Somut Kültürel Miras

Bu bölümde Kastamonu kent merkezinde bulunan yüzyıllar öncesinden kalan Kastamonu’ya tarihi güzellikler katan kültürel miras olan yapılar anlatılacaktır.

3.1.1. Ev Kaya Mezarları

İl merkezinin güneyinde bulunan Taş mektep olarak bilinen Kastamonu Endüstri Meslek Lisesinin altında kaya kütlesi üzerinde bulunmaktadır. Üç tanesi anıtsal mezar olmak üzere 8 tane kaya mezarı bulunur. Anıt mezarların ikisinde içerisinde bir tanesinde 2 adet olmak üzere 4 adet ölü sediri vardır. Evkaya mezarına ismini veren ön tarafında ve alnında bulunan “Potnea Theron” “Hayvanlar Hakimesi Tanrıça” tasviri dikkat çekmektedir. Mezarlar M.Ö.7. yy. itibaren “Frig” kültür etkisinde kalmış kaya mezarından daha çok açık hava kutsal tapınım alanı olarak yapılmıştır (Anonim 2004:28). Ev Kaya Mezarları Fotoğraf 3.1’de gösterilmiştir.

Fotoğraf 3.1. Ev Kaya Mezarları

3.1.2. Kastamonu Kalesi

Kalenin şehir merkezinden yaklaşık 120 metre yüksektedir. Kaleyi şehir merkezinden rahatlıkla görebiliyoruz. Âdeta şehrin bir tacı gibi durmaktadır. Kaleyi Komnenoslar M.S. 12. yy.da inşa etmiştir. Orijinal yapısından bugüne iç kısmı kalmıştır. “Kalenin dış kısmı 18. yy. tamamen yıkılmıştır. Kale birçok değişikliğe uğramış bu değişikliklerden sonra Bizans mimarisinden çok Türk mimarisini yansıtmıştır”. “Kalenin içinde kaçmak için yapılan kaçış tünelleri, sarnıçlar, zindan ile ‘Bayraklı Sultan’ olarak bilinen türbe bulunmaktadır” (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,2019b). Kastamonu Kalesi Fotoğraf 3.2’de gösterilmiştir.

3.1.3. Kastamonu Hükümet Konağı

Mimar Vedat Tek tarafından 1902 yılında inşa edilmiştir. Vedat Tek ulusal mimari yapının kurucu üyelerindendir. Hükümet konağının çevresinde inşa edilmiş 19. yy. ait kamu yapılarıyla birlikte Kastamonu’ya tarihi bir güzellik katan tarihi mirasımızdır. Hükümet konağı 114 senedir hiçbir şekilde işlevini değiştirmeden hiçbir restorasyona uğramadan günümüze kadar gelen Kastamonu’yla özdeşleşmiş olarak varlığını sürdürmektedir (Anonim 2004:34). Kastamonu Hükümet Konağı Fotoğraf 3.3’de gösterilmiştir.

Fotoğraf 3.3. Kastamonu Hükümet Konağı

3.1.4 Kastamonu Saat Kulesi

Saat kulesi Kastamonu Hükümet Konağı’nın arkasında, Sarayüstü Tepesi’ne inşa edilmiştir. O zamanın Valisi Abdurrahman Paşa tarafından 1885 yılında yaptırılmıştır. Bazı insanlar saat kulesinin sürgün bir saat olduğu efsanesine inanmışlardır. “Efsaneye göre, padişahın cariyelerinden biri hamiledir ve saatin zamansız çalması cariyeyi korkutarak çocuğunu düşürmesine neden olmuştur. Bu sebeple saat kulesi Kastamonu’ya sürgün edilmiştir”. (Anonim 2004:38). Kastamonu Saat Kulesi Fotoğraf 3.4’de gösterilmiştir.

Fotoğraf 3.4. Kastamonu Saat Kulesi

3.1.5. Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi

Şeyh Şaban-ı Veli külliyesinin içinde asa suyu, cami, türbe, şadırvan, müze, kütüphane, dergâh evlerinden oluşmaktadır. “Hacı Bektaş-ı Veli” ve “Mevlana” ile birlikte Anadolu’nun üç sacayağından biri olarak anılan “Şaban-ı Veli” için kurulmuş olan külliye içindeki yapılar “1450-1650” yılları arasında tamamlanmıştır. Halveti dergâhının “Şabaniye” kolunun bulunduğu külliye içindeki en önemlilerinden olan türbede Şeyh Şaban-ı Veli ve onun postnişinin sandukaları yer almaktadır (Behçet, 1998:105; Zengin 2002, 7173). “Hz. Pir Şeyh Şaban-ı Veli Hazretleri, bizim kültür tarihimizin ikinci Yesevi’si konumundadır. Külliye içinde Şeyh Şaban-ı Veli’nin kullandığı postu kaftanı gibi özel eşyaları ile dergâha ait çeşitli hat koleksiyonu müzede sergilemektedir. Osmanlı Türklüğü de Hz. Pir Şeyh Şaban-ı Veli ve onun yetiştirdiği talebelerin telkin ettiği fikirlerle, devletten imparatorluğa geçmiştir(Avcı Muharrem,2019:38).Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi Fotoğraf 3,5’de gösterilmiştir.

Fotoğraf 3.5. Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi

3.1.6. İsmail Bey Külliyesi

İsmail Bey Külliyesi il merkezinde İsmail Bey mahallesinde bulunuyor. M.Ö. 7. yy. ait iki tane kaya mezarı bir tanede kaya fasadı bulunmakta. Bunlar Şahinşah kayasının üzerinde yer alır.

“Candaroğulları Beyliği’nin hükümdarlarından son hükümdar İsmail Bey tarafından yaptırılan külliye içerisinde cami, türbe, medrese, han, hamam ve kütüphaneden oluşan beyliklerin o günkü sanatının en güzel örneklerinin yer aldığı yapılar vardır. Külliyenin içinde yer alan deve hanı ve medrese turizm amaçlı kullanılmaktadır”. Külliyede yöresel yemekler ve el sanatları yapılmaktadır (Kankal,2004:321).

Fotoğraf 3.6. İsmail Bey Külliyesi

3.1.7. Kasaba Köyü Mahmut Bey Camii

“Kastamonu iline 18 km mesafede Kastamonu ilinin ilçesi olan Daday yolu üzerinde yer alır. Candaroğulları Beyliğinin hükümdarı Emir Mahmut Bey tarafından 1366 tarihinde Cuma Camii olarak inşa edilmiştir”. “Cami dört ahşap sütunun üzerine oturtturulmuş ahşap yapıdadır”. Tavanı camiinin en büyük özelliğidir. Caminin tavanı geometriktir ve bitkisel motiflerle süslenmiştir. Tavanı üst üste konularak yapılmıştır. “Tavan üst üste konularak yapıldığı için yarım metre baskı, izalosyonu sağlamak içinde toprak vardır”. “Caminin kapısı o dönemde yapılan kapı değildir. Çünkü 1997 yılında caminin kapısı çalınmış ve Manisa’da bulunduktan sonra Kastamonu’ya getirilerek müzede koruma altına alınarak sergilenmektedir”. “Caminin tavan kısmı bitkisel ve geometrik motiflerle süslenmiştir”. “Bu motiflerin boyası bitki köklerinden elde edilmiştir” (Yaman,2003:53). “Cami, çivisiz olarak yapılmıştır. Halk arasında Kastamonu yöresinde ‘Çivisiz Cami’ olarak bilinmektedir”.

“Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne sunulan 13 eser arasında yer alan Mahmutbey Camii, mimarisi ve 700 yıllık tarihiyle UNESSCO Dünya Miras Geçici listesine alınmıştır.”

Fotoğraf 3.7. Kasaba Köyü Mahmut Bey Camii

3.1.8. Nasrullah Camii ve Şadırvanı

İl merkezinde yer alan camii, camii meydanı, şadırvanı, köprüsü ve medrese ile külliye görünümündedir.1506 yılında II. Beyazıt döneminde Nasrullah Kadı tarafından yaptırılan camii Kastamonu’daki en büyük camiidir. Camii içindeki süslemeler ve hatlar Kastamonulu ünlü hattat Ahmet Şevki Efendi tarafından yazılmıştır dönemin ruhunu yansıtan bir görünüme sahiptir (Çifci,2006:53). Mehmet Akif ERSOY Kurtuluş Savaşına destek olarak gezdiği memleketlerden Kastamonu’ya da gelerek Nasrullah Caminde vaaz vermiş İstiklal Marşımız T.B.M.M’ de kabulünden önce ilk defa burada okumuştur.

“Nasrullah cami şadırvanı içindeki su havuzları 1506 yılında cami ile yapılırken şadırvan kısmı ise 1752 yılında iki kubbeli bir şekilde Bedii sili bir hayırsever tarafından yaptırılmıştır”. Bir inanışa göre bu şadırvandan bir kere su içen ya

Kastamonu’yu tekrar ziyarete gelir ya da Kastamonu’ya yerleşir (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019c).

3.1.9. Münire Medresesi El Sanatları Çarşısı

Münire Medresesi Kastamonu’da bulunan Nasrullah Caminin arkasında yer alır. Reisül Küttab Hacı Mustafa Efendi tarafından 1746 yılında yaptırılmıştır. Turizme 2001 yılında Valiliğin düzenlemeleri sonucu açılmıştır. “Medrese içinde 21 adet dükkân bulunur”. Bu dükkanlarda Kastamonu’ya özgü her türlü geleneksel eşyalar, el sanatları Kastamonu yöresinde bulunan şifalı bitkiler Kastamonu yöresel mutfağına kadar uzanan geniş bir çarşı olma özelliğindedir (Anonim 2004:51).

3.1.10. Liva Paşa Konağı Kastamonu Etnografya Müzesi

İl merkezinde bulunan konak, 1879-1881 yılları arasında “Mir Liva Sadık Paşa” tarafından çift daire olarak bodrum katıyla beraber 3 katlı yapılmıştır. Daha sonra bu konak 1991 yılında “Etnografya” müzesine dönüştürülmüştür.

Müzede Kastamonu’ya ait eski görüntülerin bulunduğu fotoğraflar el sanatlarını yansıtan ahşap el oymacılığı eserleri, semer ve koşum takımcılığı, dokumacılık, bakırcılık, kunduracılık gibi birçok eser yer alır. Bunun yanında bir ev olarak tasarlanmış üst katta gelin odası, günlük oda, oturma odası, misafir odası olarak hazırlanmıştır (Anonim 2004:53).

3.1.11. Kastamonu Valiliği Kent Tarihi Müzesi

“2002 yılının Eylül ayında Tarihi Kentler Birliği’nin almış olduğu tavsiye kararı uyarınca, 29 Ekim 2002 yılında Kastamonu Valiliği Türkiye’nin ilk Kent Tarihi Müzesi’ni Kastamonu’da açmıştı”.

Kastamonu Valiliği tarafından yapılan ve kendi alanında tek olan müze, Kastamonu Hükümet Konağının hemen altında yer alır. Kastamonu’nun kentleşme sürecini fotoğraflarla sergileyen müze içinde 1904 yılından kalma Anadolu’nun ilk el yapımı konsol piyanosu, Kastamonu Sana-i Nefise Mektebinde 1907 yılında dokunan halı

gibi eserleri de sergilenerek halka sunulmaktadır (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019d).

Fotoğraf 3.8. Kastamonu Valiliği Kent Tarihi Müzesi

3.1.12. Arkeoloji Müzesi

Müze kent merkezindedir. “İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binanın planını Mimar Kemaleddin Bey çizmiştir”. “Bina 1921 yılında İstiklal Mahkemesi için hizmet vermiş, 1945 yılına kadar Türk Ocağı, Halk Fıkrası ve Kastamonu Gençlik Teşkilatı binaları olarak da faaliyet göstermiştir”. Mustafa Kemal Paşa 30 Ağustos 1925 tarihinde “Şapka ve Kıyafet” inkılabına ilişkin ikinci nutkunu da bu müzede vermiştir. Kastamonu ve civarından toplanan birçok eserle Kastamonu ilkçağ tarihine götüren müzede birçok döneme ait eserler bulunmaktadır (Anonim 2004:54).

3.1.13. Osmanlı Sarayı

Kent merkezinde, 1922 yılında Kastamonu Belediye binası olarak 3 katlı yapılmış olup Mustafa Kemal Atatürk’ün 1925 yılında Kastamonu Belediyesi’ni ziyaretlerine Atatürk’ü ağırlamış ve günümüzde otel olarak kullanılmakta ve turizm amaçlı olarak halka hizmet vermektedir.

Fotoğraf 3.9. Osmanlı Sarayı Kastamonu Sivil Mimarlık Örnekleri ve Konakları;

“Kastamonu merkezinde bulunan 534 adet taşınamaz kültür varlığından 400 adeti yaklaşık 150 yıllık sivil mimarlık örneklerini oluşturmaktadır”. Kastamonu’nun coğrafi yapısına göre sivil mimarlık ögeleri de içinde bulundukları yörenin coğrafyasına uygun olarak tasarlanıp inşa edilmiştir.. Bu konakların en önemli özelliği her yapının ön cephelerinde bulunan farklı tasarımlarıdır. Bu tasarımlarda Kastamonu’nun yüzlerce yıllık tarihi ile birlikte kültür birikiminin yanı sıra beylikler ve Osmanlı döneminde Kastamonu’ya tayin olmuş veya herhangi bir sebeple yönetici, memur, asker ve tüccarların kendi kültürleri ile birleşmesinden kaynaklı farklı tasarımlarla tasarlanmış olmasıdır.

“Sivil mimarlık yapıları inşa edilirken yan tarafındaki önünde bulunan konakların manzarasını kapatmamak, güneşini veya gölgesini engellememek, bulunduğu ortamı fiziki olarak güzel görünmesini sağlamak düşüncesi ile Kastamonu’ya inşa edilmiş Kastamonu’yu kültürel anlamda fiziki olarak ta güzel bir görünüme kavuşturmuştur”. (Anonim 2004:56-57).

3.1.14. Kırk Odalı Konağı

1881 yılında Ruhban Okulu olarak 866,65 m yüzölçümü arsa üzerine inşa edilmiş olup 1881 yılında Ruhban Okulu olarak yapılmıştır.1881’den 1912 yılına kadar ruhban okulu olarak hizmet vermiş olup 1912 yılında Balkan Harbinde hastane olarak kullanılmıştır. Kurtuluş Savaşında ise karakol ve hastane olarak hizmet etmiştir. Günümüzde anaokulu ve ilkokul olarak hizmet vermektedir. Bu konağın girişinde 1931 yılında yapılan tarihi bir çeşme vardır (Anonim 2004:56).

3.1.15. Ballık Konağı

1906 yılında yapılan ballık konağı 2007 yılında restore edilmiştir. Günümüzde Yerel Yönetim belgeli otel olarak kullanılmaktadır (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.16. İsmail Bey Konağı

“İsmail Bey Konağı, ismini Hacı İsmail Ağa’dan alır”. “Hacı İsmail Ağa, Fatih Sultan Mehmet’in dayısıdır ve İstanbul’un fethinde askerleriyle birlikte büyük rol oynamıştır”. “Hacı İsmail nüfuzu ve başarısıyla Fatih Sultan Mehmet’in memnuniyetini kazanmıştır”. Fatih Sultan Mehmet bu minnettarlığını dayısını Priştina Valiliği’ne atar. Hacı İsmail Ağa Kastamonu Valiliği de yapmıştır. O dönemden Kastamonu halkına miras olarak kalmış günümüzde de otel olarak hizmet vermektedir (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.17. Konyalı Konağı

“1935-1936 yılları arasında Abdullah Konyalı tarafından Kastamonu’ya inşa edilmiştir. Özgün halini günümüze kadar korumuştur”. “Günümüzde Valilik AB Proje Koordinasyon Merkez Ofisi olarak hizmet vermektedir” (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.18. Sirkeli Konağı

Mustafa Sirkeli tarafından yapımına başlanmış bu süreçte vefat etmiş olup oğlu Mehmet Faik Sirkeli tarafından iki katlı olarak inşa edilmiştir. Konak 1893-1898 yılları arasında yapılmıştır. Adını yaptıran kişinin soyadından almıştır. Günümüzde Anadolu Hastanesi Kültür Merkezi olarak hizmet vermektedir (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.19. Liva Paşa Konağı

19. yy son devir Osmanlı Çağı sivil mimari örneklerini yansıtan bu bina üç katlı olarak inşa edilmiştir. Kültür bakanlığınca onarılan bu konak Etnografya Müzesi olarak düzenlenmiştir. Konağın çok dikkat çekici bir mimarisi vardır (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.20. Eflanili Konağı

Bu konağın yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1910’lu yıllarda yapıldığı düşünülüyor. Günümüzde Kastamonu yöresel yemeklerinin yapıldığı restoran olarak kullanılmaktadır (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.21. Mazlumcuoğlu Konağı

Yöresel sivil mimari örneklerindendir. Yapılış tarihi bilinmemektedir. Günümüzde Nihavend Konağı ismi ile çay bahçesi ve otel olarak kullanılmaktadır (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.22. Hafızbey Konağı

Konağın yapılış tarihi tam olarak bilinmemektedir. “Kastamonu sivil mimari örneklerinden biridir. Konak kesme taş, ahşap ve kerpiç kullanılarak inşa edilmiştir”. 26.10.2000 tarihinde Kastamonu Kalkınma Vakfı Yakacak Pazarlama Şirketi tarafından satın alınmıştır (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).

3.1.23. Tahirefendi (Osmanlı) Konağı

İlimizin en eski yapısıdır. İki kattan oluşur. Binada ilk dikkat çeken 18 Yy. mimarisini yansıtan tepe pencereler ve pencerelerin üstlerindeki renkli camlardan oluşan vitraylardır. “Selçuklu döneminde gelişmiş kündekari oda ve dolap kapıları, ocak nişlerdeki alçı işlemeler binayı tarihi anlamda daha zengin yansıtmaktadır” (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2019e).