Sosyal medya olgusu, internet teknolojisinin yaygınlaşması ve gelişmesiyle oluşmaktadır. Sosyal medya, kullanıcılarına ilgi, enformasyon, bilgi ve düşünce paylaşım olanağı tanımaktadır229. Bu kısımda, sosyal medyanın gelişmesinde internet
ve WEB’in yeri başlığı altında; internet kavramı, WEB kavramı ve internetin dünya genelinde göstermiş olduğu gelişim başlıkları irdelenecektir.
3.3.1. İnternet Kavramı
İnternet kavramı, ağların ağı anlamını barındırdığı bilinmektedir, dünya üzerinde milyonlarca bilgisayarın birbirine bağlanmasını sağlayan sistem olarak ifade edilebilir. İnternetin kökü ise, 1962 senesinde Amerikan Askeri Araştırma Projesi (ARPANET) ve Massachusetts Institute of Technology'nin tartışmayı başlattığı "galaktik ağ" kavramı gündeme gelmişti. ARPANET çerçevesinde ilk bağlantının, 1969’da dört merkezde University of California at Los Angelas, Stanford Research Institute, University of Utah ve University of California at Santa Barbara’nın arasında gerçekleşmiştir. Ana bilgisayarların arasındaki bağlantılar sayesinde internette ilk şekil ortaya çıkmıştı230.
İnternetin kullanım oranı gün geçtikçe toplumların içinde hızlı bir biçimde yaygınlaşmaktadır. İnternet, yapılan işlerin hızlanmasında ve kolay bir şekilde yapılmasına olanak sağlaması gibi bazı avantajlar sağlamaktadır. İnternette geçirilen zamanın artmasıyla birlikte, internetin fazla kullanılmasından sonra bağımlılık sorunları doğabilir. Bununla birlikte interneti en fazla kullanan grupların başında gençler gelmektedir. İnternetin, kendine göre oluşturduğu simgesel nitelik taşıyan iletişim dili bulunmaktadır231.
Bilgisayar ve internet kavramları, teknolojik gelişmelerden olarak, günlük hayatımızda ve yaygın şekilde kullanılarak, toplumların içinde yerini almaktadır.
228 Nataatmadja ve Dyson, a.g.e., ss. 17-18. 229 Eren ve Aydın, a.g.e., s. 198.
230 Yasin Demir ve Mustafa Kutlu, “Öğretmen adaylarının "İnternet" Kavramı Hakkındaki Metaforlarının İncelenmesi”, 1. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu, Malatya, 2017, s. 7.
76
İnternet teknolojisiyle sağlanan olanakların sayesinde, tüketiciler ihtiyaçlarını, bulundukları yerden kolayca, internetle sipariş verebilmektedir. Tüketicinin internet ortamından alışveriş yapmasının bir nedeni de içinde bulunduğu kısıtlı imkânlar sayılmaktadır. İnternetle yapılan alışverişlerin kolaylık ve avantajının farkına varan tüketici, hayat standartlarını artırmaktadır232.
İnternetin, artık daha fazla işletmelerin çeşitli işlevleri için kullanılmaya başlanmıştır. İnternetteki pazarlama faaliyetlerinin ise internetten etkilenen işlevlerden biri olmaktadır. Böylelikle satış kanalları çeşitlenmekte, gelişen internet, işletmeler ve tüketiciler arasında etkin bir satış ilişkisi olarak işlev görmektedir. İnternetin işletme ve tüketici arasında etkin rol almasıyla birlikte; yöneticiler, internet üzerindeki bilgilerin gerçekliğinden ve güvenilirliğinden kaygı duyabilir. Bütün bunlarla beraber basit bir gezintinin bile çok fazla yanlış anlaşılmaya yol açacağı bilgiler ortaya çıkmaktadır. Bunu dışında; işletme teknolojisinde olduğu gibi internette de çeşitli ve özel karakteristik özellikler bulunmaktadır233.
Dünya çapında yaygınlık kazanan internet, en gelişmiş kütüphanelerden bile daha çok bilgi taşımaktadır. Arama motorlarının güçlü olan bir erişim kabiliyetlerinin bulunduğu bilinmektedir. Öyle ki internetin kontrol mekanizmasının olmadığı düşünülse de Vinton Cerf’in 1992’de kurduğu İnternet Topluluğu tarafından standart protokoller kurulmuştur. İnternet Topluluğu’nun çabalarının sonucunda, internet kavramının global köy kavramına yönelik bütünlük sağladığı kabul edilebilir. Böylece gelişen internetle birlikte elektronik ticaret gelişmekte ve sanal işletmelerin geçiş süreci hızlanmaktadır. Dünyada internet erişiminin kolaylaşmasından sonra, sanal işletmelerin küresel boyut alması gerçekleşmektedir234.
3.3.2. WEB Kavramı
Tim Berners ve Lee tarafından World Wide Web kavramının ortaya çıktığı ve Web 1.0 olarak isimlendirilen yapı Internet’in esaslarını meydana getiren HTML sayfaları ve sanal belgelerin hızla çoğaltılmasını sağlamaktadır. Kullanıcıların katılımının çoğaltıldığı ve Web 2.0 olarak isimlendirilen yeni yapısıyla birlikte internet kullanıcılarını izleyen statüsünden çıkararak içeriklerin yaratıcıları konumuna
232 Ruziye Cop ve Deniz Oyan, “Küçük Yerleşim Yerlerindeki Tüketicilerin, İnternetten ürün satın alma davranışları üzerine bir Uygulama”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2010, Cilt: 3, Sayı: 1, 98- 115, ss. 103-104.
233 Ömer Faruk Bay ve Hakan Tüzün, “Yüksek Öğretim Kurumlarında Ders İçeriğinin WEB Tabanlı Olarak Aktarılması-I”, Politeknik Dergisi, 2002, Cilt: 5, Sayı: 1, 13-22, s. 16.
77
getirmektedir. Web 2.0 ile beraber içeriklerin kullanıcı kitlesi tarafından yaratılması, bilgi patlaması olarak nitelenmektedir235.
Web 2.0 ile belgelerin sayısında büyük artış ve kullanıcıya aradığı her türlü bilgiye ulaşma olanağı sağlanmaktadır. Hızlıca gelişen ve kontrol edilemez hale gelen bilgi patlamasının İnternette yararlı bilgi kadar zararlı bilginin de artmasına ve yayılmasına neden olmaktadır. İnternet kullanan kişilerin sayısında artışın olması ve genç kitlenin yanı sıra diğer yaş gruplarında da internet vazgeçilmez araç haline gelmektedir. Kurumsal web sitelerin, resmi veya özel bütün kuruluşların önemli imkanlar sunduğu Web siteleri artış göstermektedir. Müşteri, personel, medya kuruluşu gibi farklı hedef kitlelerine direkt ulaşmanın önemli yollarından biri haline gelen web siteleri, gün geçtikçe çok profesyonel şekilde yönetilmektedir236.
Kullanıcılara web sitelerinde bulunan bazı kısımların yerlerini değiştirebilme olanağı sunmakta, kullanıcıya yazı karakterinin kendisini veya yazı karakterinin büyüklük oranını değiştirme fırsatı vermektedir. Kurumsal web sitelerinin oluşmasıyla birlikte, resmi ve özel kuruluşların yeni medya organı oluşmaktadır. Kullanıcının niteliklerini tespit etmekte, yalnızca kullanıcıyı meşgul eden bilgilerin otomatik şekilde getirmek web sitesini kişiselleştirme yolları arasında bulunmaktadır237.
Kuruluşlar, web siteleri yoluyla hedef kitlesine hâkim olduklarını, ne tür hizmetler verdiklerini, verilen hizmetlerden faydalanmak isteyenlerin ne şekilde ve kiminle iletişim kuracağını ayrıntılı şekilde anlatmaktadır. Kuruluşları ve faaliyetlerini takip etmekte olan kişiler, güncel bilgilerin hepsine kurumsal web sitesinin aracılığıyla ekonomik ve hızlı şekilde ulaşmaktadır. Kuruluşlar, vermek istediği mesajı mekân ve zaman sınırlaması olmadan, ekonomik biçimde anlatma imkânı bulmaktadır. Kuruluşların talep ettikleri biçimde ve içerikte oluşturulan mesajlar, kuruluşların web sitelerinde zamanla yayınlanmaktadır. Kuruluş web sitesi üzerinden, ziyaretçilerin siteye giriş sıklığını ve bilgilerin tıklanma oranları ile hedef kitlenin eğilimini kısa sürede öğrenmektedir238.
235 Güven Köse ve Kerem Özen, “Internet'te Sansür Üzerine Bir Değerlendirme”, Bilgi
Yönetiminde Teknolojik Yakınsama ve Sosyal Ağlar, 2010, Sayı: 2, 22-24, s. 22.
236 Murat Çetınkaya ve Erol Taş, “Canlıların Sınıflandırılması Konusu İçin WEB Destekli Kavram Haritaları ve Anlam Çözümleme Tablolarının Öğrenme Üzerindeki Etkisinin Araştırılması”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 2011, Sayı: 16, 180-195, s. 180.
237 Yolcu, a.g.e., s. 59.
238 Paul Cobb, “Where is the Mind? Constructivist and Sociocultural Perspectives on Mathematical Development”, Educational Researcher, 1994, Volume: 23, No: 7, 13-20, p. 13.
78
3.3.3. İnternetin Dünya Genelinde Göstermiş Olduğu Gelişim
Dünya üzerinde genelde internet tüketimini meydana koyan, yeni medya gelişmelerinin hızı ve etkinliklerinin alanını gittikçe gelişmektedir. Yeni medyanın teknolojik gelişimleri ve internet yalnızca bir iletişim yolu olarak değerlendirilmemektedir. Sosyal medya platformunda kişiler yalnızca diğer insanlarla etkileşimde olmamakta, ürünlerinin reklamlarını da gerçekleştirmekte ya da ürünlerini satmaktadır. Yeni medyanın alanlarından biri görsel alemde oyun oynamakla yetinmeyip; düzeylerini geliştirerek sosyal medya hesaplarını satmakta ya da siteden avatarları adına çeşitli nitelikler satın almaktadır. Kullanıcı ziyaret ettiği her sitede ilgi alanlarına uygun reklamlarla karşılaşmaktadır. Yeni medya teknolojisiyle geliştirilen sosyal ağlar ile yeni ekonomik sahaların da ortaya çıktığı bilinmektedir239.
İnternetin, kullanıcı sayısındaki yükselişe paralellik göstererek önemini gün geçtikçe arttırdığı bilinmektedir. İnternet ile birlikte çok farklı alanlardaki bilgilere kolay ve hızlı şekilde erişim sağlanmaktadır. İnternet bilgi denizine ve kocaman bir kütüphaneye benzetmek mümkün olmaktadır. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği’nin açıkladığı rakamların, cep telefonunun ve internetin kullanımının dünyada ne oranda yaygınlaştığını ve sayısal uçurumun gittikçe nasıl arttığını göstermektedir. Bu artış süreci içinde radyolar, gazeteler, dergi ve televizyonlar internet sitelerini kurmakta ve sosyal medyada bulunan uygulama içerisinde hesap açarak internet aleminde bulunmaktadırlar240.
Medya kuruluşlarının dışında yer alan kuruluşlar kurumsal web sitelerini geliştirmekte internette kurumsal dergilerini, gazetelerini, radyo ve televizyonlarını oluşturmakta ya da sosyal medya uygulamalarında yer almaktadır. Bilgilere ulaşma, iletişimde bulunma ve iş yapabilme şeklinde önemli dönüşümlere neden olan internetin, gelişmeye devam ettiği görülmektedir. Mekân ve zaman algılamasında önemli değişiklikler gerçekleştiren internet ve bilginin dolaşımında coğrafi engel, zaman darlığı, güvenlik gibi problemler azalmakta ve hatta ortadan kalkmaktadır. İnternet günlük bireysel iletişim ağında, e-postalar, eş zamanlı sohbet servisi ve online
239 Gülşah Başlar, “Yeni Medyanın Gelişimi ve Dijitalleşen Kapitalizm”, Akademik Bilişim 2013
– XV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 23-25 Ocak 2013, Antalya, 823-831, s. 8.
79
forumlar ile ekonomik şekilde iletişim sağlarken, diğer açıdan profesyonel dünya düzeninde yeni mecra olarak kullanılmaktadır241.
Televizyon yayıncılığının ve telekomünikasyon hizmetlerinin bir araya gelmesi ile yeni teknoloji gelişmeleri doğmaktadır. İnternete erişme hızının kolaylaşması ve artmasıyla birlikte kullanıcılar, interneti çok fazla alanda hizmet için alırken, özellikle radyoculuk, televizyonculuk gibi yayın işlemleri de oldukça etkilenmektedir. İletişim alanında yer alan gelişmeler, televizyon yayınlarındaki kitlelere ulaşım şekillerini değiştirmekte ve yayıncılıkta devrim olacak nitelikte teknolojiye geçilmektedir242.
Yeni teknoloji ile sayısal televizyon hizmetleri meydana gelmekte, abone olanlara internet protokolü (IP) ve geniş bant ağlarının üzerinden hizmet verilmektedir. Geleneksel televizyonculuk yayınları hizmetlerinden farklı şekilde, geniş bant IP şebekesinin üzerinden, yüksek kalitede, etkileşimsel, kullanıcılara göre değişen hizmetlerin sunulduğu servisler oluşmaktadır. İnternet yayınlarının gün geçtikçe televizyon ile etkileşimli hale gelmektedir. Televizyon teknolojisinin etkileşimli duruma gelmesiyle yayıncılık sektöründe önemli değişimler yaşanmaktadır. İletişim teknolojisinin ulaştığı noktada kullanıcı, verilen bilgiyi sadece alan konumunda değildir, aldığı bilgiyi özgür şekilde yönetip etkileşimli olarak yararlanan bir yapı barındırmaktadır243.