Tespit Edilen Kültürel Miras

Kastamonu merkezde sit alanları taşınmaz kültür varlıkları 2019 yılı listesi Tablo 4.1’de, Kastamonu’da yer alan tescilli kültürel varlıklar ise Tablo 4.2’de gösterilmiştir.

Tablo 4.1. Kastamonu’da sit alanları taşınmaz kültür varlıkları 2019 yılı listesi

Kültür Varlıkları Adet

Arkeolojik Sit 23

Kentsel sit 1

Sivil Mimarlık Örneği 484

Dini Yapılar 70

Kültürel Yapılar 93

İdari Yapılar 16

Askeri Yapılar 5

Endüstri ve Ticari Yapılar 21 Kalıntı, Anıt ve Abideler 4

Mezarlıklar 23

Toplam 740

Tablo 4.2. Kastamonu’da yer alan tescilli kültürel varlıklar

Tescilli kültürel yapılar Adet

Askeri Yapılar 7

Dini ve Kültürel Yapılar 349

İdari Yapılar 27

Sivil Mimari Örnekleri 1.268

Arkeolojik Sit 84 Doğal Anıtlar 8 Kentsel Sit 5 Doğal Sit 5 Tarihi Sit 1 Toplam 1.754

4.1.2. Bakım, Onarım, Restorasyon ve Rekonstrüksiyon Çalışmaları

Kültürel mirasın korunması konusundaki yapılacak işlemlerden biri de kültürel mirasa yapılan bakım, onarım, restorasyon, rekonstrüksiyon gibi müdahale çalışmalarıdır. Kastamonu il merkezinde olan tarihi konakların çoğuna bakım, restorasyon yapılarak günümüzde hizmete açılmıştır. Taşınmaz kültürel mirasa Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2016-2018 yılları arasında yapılan proje uygulama tutarları Tablo 4.2, 4.3 ve 4.4’de gösterilmiştir.

Tablo 4.3. 2016 Yılında yapılan proje uygulama tutarları

2016 Yılı Taşınmaz Adedi Yardım Tutarı Toplam Proje Yardımı 18 264.477 Toplam Uygulama Yardımı 21 976.000 Toplam Yardım Tutarı 1.240.477 Tablo 4.4. 2017 yılında yapılan proje uygulama tutarları

2017 Yılı Taşınmaz Adedi Yardım Tutarı Toplam Proje Yardımı 18 311 618 Toplam Uygulama Yardımı 12 840 000 Toplam Yardım Tutarı 1 151 618 Tablo 4.5. 2018 Yılında yapılan proje uygulama tutarları

2018 Yılı Taşınmaz Adedi Yardım Tutarı Toplam Proje Yardımı 13 218 141 Toplam Uygulama Yardımı 20 1 320 000 Toplam Yardım Tutarı 1 538 141 Kaynak: Kastamonu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

“Kültürel değerimiz olan Sirkeli Konağı, Kastamonu Valiliği İl Özel İdare Müdürlüğü tarafından 31.12.1997 tarihinde alınmıştır”. “Konağın projeleri hazırlanıp Kurul onaylandıktan sonra 31.07.1998 tarihinde onarım ve restorasyonuna

başlanmış, 1999/ Ağustos'unda onarım ve restorasyonu tamamlanarak, Çocuk Kreşi (Ana Okulu) olarak kullanılması amacıyla 5 yıllığına kiralanmıştır”.

75 Yıl Cumhuriyet Evi’nin 1998 tarihinde restorasyonuna başlanmış 4 ay sonra hizmete açılmıştır.

“Sepetçioğlu Konağı, yıkılmak üzereyken 1999 yılında restorasyona alınmıştır”. “25.11.1998 tarihinde çatı onarımı ile işe başlanmış olup 22.06.1999 tarihinde de restorasyonuna başlanmış, 23.09.2000 tarihinde restorasyonu tamamlanmıştır”. Konyalı Konağı, varislerinden 1998 yılında satın alınmıştır. Valiliğin desteğiyle restore edilmiş eğitim anlamında hizmet vermeye başlamıştır.

Osmanlı Sarayı,1998 yılında restore et-devret-işlet kapsamında 20 yıllığına bir şahsa devredilmiştir. 1998-1999 yılları arasında restore edilmiş 2000 yılında turizm amaçlı hizmet vermeye başlamıştır.

Kırkodalı Konağı,2000 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğünden, Kastamonu Valiliğine tahsis edilmiştir. Onarımını yapıp eğitim anlamında hizmet vermeye başlamıştır.

Hafızbey Konağı, 2000 tarihinde satın alınmış 4 yıl onarım çalışmaları yapılmış 2004 yılında hizmete açılmıştır.

Mazlumcuoğlu Konağı 1998 tarihinde satın alınmış, 1999 yılının haziran ayında onarımına başlanan konağın onarım çalışmaları bitmiş 2000 yılında otel olarak hizmet vermeye başlanmıştır.

Şeyh Şaban-ı Veli cami 1950 yılında tamir görmüş günümüzde de bakımı yapılarak ibadete açıktır.

Nasrullah Meydanı, meydan projesi 2017 yılında belediye tarafından proje yapılmış yapılan proje kabul görmüş günümüzde de yapımı tamamlanmış bir şekilde hizmet vermektedir (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019k).

4.1.3. Kastamonu İl Merkezinde Kültürel Mirasın Turizm Amaçlı Kullanması

Kastamonu il merkezinde tespit edilmiş 740 adet kültürel yapı bulunmaktadır. Bu yapıların çoğu restore edilmiş olup günümüzde turizm amaçlı otel, yöresel yemeklerinin yapıldığı restoran, tarihi eserlerin sergilendiği müze ve külliye olarak insanlara hizmet vermektedir. Kastamonu’da kültürel mirasın bilinçli bir şekilde korunması Kastamonu’yu tarihi bir şehir haline getirmektedir. Ulaşımının da artık daha kolay olması, Ilgaz tünelinin açılması, hava yolunun açılması turist çekmek için yeterlidir. Günümüzde insanlar kendilerini geliştirmek, tarihini öğrenmek Osmanlı mimarisinden örnekler görmek için kültür gezileri düzenlemektedir. Kastamonu ili de kültür turizmi için yapılabilecek en iyi illerden biridir. Birçok konak otel olarak kullanıma açıldığı için kültür turizminde gezilecek yerleri gördükten sonra tarih kokan konakta konaklanması gelen turistlerin hafızasında önemli yer etmektedir.

4.1.3.1. Geleneksel evlerin korunması ve turizm

Kastamonu da turizm çekiciliğinin en başında geleneksel Kastamonu evleri gelir. Kastamonu evleri tıpkı Safranbolu evleri gibidir. İl merkezinde tescilli 484 adet sivil mimarlığı örneği olan konut vardır. Mimari, estetik, tarihi, sosyal, kültürel ve geleneksel değerleri bakımından büyük önem arz eden bu konutların Kültür ve Turizm Bakanlığınca her türlü destek verilerek hayatta kalmaları sağlanmalıdır. Tarihi konakların birçoğu, yapım, onarım, restorasyonu yapıldıktan sonra turizme açılmış ve birçok misafiri ağırlamıştır. Bu konakların turizme kazandırılması yörenin halkına büyük ölçüde ekonomik gelirine katkı sağlayacaktır. Bu sebepten de yerel halkımız kültürel varlıklarımızın korunmasına daha duyarlı davranmalıdırlar. Başarılı bir turizmin olabilmesi için turizm çekiciliklerinin olmasının yanında ulaşımın kolay olması, yeme-içme konusunda kolaylıklar sağlanması, eğlence mekanlarının var olması ve konaklamalarının da kolaylığına bağlı olarak başarılı bir turizm gelişebilir.

4.1.3.2. Dini yapıların sosyal amaçlı korunması ve turizm

Anadolu tarihi boyunca birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış ve farklı inançlara sahip kültürlerin bir arada olmasını sağlamıştır. Geçmişten gelen bu zenginlikle, ülkemiz kutsal kabul edilen birçok esere sahiptir

“Anadolu’da inanç turizmi merkezlerinden İstanbul, Konya, İznik, Antakya ve Şanlıurfa akla gelen ilk yerlerdir. Bu şehirlerin içine sahip olduğu İslami eserleriyle Kastamonu ili de katılmalıdır” (İbret, vd. 2012).

“Anadolu’nun Türkleşme zamanında Türklerin yerleştiği ilk yerlerden olan Kastamonu, Malazgirt Savaşı’yla islamı tanımaya da başlamıştır”. “Türklerin gelip yerleştiği yer olan Kastamonu’da islamı tanımasıyla ilk Türk-İslam eserleri verilmiştir”. “Kastamonu’da İslam hızla yaygınlaşmış; Selçuklu, Çobanoğulları (Atabeyler), Candaroğulları ve Osmanlı dönemlerinde birçok dini yapılar inşa edilmiştir”. Bu nedenlerle günümüzde Kastamonu inanç turizmi yönüyle zengin bir yer olmuştur. Özellikle şehrin “Evliyalar kenti” olarak adlandırılması, neredeyse her mahallede her köyde bir türbe bulunması Kastamonu’nun bu şekilde anılmasına sebep olmuştur. Kastamonu'da bulunan birçok türbe ve mezarlar bu adlandırmanın doğruluğunu kanıtlar. Kastamonu ilinde bulunan cami, mescit ve külliyeler Tablo 4.6’de gösterilmiştir.

Tablo 4.6. Kastamonu ilinde bulunan cami, mescit ve külliyeler

Selçuklu Dönemi Akçasu Camii Atabey Gazi Camii Şeyh Ahmet Camii _{Yılanlı Camii}

Candaroğulları Dönemi

Adil Bey Camii Deveci Sultan Camii Hamza Ağa Camii Halil Bey Camii Honsalar Camii İbn-i Neccar Camii İbrahim Bey Camii İsfendiyar Bey Camii İsmail Bey Camii Mahmut Bey Camii Musa Fakih Camii Saray Camii

Osmanlı Dönemi

Abdülcebbar cami Abdülrezak cami, ahmet dede cami, Hepkebirler cami, Kazanlar cami, Mollasaid cami, Nasrullah cami, Saraçlar cami, Saray cami, Sinan Bey cami, Nasrullah cmi, Şeyh Şaban-ı Veli cami, Yakupağa cami, Topçuoğlu cami, Hacı dede cami

Selçuklu ve Candaroğulları

Küliyeler

Yılanlı Külliyesi, İsmail Bey Külliyesi, Osmanlı dönemi

Külliyeler

Nasrullah Külliyesi, Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi, Yakup Ağa Külliyesi,

Kastamonu’da birçok cami, külliye bulunmaktadır. “Özellikle Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi şehrin bir ışığı gibidir”. “Şeyh Şaban-ı Veli külliyesi inanç turizminin de yapıldığı bir yerdir”. “İlimize gelenler mutlaka Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesini görmeden mübareği ziyaret etmeden Kastamonu’dan ayrılmazlar”. “Özellikle Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesine düzenlenen turlar vardır”. Bu turizm etkinlikleri şehre hem ekonomik hem sosyal yarar sağlamaktadır. “Şeyh Şaban-ı Veliyi Anma ve Evliyalar Haftası Anma Etkinlikleri Kültür ve Turizm Bakanlığının etkinlik takvimine eklenmiştir”. Resmi olarak da artık ülkemizde kabul edilen bir anma programıdır.

4.1.3.3. Yöresel yemeklerin hatırlanması ve turizm

Turizm, yöresel yemekler ile de yakından ilgilidir. Yemek yemek insan doğası gereği zorunlu bir ihtiyaçtır. Yemeklerin pişirilme tarzı, içine koyulan malzemeler, baharatlar bakımından da kültürü yansıtmaktadır. Bir yere özgü yiyecek ve içeceklerin turistik açıdan da önemli etkileri vardır. Bazı yörelerde yöresel yemeklerin turizmi canlandırdığı görülebilir. Örnek olarak Gaziantep ili verilebilir. Baklava Gaziantep ilinin yöresel tatlısı haline gelmiş ve gastronomi turizmine büyük fayda sağladığı söylenebilir. Yani yöresel yemekler de turizmin bir parçası bir simgesidir.

Kastamonu’ya gelenler Kastamonu çekme helvasından ve kel simidinden kendileri yedikten sonra sevdiklerine hediye götürmeleri de Kastamonu ilinin tanıtımına büyük fayda sağlar. Kastamonu’da akla ilk gelen yiyecekler Taşköprü sarımsağı, Tosya pirinci, Daday etli ekmeği, banduma ve tirit yemeği gelir. Tirit yemeğine özgü türkü vardır. Kastamonu’ya özgü bu yöresel yemekleri Tarihi Kastamonu Konaklarında işletme sahiplerince yöresel yemekleri yeme imkânı vardır. “Genel incelemeler sonucunda Kastamonu mutfağının hamur işi, pirinç ve et ağırlıklı olduğu tespitine varılmıştır. Farklı türlerde yapılan ekmeklerin Kastamonu ilinde Et Ekmeği, Yoğurt Ekmeği ve Pastırma Ekmeğinin halihazırda yükselen olduğu ortaya çıkmıştır. Serinletici ve hazmı kolaylaştırıcı özelliği nedeniyle son zamanlarda Hüryemez elmasından yapılan 'Kastamonu Ekşisi (Eğşi)' ne olan rağbetin arttığı tespit edilmiş ve restoranlarda ikram edildiği gözlemlenmiştir. Birçok kişinin yanlış bir ifadeyle 'Kel Simit' olarak tanımladığı, Kastamonu Susamsız Simdi'nin sırrının pekmez

suyuna batırılmış olmasından kaynaklandığı gerçeğine ulaşılmıştır”(Avcı 2014:31- 54) Bu kültürün devamlılığını sağlamak ilk baştaki hedef olmalıdır. Kastamonu’yu Kastamonu yapanda eşsiz özellikteki kültürüdür.

4.2. Kastamonu İl Merkezinde Kültürel Mirasın Korunması ve Turizm Amaçlı Kullanılması Konusunda Yapılması Gerekenler

Kültürel mirasın sahip olduğu değerlerin korunması ve kullanılması konusundaki çalışmalar titizlikle yapılmalı, büyük bir özveriyle kültürel varlıklarımızı korumamız gerekmektedir. Bilinçsiz koruma, yanlış kullanma kültürel mirasımızın geri dönüşü olmayan bir yola sokar ve yok olmasına neden olur. Bu yüzden herkes üzerine düşen görev ve sorumlulukları yerine getirmesi gerekir. Hatta bu konuda insanlara ücretsiz bilgilendirme seminerleri düzenlenip halkında bu konuda bilinçlenmesini sağlamak kültürel varlıklarımız için yararlı olacaktır. Kültürel değerlerin korunması konusunda kamu kurumlarına, yerel yönetime, yerel halka görev ve sorumluluklar düşmektedir.

Kamu kurumlarına düşen görev ve sorumlulukları inceleyecek olursak, kültürel mirasın korunmasında ilk olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı ve onun görev verdiği kamu kuruluşları yer alır.

1938 yılında kabul edilmiş 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre, Kültür ve Turizm Bakanlığı en yetkili mercidir.

Kastamonu’da Kültür ve Turizm Bakanlığına düşen görev ve sorumlulukları aşağıda sıralanmıştır:

-Kastamonu’da korunması gereken Kültürel varlıklarının tespit ve tescil edilmesini sağlamak, kültürel mirasın korunması ve değerlendirme çalışmalarını yapmak ve bu değerlerimizin tanıtımını yapmak.

-Kastamonu’da kültürel miras olan değerlerimizi sergilemek için müzeler kurulmasını sağlamak ve idari işlerini düzenlemek ve kontrol etmek.

-Kastamonu halkına kültürel mirası koruma kültürü ve bilincini yaymak gibi Bakanlığın sorumlulukları vardır. Bakanlık bunları yerine getirdiği takdirde Kültürel mirasımızın sürekliliği sağlanacaktır.

Kültürel mirasın korunmasında sadece Bakanlık ve görevlendirdiği kurumlar yeterli olmaz. Yerel halkında bu konuda üzerine düşen görev ve sorumlulukları vardır. Çünkü kültür ve mirasın içinde yaşayan onları kullanan kültürel mirası yaşatan ve sürdüren kişiler olarak aslında en büyük görev bölge halkına düşmektedir. Görev ve sorumluluklardan başlıcaları;

-Kastamonu yöre halkının korumadan sorumlu tüm kamu kurumu yerel yönetimler ile iş birliği içinde olmaları gerekmektedir.

-Kültürel mirasın tanıtımını yapmak ve kültürel mirasın tanıtımıyla ilgili organizasyon ve bilgilendirme toplantılarına katılarak kendilerini bilinçlendirmeleri. -Kültürel mirasın sürdürebilirliğinin sağlanması için yapılan çalışmalara her türlü destek olmak, yardımcı olmak.

-Kültür değerlerimizin korunmasında akıllarına gelebilecek her konuda fikirlerini yetkili mercilere açıklıkla dile getirmek.

-Kültürel mirasın korunması ile ilgili vakıf, dernek, gönüllü kuruluşlar kurarak faaliyette bulunmak.

Kastamonu’da yerel yönetime düşen görev sorumluluklar; 5393 sayılı Belediyeler ve 5302 sayılı İl Özel İdareleri Yasaları gereği belediyeler ve valilikler kültürel varlıkların korunmasından sorumlu yerel yönetim birimleridir Tabii ki bununla kalmayıp 2004 yılında çıkarılan 5226 sayılı kanun ile yerel yönetimlerin kültürel mirası korumasındaki yetki ve sorumlulukları artmıştır. 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma kanununda yerel yönetimlerin sorumluluklarından bazıları;

-Belediyelerde sanat tarihi, mimarlık, şehir planlama, mühendislik, arkeoloji gibi meslek dallarından uzmanların görev alacağı koruma, uygulama, denetim bürolarının kurulmasını sağlamak

-Belediyelerde ve İl özel İdaresinde kültürel varlıkların korunmasına yönelik restorasyon çalışmaları yapmak, bunlara yönelik projeler hazırlamak,

-Hazırlanan projeleri denetleyecek bürolar kurmak, bu büroların imar planları proje ve malzeme değişiklikleri, inşaatları denetimiyle birlikte uygulamaları denetlemekle yükümlü olmaları.

-İl merkezinde sit alanlarının korunmasını sağlamak amaçlı imar planı revize ettirerek ayrıntılı bilgi sisteminin kurulmasını sağlamak.

-Kültürel mirasında Kastamonu’da bağlı oldukları koruma kurulunun belirlediği şartlarda kullanılmak üzere kamulaştırmanın yapılması.

Tüm bunlar kamu kuruluşları ve yerel halk tarafından yapıldıktan sonra Kastamonu’da olan kültürel değerler yüzyıllar boyunca yaşamını sürdürerek, bizden sonraki nesillerde kültürel mirasın sürekliliğini sağlamış olacaktır. Bu yüzden sadece Kastamonu’da değil ülkede olan kültürel mirasa milli bilinç, milli beka gereği sahip çıkılırsa tarihe, ülkeye, bayrağa kısacası milli değerlere sahip çıkılır.