Tebük Gazvesi

Yukarıdaki ilk hadiste zikredilen âyetin nüzûl sebebine baktığımızda ikinci hadisteki olayla aynı seriyyeyi işaret ettiğini görmekteyiz. Buna göre askerlere ateşe girmelerini emreden kumandanın Abdullah b. Huzâfe olduğu anlaşılmaktadır.295

2.26. Tebük Gazvesi

es-Sünen‟de Tebük Gazvesi‟yle ilgili kırk iki rivayet bulunmaktadır. Bu rivayetlerden beşi Hz. Osman‟ın orduyu donatması, sekizi Hz. Peygamber‟in yolculuk esnasında abdest için ordudan ayrılması, yirmi biri seferde yaşanan olaylar, sekizi ise savaşa katılmayan Ka„b b. Mâlik hakkındadır.

a) Hz. Osman‟ın Orduyu Donatması

Hz. Osman‟ın Ceyşü‟l-Usra‟yı donatması hakkında Nesâî beş rivayet sunmaktadır. Bu beş rivayetin birinde sadece Hz. Osman‟ın orduyu donattığı bilgisi yer alırken296

başka bir rivayette Allah Resûlü‟nün “Kim kabul edilecek bir infak yapmak ister.” sözü üzerine Hz. Osman‟ın ordunun yarısını donattığı bilgisi bulunmaktadır.297

Diğer üç rivayetten ise Hz. Osman‟ın iğneden ipliğe orduyu donattığı bilgisi ortaya çıkmaktadır.298

b) Tebük‟e Yolculuk

es-Sünen‟de Hz. Peygamber‟in Tebük yolculuğunda ordudan ayrılmasıyla ilgili farklı senetlerle ancak benzer metinlerle sekiz rivayet geçmektedir. Rivayetlerden anlaşıldığı üzere Hz. Peygamber, savaş yolculuğu esnasında ihtiyacını gidermek için ordudan ayrılırken yanına Mugîre‟yi de almıştır. Mugîre, ihtiyacını gideren Allah Resûlü‟nün abdest almasına yardımcı olmuştur.299

Orduya yetiştiklerinde sabah namazını kıldıran Abdurrahman b. Avf‟ın arkasında saf tutmuşlardır.300

294

Nesâî, Bey„a, 34 (Hadis No: 4205)

295 Bu âyetin daha önce inmiş, fakat yanlış anlaşılması üzerine Hz. Peygamber tarafından açıklama

yapılmış olması da, seriyyedeki olay üzerine inmiş olması da muhtemeldir. bk. Hayrettin Karaman v.dğr., Kur‟ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara: DİB yayınları, 2012, II, 86-89.

296

Nesâî, Ahbâs, 4 (Hadis No: 3608).

297 Nesâî, Ahbâs, 4 (Hadis No: 3609).

298 Nesâî, Cihâd, 44 (3182), Ahbâs, 4 (Hadis No: 3606, 3607).

299

Nesâî, Tahâre, 16 (Hadis No: 17), 63 (Hadis No: 79), 97 (Hadis No: 125), Benzer rivayetler için bk. Tahâre 87 (Hadis No: 107, 108), 96 (Hadis No: 124)

c) Seferde Yaşananlar

es-Sünen‟de Tebük Gazvesi‟nde yaşananlara dair yirmi bir rivayet bulunmaktadır. Bu rivayetlerden biri Tebük Gazvesi‟ne katılan Muâz b. Cebel‟in Hz. Peygamber‟in seferde namazları cem ettiğini bildirmesi,301

diğeri Tebük Gazvesi‟nda Hz. Peygamber‟e namaz kılmakta olan bir kişinin önüne koyacağı sütrenin boyunu sormaları hakkındadır.302

Bir diğer rivayet ise Tebük Gazvesi‟nde kadınların da bulunduğunu gösterecek mahiyettedir. Ancak bunun yolculuk esnasında karşılaşılan bir kadın olduğunu düşünmek daha makul olacaktır. Rivayete göre Hz. Peygamber, bir kadından su istemiş, kadın murdar hayvan derisinden bir kırbası olduğunu söylemiştir. Hz. Peygamber, kadından derinin tabaklandığını öğrenince “Tabaklanan temizdir.” buyurmuştur.303

es-Sünen‟de farklı senet ve benzer metinle yer alan on beş rivayet ise Tebük Gazvesi‟nde iki kişinin kavga etmesi üzerinedir. Rivayetlere göre kavga esnasında biri diğerini ısırmış, canı yanan kişi kendini çekince ısıran kişinin dişi kırılmıştır. Dişi kırılan şahıs Hz. Peygamber‟e gidip şikâyette bulunmuş, Hz. Peygamber ise bu şikâyeti reddetmiştir.304

Bu olayı nakleden ravilerden biri olan Ya„lâ b. Ümeyye, kavga edenlerden birinin kimliği hakkında, Temîmli biri305

diye söz ederken kardeşi Seleme ile aynı olayı naklettiği başka bir rivayette ise bu kişinin arkadaşları olduğunu306 söylemiştir. İmrân b. Husayn ve Ya„lâ‟nın oğlu Safvân‟dan rivayetlerinde ise kavga esnasında ısıran kişinin Ya„lâ olduğu belirtilmiştir. Buradan Ya„lâ„nın kendini gizlediği anlaşılmaktadır.

Nesâî‟de yer alan bir rivayet ise Hz. Peygamber‟in bineğine dayanarak insanların en hayırlısı ve en şerlisini açıklamasıyla ilgilidir.307

Son olarak aktaracağımız iki rivayet ise Nesâî‟nin şerhine göre Tebük Gazvesi‟ne ait olduğu anlaşıldığından burada zikretmeyi uygun gördüğümüz bilgilerdir. Bu bilgilerden biri daha önce hiçbir

301 Nesâî, Mevâkît, 42 (Hadis No: 587).

302 Nesâî, Kıble, 4 (Hadis No: 746).

303

Nesâî, Akîka, 4 (Hadis No: 4243).

304

Nesâî, Kasâme18-19 (Hadis No: 4758, 4759, 4760, 4761, 4762), 20-21(Hadis No: 4766, 4767, 4768, 4769, 4770, 4771, 4772).

305 Nesâî, Kasâme 19-20 (Hadis No: 4764).

306

Nesâî, Kasâme 19-20 (Hadis No: 4763), 20/21 (Hadis No: 4765).

307 Nesâî, Cihâd, 8 (Hadis No: 3106). Rivayete göre insanların en hayırlısı at veya deve sırtında ya da

peygambere verilemeyen beş özelliğin Hz. Peygamber‟e verildiği308

diğeri ise Hz. Peygamber‟in Mu„âz b. Cebel‟i Tebük dönüşü Yemen‟e gönderdiği bilgisidir.309

d) Sefere Katılmayanlardan Ka„b b. Mâlik‟in Durumu

es-Sünen‟de geçen sekiz rivayetten Tebük Gazvesi‟ne katılmayan Ka„b b. Mâlik‟in durumu hakkında fikir edinmek mümkündür. Rivayete göre, Hz. Peygamber, her sefer dönüşü mescitte iki rekât namaz kıldıktan sonra insanların dertlerini dinlediği gibi Tebük‟ten Medine‟ye döndüğü sabah da aynı şekilde mescide gelmiştir. Savaşa katılmayan seksen kadar kişi Hz. Peygamber‟e yemin ederek özürlerini beyan etmiş, Hz. Peygamber ise iç yüzlerini Allah‟a havale ederek onların affını dilemiştir. Bu esnada Ka„b b. Mâlik Allah Resûlü‟ne selam vermiş, Allah Resûlü imalı bir gülümsemeyle cevap vererek ona mazeretini sormuştur. Ka„b ise savaş günü hiç olmadığı kadar sağlıklı ve bolluk içerisinde olduğunu ifade ederek doğruyu söylemeyi tercih etmiş ve Allah‟ın affını umduğunu söylemiştir. Bunun üzerine Allah Resûlü, Ka„b‟a Allah‟ın onun için vereceği hükmü beklemesini emretmiş ve Ka„b belli bir müddet beklemiştir.310

Konuyla ilgili diğer iki rivayetten Ka„b hakkındaki Allah‟ın hükmü belli oluncaya kadar Hz. Peygamber‟in ona eşinden uzak durması için haber gönderdiği, bunun üzerine Ka„b‟ın eşini ailesinin yanına gönderdiği anlaşılmaktadır.³¹¹ Bir başka rivayette ise bu bilgilere ek olarak Hz. Peygamber‟in Ka„b‟dan başka -Tebük Gazvesi‟ne katılmayan- iki kişiye daha eşlerinden uzak durmasını emrettiği ve bu üçünün tövbelerinin kabul edildiği anlaşılmaktadır.³¹²

Ka„b hakkındaki es-Sünen‟de tespit ettiğimiz son dört rivayet ise Ka„b‟ın tövbesinin kabul edildiğini ve buna karşılık onun Hayber‟den kalan hissesi dışında tüm varlığını bağışladığını göstermektedir.313

308 Hz. Peygamber‟e verilen bu beş özellik: Bir aylık mesafedeki düşmana korkutucu kuvvet verilmesi,

yeryüzünün mescit kılınması, ümmetin namazı her yerde kılabilmesi, şefaat hakkına sahip olması ve tüm insanlara gönderilmiş olmasıdır. Nesâî, Gusl ve‟t-Teyemmüm 26 (Hadis No: 432). Bk.

Sünen‟ün-Neseî, I-II, 267.

309 Nesâî, Zekât 1 (Hadis No:2435). Bk. Sünen‟ün-Neseî, III- IV, 9.

310 Nesâî, Mesâcid, 38 (Hadis No: 731).

311

Nesâî, Talâk, 18 (Hadis No: 3422, 3424).

312 Nesâî, Talâk, 18 (Hadis No: 3423) .