Teknolojik lider, teknolojinin en verimli şekilde kullanılması konusunda gerekli tüm yönetimsel faaliyetlerin sürdürülmesini sağlayan kişi olmaktadır. Teknolojik lider ile birlikte bilgi teknolojileri, toplum üzerinde etkili olarak yeni toplumlar meydana getirmekte ve bilgi toplumu adı yaygınlık kazanmaktadır. Böylece toplum tiplerinde iletişimin, ekonominin, eğitimin yeni toplum tiplerine göre tekrar yapılandırılması gerekliliği doğmuş ve dönüşüm başlamıştır. Bilgi toplumunun gelişmesiyle birlikte önem kazanmaya başlayan teknoloji, sistemlerin dönüşümlerinde önemli rol oynamaktadır. Bununla birlikte modern çağda teknolojik sistemlerin içinde yer almadığı insan faaliyetleri neredeyse yok denilmektedir139.
Teknolojik gelişimin karşısında insanlıktan beklenen ise; teknolojinin gücüne yön verecek olan liderlerin davranışları olmaktadır. Lider davranışlarının yeni nesillere aktarılmasında, okul yöneticilerine ve öğretmenlere önemli görevlerin düştüğü ifade edilebilir. Teknolojinin öğretmenler tarafından etkili kullanılmasının yanı sıra öğrencilerine lider olmaları gerekmektedir. Teknolojik lider, kendi ekibindeki çalışanlarına teknolojiden en verimli ve etkili şekilde nasıl fayda sağlayabileceklerini yönlendirerek yöneten kişidir. Bu konudaki lider kişi, teknolojiye gerekli dikkati çekerek, eğitim alanındaki çalışanların da teknolojiden en etkili şekilde yararlanabilmeleri için gerekli strateji ve tekniklerin kombinasyonu olarak tabir edilmektedir140.
Teknolojik gelişmelerin sonucunda şekillenen toplumlarda bireyler kendilerini sürekli geliştirmek zorundadırlar. Bilgi denilen şey sürekli artmaktadır. Ortaya çıkan durum bu olunca da bireyler ne kadar bilgili olurlarsa olsunlar yeni bilgiler öğrenmezlerse eskimekten kaçamazlar. Dolayısıyla teknoloji çok hızlı bir şekilde ilerlemekte ve kullanım alanları genişlemektedir. Bunun için de örgütler var olabilmek ve amaçlarına ulaşabilmek için yaşanan değişimlere bir şekilde ayak uydurmak zorunda kalmaktadırlar141. Bu kısımda, teknoloji liderliği modellerinden; Flanagan ve
138 Mısırlı, a.g.e., s. 312.
139 Deniz Görgülü ve Rıdvan Küçükali, “Öğretmenlerin Teknolojik Liderlik Özyeterliklerinin İncelenmesi”, Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 2018, Cilt: 1, Sayı: 1, 1-12, s. 6.
140 Deniz Görgülü, vd., “Okul Yöneticilerinin Teknolojik Liderlik Öz-Yeterlilikleri”, Eğitim
Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 2013, Cilt: 3, Sayı: 2, 53-71, s. 69.
47
Jacobsen’in teknoloji liderliği modeli, Michael’in teknoloji liderliği modeli, Anderson ve Dexter’in teknoloji liderliği modeli üzerinde durulacaktır.
2.2.1. Flanagan ve Jacobsen’ın Teknoloji Liderliği Modeli
Jacopsen ve Flanagan’ın teknoloji liderliği modeline göre; örgütlerin teknolojik uygulamalardan faydalanmaları açısından liderlerine şunları yapmaları gerektiğininin altını çizmişlerdir142;
1. Yöneticinin ekibini yetkilendirmesi,
2. Teknolojinin bütünleşmesi esnasında yöneticinin rolünün belirlenmesi 3. Yöneticinin teknolojiyle rolünün birbiriyle bağlılık ve karmaşıklığını anlayabilmek.
4. Teknolojik bütünleşme süreçlerinin başlangıç noktasında temel bilgi ağını oluşturmak işletmelerde internetin kullanılması, müdürlerin teknoloji liderliğiyle ilişkili olmaktadır. Böylece işletmelerde internetin devamlı kullanılabilir olmasını sağlayabilmektedir.
Flanagan ve Jakopse’nin geliştirdiği teknoloji liderliği modelinde teknoloji, eğitimcilerin net hedeflerine sahip olduklarında en iyi öğretim ve öğrenmeye faydalı olur. Eğitimci öğrencilere beceri öğretmelidir. Yarının teknolojik açıdan zengin işletmelerinde başarı hedefi için gerekli olan düşünme yöntemlerini geliştirmelidir. Eğitimciler teşvik edilebilen öğrencilerin bulunduğu toplumun beklentilerinin karşılanmasına yönelik teknolojilerin potansiyelinden yararlanabilir. Savunucuları teknoloji faktörünün öğrencilerin zihinsel aktivitelerini derinlemesine kullanılması yönünde yardım ederek öğrenme ve öğretmeyi yaratıcı eleştirel düşünce yoluyla değiştirebileceğine inandıklarını belirtmektedirler143.
Okul eğitimlerinde belirtilen önemli dönüşümsel gelişmeler gerçekleşmedi. Beklenenler de bunu işaret etmektedir. Okulların en iyilerinde bile, teknoloji olgusunun öğretmeye ve öğrenmeye katkısının radikal olarak etkileyici potansiyeli güçlükle değerlendirdi. Ortaya çıkan problemler, teknoloji liderlerinin teknolojik entegrasyona etkileridir. Teknoloji lideri bağlamında okul müdürleri; çevre ve okul iletişiminde
142 Banoğlu, a.g.e., s. 199.
143 Chien-hsing Wang, "Technology leadership among school principals: A technology- coordinator's perspective," Asian Social Science, 2010, Volume: 6, No: 1, 51-54, p. 51.
48
teknolojiye gerektiği oranlarda yer veren etkisi güçlü eğitim-öğretim liderleri olmaktadır144.
Okullarda demokratik ortamın yaratılması sürecinde internet kullanımına, eğitimde fırsat ve gelir eşitsizliği, her türden cinsiyet ayırımcılığı karşısında öğrencilerin teknolojiye eşit erişme imkanının sağlanmasına değin bir çok başlık okul müdürlerine yönelik teknolojik liderlik kapsamı içinde değerlendirilmektedir. Faaliyetlerin belli paradigma içinde ilişkilendirilip değerlendirilmesine yönelik çeşitli kuruluş ve kurumlar farklı standartlarda model ve ölçüt araçları geliştirmişlerdir. Öğretmenler etkin teknoloji entegrasyonu uygulamalarını odaklarına almışlardır. Liderlerin okullardaki teknoloji entegrasyonu liderliğinin etkinliğini belirlemektir145. 2.2.2. Michael’ın Teknoloji Liderliği Modeli
Michael’in teknoloji liderliğinde tüm eğitmenler, öğrenciler, idari kadro ve aileler bir şekilde değerlendirme sürecinde olurlar. Sonrasında hedefler belirlenerek genelden özele sıralanırlar. Belirlenen hedeflere ulaşabilmek için daha önceden belirlenmiş olan bir forma dönüştürülürler ve buna bağlı olarak bir takım ölçme araçları geliştirilmektedir. Bu araçlar yardımıyla veriler toplanarak analiz edilir. İzlenecek yola dair standartlar belirlenerek ileriye yönelik öneriler geliştirilir. Micheal’ın bu modelinde belirtilen değerlendirme basamaklarına ait bilgilere aşağıda yer verilmiştir146;
1. Okulun tüm bireylerini doğruda veya dolaylı olarak bu sürece dahil etme, 2. Bilişsel ve bilişsel olmayan özel ve genel hedefler geliştirme,
3. Öğrenme eylemini kolaylaştırmak için belirlenen hedefleri uygulanabilir ve ifade edilebilir formata dönüştürme,
4. Programdaki hedeflerin gerçekleştirilip gerçekleştirilemediğini anlamak için birtakım ölçme kriterleri veya araçları geliştirme,
5. Hedeflere ulaşırken, belirlenen hedeflerin gelişimini ve hedeflerimize ulaşma bakımından ölçülmesi,
6. Bu hedeflere ulaşırken bir takım istatistiksel yöntemleri kullanma ve verileri analiz etmek,
7. Daha öncesinde belirlenen standartlar ve değerlerin ışığında toplanan veriler yorumlanır.
144 Linda Flanagan and Michele Jacobsen, ”Technology leadership for the twenty-first century principal”, Journal of Educational Administration, 2003, Volume: 41, No: 2, 124-142, p. 135.
145 Flanagan ve Jacobsen, a.g.e., s. 135.
146 Özcan Demirel, Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Pegem Yayıncılık, Ankara, 2007, s. 180.
49
2.2.3. Anderson ve Dexter’ın Teknoloji Liderliği Modeli
Anderson ve Dexter’in sunmuş olduğu modele göre, Teknoloji Liderliği 8 başlıktan oluşmakta ve bu başlıkların 6’sı NETS-A ile paralellik gösterir. Dolayısıyla söz konusu 8 başlık şu şekilde sıralanabilir147;
1. Teknoloji Komitesi: Okulun bilgisayar veya teknoloji komitesinin olduğunun göstergesidir. Bu tarz komitenin oluşu, okul bünyesinde ortak teknolojinin kullanımının iyileştirilmesi ve konuyla ilgili kaynakların eş zamanlı kullanılması ve okul iklimi uygunluğunun incelenmesi bakımından önemlidir.
2. Okul Müdürü Teknoloji Günleri: Okul müdürünün bir eğitim dönemi içinde beş ve daha fazla gününü teknolojinin planlanması, korunması ve yönetimine ayırmaktadır.
3. Okul Müdürü E-posta Kullanımı: Okul müdürünün öğretmen, idari personeller, öğrenciler ve veli gruplarından en az 2’siyle e-posta ile iletişim kurduğunu göstermektedir.
4. Personel Geliştirme Politikası: Okulların teknoloji ile ilgili personellerin düzenli olarak gelişim programlarının ve politikasının olması olarak tanımlanmaktadır.
5. Okul Teknoloji Bütçesi: Okulun teknoloji aletleri için ayrılmakta olan bir bütçesinin olduğunu göstermektedir.
6. Bölge Desteği: Diğer bölgelerle karşılaştırıldığında okul müdürünün algısına göre kendi bölgesi tarafından teknoloji giderlerinin desteklendiğinin göstergesidir.
7. Fonlar: Okulların son 3 yıl içinde bilgisayarla alakalı bir program denemek için masraflarından dolayı fon aldığının göstergesi olmaktadır.
8. Telif Hakkı Politikası: Okulların telif hakkını destekleme politikasını göstermektedir.
Teknoloji çıktıları ise;
1. Net Kullanımı: Okullardaki öğretmenler ve diğer kişilerin farklı amaçlarla e- posta ve web kullanma düzeyini ölçmektedir.
2. Teknoloji Bütünleşmesi: Teknolojinin müfredatının ve öğretim uygulamalarının bütünleşme düzeyini ölçmektedir.
3. Öğrenci Araç Kullanımı: Öğrencinin eğitim yılı süresinde rapor, kompozisyon yazma gibi akademik görevlerinde, fen bilimlerinin ve sosyal bilimlere ilişkin benzetimlerde ve hesaplama işlemlerinde, veri tabanı taramalarında bilgisayar kullanma sıklığını ölçmektedir.
147 Kürşat Hacıfazlıoğlu, “Verimlilikte Liderin Rolü”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2012 Cilt: 9, Sayı: 1, 845-875, s. 846.
50
Şekil-5 Anderson ve Dexter’ın Teknoloji Liderliği Modeli 148.
Anderson ve Dexter’in 2005 yılında gerçekleştirdiği araştırmada, okul yönetiminin teknolojik liderlik rolünü başarılı şekilde yerine getirebilmelerindeki temel koşulun okulda teknolojik destekli öğretim ortamlarının sağlanması olarak belirlemişlerdir. Belirtilen araştırmacıların geliştirdiği teknoloji liderliği modelinin okulun altyapı öğeleriyle ve teknoloji çıktılarıyla doğrudan ilişkili olduğu görülebilmektedir Model üstteki diyagramda görülmektedir.