TEFTİŞTE REHBERLİĞİN BOYUTLAR

Teftişte rehberliğin boyutları dört başlıkta toplanabilir. Bunlar:

a) Öğretimde Rehberlik. b) Eğitimde Rehberlik.

c) Okul personelinin kendini geliştirmesinde rehberlik (H.İ.E).

d) Okul Yönetiminde Rehberlik.

a) Öğretimde Rehberlik: İlköğretim Müfettişleri, okullarda var olan

öğretim faaliyetlerini ve bu öğretim faaliyetlerinin kalitesini teftiş esnasında gözlemlerler. Bundaki amaç öğretim faaliyetlerinin okul ortamında ne derece etkili ve verimli metotlarla öğrenciye verildiğinin öğrenilmesidir.

Okuldaki öğretim faaliyetlerindeki verimin artırılmasında plan ve program kadar; bilginin öğrenciye sunuluş biçimi büyük önem taşımaktadır. Hatta plandan daha çok, oradaki bilginin öğrenciye aktarılış şekli verim ve başarının artmasında daha önemlidir.

Öğretmen eğitim-öğretim faaliyetlerinde planlarını kusursuz bir şekilde hazırlasa da, sınıf ortamında bilgiyi öğrenciye aktarışında ve sınıf hâkimiyetini sağlayışında başarısız oluyorsa öğretimin kalitesi düşmektedir. Bu nedenle öğretmenin ilk önce sınıf hâkimiyetini sağlaması, daha sonra da bilgiyi öğrenciye, sınıf düzeylerine uygun olarak ve öğrenciyi derse motive edip dikkatini çekerek sunması büyük önem taşımaktadır. Teftişte, öğretmenin sınıf hâkimiyetini sağlamadaki başarısı ve dersi etkili ve verimli bir şekilde işlemesi değerlendirilmektedir. Müfettişler bu konularda, öğretmenin dersi işlemesini gözledikten sonra, öğretmende bir yetersizlik görürlerse, öğretmene rehberlikte bulunulmalıdır. Hatta bazen müfettişler, teftişe girdikleri sınıfta örnek bir ders sunuşu gerçekleştirebilirler. Öğretmen bu sunuşu izleyerek, sınıf hakimiyetini sağlamada ve ders sunmada kendisinde gördüğü eksikleri

giderme yoluna gitmelidir. Ayrıca Müfettiş, ders sunumundaki ve ders bilgilerindeki son gelişmeleri ve yenilikleri öğretmenlere aktarmada ve bu yeniliklerin eğitim personelince benimsenmesinde lider konumundadır. Bu konularda Müfettişlerce yapılacak rehberlik etkinlikleri önemlidir.

Eğitim personelinin bilgisayarı eğitim ve öğretimde sıkça kullanması Müfettişlerce özendirilmeli ve teşvik edilmelidir. Hatta günümüzde sınıfta yer alacak bir televizyonla, öğrencilere DVD ve VCD’lerde yer alan öğretim programları izlettirilmeli, görsel faaliyetlerle öğretim programı takviye edilmelidir. Çünkü görsel etkinliklerle takviye edilen ve uygulamaya yönelik bilgi kazandırma etkinlikleriyle öğrencilere kazandırılan bilgiler daha kalıcı olmaktadır. Müfettişler, öğretmenleri bilgi kazandırmada görsel ve uygulama ağırlıklı faaliyetlerle takviyeli bir öğretim programını sunmaları konusunda bilgilendirmeli ve rehberlikte bulunmalıdırlar.

Sınıfta etkili bir öğrenme ortamının oluşturulması, öğrenmedeki başarıyı artıracaktır. Bu hususta müfettişler teftiş sırasında gözlemlerini yaparak, sınıf ortamının hazırlanmasında gördükleri yetersizlikleri ve eksikleri giderici yönde öğrenmene açıklayıcı bilgilerle rehberlikte bulunabilirler.

Etkili öğrenme ortamının temel ilkesi öğretim etkinliklerinin öğrencinin öğrenme ihtiyacına ve hızına uygun, onu belli bir düzeyde zorlayacak şekilde düzenlenmiş olmasıdır. Eğer öğrenci öğretilen bilginin kendi yararına olduğuna inandırılır, bu bilgi de onun ihtiyacına cevap verirse istekle öğrenir.

Dersin sunulması, temel öğretim becerilerinin başında gelir. Öğretmen, öğretim etkinliklerini ilginç ve heyecan verici şekilde sunarsa, çocuklar da sunulan bu öğretim içeriğini ilginç ve heyecan verici bulur. Dersin iyi yapılandırılmış ve organize edilmiş bir şekilde sunulması etkili bir öğrenme ortamının oluşturulabilmesi için önemlidir.

Öğrencinin dikkati bir süre sonra dağılır. Bu nedenle öğretmen, kesintisiz konuşmak yerine soru sorar ve aldığı yanıtlara göre dersi sürdürür. Bu süreç, bilgi verme, tarif etme, açıklama, yönerge verme, soru sorma veya tartışmayı yönlendirme şeklinde gerçekleşebilir.

Ders sunumu şu temel aşamalara dayanır:

Öncelikle öğrencinin ilgi ve dikkati sağlanmalıdır. İyi bir başlangıç dersin geri kalan kısmını etkileyecektir. Öğretmen ikinci olarak dersin konusunu ve amacını belirterek çocukların meraklarını uyandırıp, onları problem çözme yönünde destekleyebilir. Üçüncü olarak anlatılanları, daha önce anlatılan konulara bağlamak gerekmektedir.

Sınıf içi çalışmalarının desteklenmesi için yapıcı ve yararlı bir geribildirime ihtiyaç vardır. Bu geribildirim, bir yandan başarılı çalışmayı vurgulaması açısından olumlu pekiştireç görevini üstlenirken, bir yandan da öğrencilerin çalışmalarının dikkatle izlendiğini ve onların gelişmelerine önem verildiğini gösterir.

Destekleyici geribildirimde sadece doğru cevabı vermek yeterli değildir. Öğretmen tehdit edici olmayan bir biçimde geribildirimde bulunmalıdır. Çünkü öğrenci heyecanlandığı takdirde söylenenleri izlemekte zorlanabilir.

Bu da sempatik bir ses kullanarak, sadece problemi tanımlamayı gerektirir. Yani “…da daha dikkatli olman lazımdı” yerine, “Bu tip soruda diyagramdaki bilgiyi almak daha iyidir” demek gibi. Bu örnek geribildirimlerden ilki suçluluk duygusu verirken, ikincisi sadece yapılan işe yöneliktir.

Öğretilen bilgilerin, öğrenci ihtiyaçlarına uygun olması özel bir önem taşır. Aksi takdirde aşağıdaki olumsuz kısırdöngü yaşanır:

Bilgi öğrencinin ihtiyacına cevap vermiyorsa ve öğrenci bilginin önemli olduğuna inanmamışsa,

Öğrenci beden olarak okul ortamında bulunduğu halde akademik etkinliklerde çaba sarfetmeye yanaşmaz. Ders çalışmak istemez.

Bu da sınıfta okul başarısının düşmesine, sınıf dışı etkinliklerde arkadaşları düzeyinde statü kaybetmesine ve dışlanmasına sebep olur.

Öğretmen çalışmayan öğrenciden hoşlanmaz, memnuniyetsizliğini her vesileyle sözel olduğu kadar beden diliyle de yansıtır.

Karşılıklı hoşnutsuzluk giderek artan bir güvensizliğe, iletişim kopukluğuna ya da kabalığa neden olabilir.

Bu nedenle öğretmenin bireysel olarak göz önünde bulundurması gereken en önemli nokta, sınıfta edinilen deneyimlerin öğrenciler tarafından nasıl algılandığıdır.

Öğrencinin başarı ve başarısızlığına ilgisiz kalmak, öğrenciye önemsenmediği mesajını verir.

Özellikle bilgisayarın eğitim-öğretim faaliyetlerinde etkili bir şekilde kullanılması önemli olduğundan, okul personelinin ve öğretmenlerin bu konudaki bilgisizlikleri ve yetersizlikleri Müfettişlerce tespit edilerek, Hizmet İçi Eğitim (HİE) faaliyetleriyle ve seminerlerle bu yetersizlikler giderilebilir. Bilgisayarın okul ortamında yaygın bir şekilde kullanılmasında Müfettişlerin yapacağı liderlik ve rehberlik önem taşımaktadır.

b) Eğitimde Rehberlik: Eğitimde teftiş sırasında yapılacak olan

rehberlik kuşkusuz, öğretim alanında yapılacak rehberlik faaliyetleri kadar önemlidir. Okul ortamında öğrencinin belirli bilgileri kazanımı kadar, çeşitli durumlarda toplum içerisinde sergileyeceği davranışları da önemlidir.

Eğitim, ilk önce ailede başlar. Çocuk ailede aldığı eğitimle okula gelir. Ailede aldığı eğitim yetersizse, çocuk okul ortamında ve topluluk içerisinde sorun yaşar. Okul ve sınıf ortamında öğrenci davranışlarının gözlenmesi, gerekirse toplum değerleri ve görgü kuralları çerçevesinde ailede aldığı eğitimin geliştirilmesi gerekir. Okulda eğitim konusunda sorun yaşayan öğrencilere, öğretmenleri kuralları, sınıf kuralları kazandırılmaya çalışılmalı ve gerekirse öğrencinin ailesiyle irtibat kurulmalı ve öğrencideki ilerlemeler gözlenerek takip edilmelidir.

Öğrenci eğitiminde okul idaresi, öğrencinin ailesi, öğretmenler ve eğer okulda varsa rehberlik servisi işbirliği içerisinde çalışmalıdır. Bu birimlerden sadece birinde olacak akşama bile öğrenci eğitimini olumsuz yönde etkiler.

Çünkü öğrenci sadece, okulda eğitilip, ailesi tarafından okuldaki kazanımları pekiştirilmezse öğrenci bir ilerleme sağlayamaz. Ya da ailesinde kazandığı değerler okulda karşılık bulmuyorsa, öğrencinin eğitimi istikrarlı bir şekilde gerçekleşmemiş olur.

Müfettişler, teftişte öğrencilerin öğrenim seviyeleri kadar, eğitimleri ile de ilgilenirler. Ailesinden bazı toplumsal değerleri almadan okula başlayan bir öğrenciye bile okulda toplumsal değerlerimiz ve Atatürkçülük konuları mutlaka kazandırılmalıdır. Teftiş sırasında Müfettişler tarafından bu değerlerimizin öğrencilere kazandırılıp kazandırılmadığı ve kazanım seviyeleri üzerinde durulur. Görülen eksikler ve etkili bir şekilde eğitim faaliyetlerini gerçekleştirme konularında öğretmen ve idarecilere rehberlikte bulunurlar. Ayrıca okul personelinin ve öğretmenlerin bu konudaki eksikleri Müfettişlerce tespit edilerek, Hizmet İçi Eğitim (HİE) faaliyetleriyle ve seminerlerle bu eksikler giderilebilir. Öğrenim konusunda olduğu gibi, eğitim alanında da Müfettişlerin okul geneline yapacağı liderlik ve rehberlik önem taşımaktadır.

c) Hizmet İçi Eğitimde Rehberlik (HİE): Dünyada ve ülkemizde her

alanda olduğu gibi eğitim ve öğretim alanında da hızlı değişiklikler ve yenilikler yaşanmaktadır. Ülkemizde eğitim ve öğretim müfredatından, bilginin öğrenciye sunuluş şekline kadar eğitim alanında pek çok yenilikler ve değişiklikler gerçekleşmiştir. Ayrıca her alana yaygın bir şekilde giren teknoloji, artık okullarımıza da etkili bir şekilde girmiştir. Okullarda her sınfıta televizyon bulundurulmakta ve öğretmenler odası, okul idaresi, rehberlik servisi gibi birimlerde bilgisayardan yararlanılmaktadır. Ayrıca bütün illerde bulunan okulların tamamına yakınında öğrencilere bilgisayarın temel fonksiyonlarının öğretilmesi amacıyla bilgisayar odaları oluşturulmaktadır. Bu nedenle okul personelinin ve öğretmenlerin bu teknolojiden yararlanması ve eğitim-öğretim alanında gerçekleşen ve gerçekleşmekte olan yenilikleri ve

gelişmeleri takip etmesi, benimsemesi ve eğitim öğretim ortamında uygulaması gerekmektedir.

Okullarımızdaki eğitim-öğretim faaliyetlerimiz öğretmen merkezliden, öğrenci merkezliye kaymıştır. Öğrencilerin sınıf ortamında daha aktif bir konumda olmaları ve bilgiye yaparak, görerek, uygulayarak ulaşmaları ve ulaştıkları bilgiyi bu sayede uzun süre unutmamalarının sağlanması için yeni müfredat düzenlemeleri yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Bu yeniliklerin ve müfredattaki değişikliklerin asıl uygulayıcıları okul idaresi ve öğretmenler olduğu için, yeni müfredatın ve uygulanışının öğretmen ve idarecilere tanıtılması ve benimsenmesi gereklidir. Müfredattaki bu değişiklikler ve yeniliklerin uygulanması ve benimsenmesinde teftişte müfettişler okul idaresi ve öğretmenlere rehberlikte bulunmalıdırlar. Gerekli görüldüğünde müfredatın tanıtımı amaçlı, müfettişlerce okul idarecileri ve öğretmenlere seminer ve konferanslar düzenlenebilir.

Ayrıca teknolojik gelişmelerin takibi ve bilgisayar kullanımında yetersizliği olan eğitim personeline Hizmet İçi Eğitim (HİE) seminerleri verilerek eksikleri giderilebilir. Bu sayede öğretmenlerin, sınıf ortamında öğrenciye bilgi sunmada televizyon gibi görsel araçlardan daha sık yararlanmaları ve bilgisayarı eğitim öğretim faaliyetlerinde kullanmaları sağlanmış olacaktır.

d) Okul Yönetiminde Rehberlik: Gerek müfredatın ve yeni

yaklaşımların sınıf ortamında etkili bir şekilde uygulanmasında, gerekse bilgisayar, televizyon, DVD gibi araçların eğitim ve öğretimde daha sık kullanılmasının sağlanmasında okul idaresinin rolü ve önemi büyüktür. Bu nedenle teknolojinin okullarda kullanılması ve müfredattaki yeniliklerin ve uygulamaların tanıtılması konularında ve eğitim-öğretimin geliştirilmesiyle ilgili her konuda, Müfettişlerin okul idaresine, öğretmenlerde olduğu gibi rehberlikte bulunmaları gereklidir. Bunu sağlamak için, Okul Müdürlerinin

Hizmet İçi Eğitim (HİE) faaliyetleriyle, seminerlerle ve konferanslarla Müfettişler tarafından aydınlatılmaları ve bilgilendirilmeleri önemlidir. Okul Müdürlerinin eğitim-öğretim faaliyetlerinin etkili ve verimli bir şekilde yürütülmesindeki önemli ve rolleri düşünüldüğünde, müfettişlerin eğitim- öğretimdeki ve teknolojideki yeniliklerin ve gelişmelerin okul ortamında uygulanması konusunda okul idaresine yapacakları rehberlik fonksiyonlarının ne denli önemli olduğu görülmektedir.