet 655 Ziya Gökalp 638 Yeni Mahalle 619 Kültür 613

2000 yılına kadar bu yoğunluğunu sürdüren çarşı merkezinin zaman içerisinde iş ve ticaret yoğunluğunun azaldığı görülmektedir. 2000 yılından sonra var olan bu iş ve ticaret yoğunluğunun Turgut Özal Bulvarı boyunca yayıldığı görülmektedir. Turgut Özal Bulvarı iş ve ticaret alanları açısından adeta bir cazibe merkezi haline gelmiştir. İş ve ticaret alanlarının Turgut Özal Bulvarı boyunca gelişme göstermesi Batman şehir merkezi mekansal gelişiminin şehrin kuzey tarafı olan Batman-Diyarbakır eski karayoluna doğru yayılmasıyla yakından ilgilidir. Çarşı merkezinin İş ve ticaret alanlarının yoğunluğunun azalmasında resmi kurumların çarşı merkezinden kültür, Belde ve Gültepe mahallelerine taşınması da etkili olmuştur. 2000 yılından önce çarşı merkezinde ikinci cadde üzerinde bulunan bankaların büyük bir kısmı Turgut Özal Bulvarına taşınmıştır (Foto 13). Genel itibariyle 2000 yılından sonra kurulan alış-veriş merkezleri Turgut Özal Bulvarı boyunca yayılmıştır. 2002 yılından önce Meydan Mahallesi Gülistan Caddesi (Eski Tekel Caddesi) üzerinde bulunan toptancılar sitesi, Şirinevler mahallesi eski sanayi sitesine taşınmıştır.

Foto 24: Meydan Mahallesinde Bulunan İş ve Ticaret alanlarından Bir Görünüm

Batman şehrinde iş ve ticaret alanlarının yoğun olduğu yerlerden biri de Batman ile Beşiri ilçesi arasında yer alan organize sanayi bölgesidir. Organize sanayi bölgesi Batman şehir merkezine 12. km uzaklıktadır. Organize sanayi bölgesinde 45 firma faaliyet yürütmektedir. Organize sanayi bölgesinde halı, alçı, tuğla ve un fabrikaları gibi iş alanları da mevcuttur.

Foto 25: Yeni İş Alanlarının Yoğunlaştığı Diyarbakır Caddesi’nden Bir

Görünüm

Batman şehrinde tarım, sebze-meyve ve hayvancılığa dayalı ticari çalışmalar de yapılmaktadır. Tarıma dayalı ticari faaliyetler devlet kuruluşu olan TMO tarafından gerçekleştirilmektedir. Bununla birlikte özel kuruluşlar ve tüccarlar tarafından da ticari faaliyetler yürütülmektedir. TMO, T.P.A.O’nun hemen güneydoğusunda bulunmaktadır.

Batman şehrinde sebze ve meyvelerin pazarlanması sebze-meyve halinde yapılmaktadır. Batman sebze-meyve hali Pazaryeri Mahallesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Ancak pazaryeri Mahallesinin bugün itibariyle şehrin içerisinde kalmış olması sebze-meyve halinin de bu mahalleden taşınmasını gerektirmiştir. Batman Belediyesi tarafından Yapılan son çalışmalara göre sebze-meyve halinin Pazaryeri mahallesinin batısında bulunan Hilal Mahallesine taşınması kararlaştırılmıştır. Sebze- meyve halinin de ilçe terminali olarak kullanılmasına karar verilmiştir.

Batman şehrinde hayvan pazarı olarak Hürriyet mahallesinde bulunan büyük bir alan kullanılmaktadır. Ancak son yıllarda hayvan pazarının buradan taşınması gündeme gelmiş ve hayvan pazarı buradan taşınarak şehir dışına çıkarılmıştır. Hayvan pazarı olarak kullanılan alan da büyük bir park alanına dönüştürülmüştür.

Sonuç olarak baktığımızda Batman şehir merkezinde iş ve ticaret alanlarının yoğun olduğu bölgeler İluh mahallesinin doğusu olan T.P.A.O. çevresi ve demiryolunun kuzeyidir. Çarşı, Meydan ve Aydınlıkevler mahalleleri iş ve ticaret alanlarının en yoğun olduğu bölgelerdir. Çünkü bu mahalleler T.P.A.O’nun kurulmasından hemen sonra

kurulmuş olan mahallelerdir. Bu mahalleleri Cumhuriyet, Ziya Gökalp, Kültür mahallesi ve Yeni mahalle takip etmektedir. 2000 yılından sonra çeşitli faktörlere bağlı olarak iş ve ticaret yoğunluğu Batman şehir merkezinin kuzeyine doğru yayılmıştır. Kuzeye doğru yayılma artarak devam etmektedir.