Hudeybiye Seferi

es-Sünen‟de Hudeybiye Seferi için Mekke‟den yola çıkılması ve ihrama girilmesine dair bir, yolculuk esnasında Ebû Katâde‟nin yaban eşeği avlaması hakkında beş, Usfân‟da korku namazı kılınmasıyla ilgili üç, Hz. Peygamber‟e biat edilmesi ve hedy kurbanları hakkında ise ikişer hadis olmak üzere toplam on üç rivayet bulunmaktadır.

a) Medine‟den Çıkış ve Zü‟l-Huleyfe‟de İhrama Girilmesi

Tespit ettiğimiz ilk hadiste Allah Resûlü‟nün bin küsur sahâbî ile umre yapmak amacıyla Mekke‟ye doğru yola çıktığı, Zü‟l-Huleyfe‟ye geldiklerinde ise kurbanlarını belirleyip umre için ihrama girdikleri bildirilmiştir.155

b) Ebû Katâde‟nin Yaban Eşeği Avlaması

Nesâî‟de yer alan beş hadis Hudeybiye yolculuğu hakkında bir kesit sunmaktadır. Bu kesit yolculuk esnasında Ebû Katâde‟nin yaban eşeği avlaması ve ihramlı olan

153

Nesâî, Tahâre, 191 (Hadis No: 305).

154 Nesâî, Tahâre, 191 (Hadis No: 306).

sahâbîlerin avdan yemesi üzerine bu konuda Hz. Peygamber‟e hüküm sorulmasıyla ilgilidir. İlk rivayete göre Hz. Peygamber‟le Mekke‟ye giden Ebû Katâde, arkadaşlarıyla Allah Resûlü‟nün gerisinde kalmıştır. Bu esnada ihramsız olan Ebû Katâde, yaban eşeği görünce onu avlamak istemiş, bunun için arkadaşlarından kırbaç ve mızrak istemiş, onlar ise ihramlı oldukları için, Ebû Katâde‟ye istediklerini vermemiş, o da mızrağı kendi çekip alarak yaban eşeğini avlamıştır. Bu etten arkadaşlarından bazısı yemiş bazısı ise yememiştir. Daha sonra bu durumu, Hz. Peygamber‟e sorduklarında “O, Allah‟ın size verdiği nimetlerdendir.” buyurmuştur.156

İkinci rivayet daha fazla detaya sahiptir. Ebû Katâde, Hz. Peygamber ile yolculuk ettikleri sırada arkadaşlarının gülmesi üzerine yaban eşeğini fark etmiş ve arkadaşlarından avlamak için yardım istemiştir. Ancak onlar ihramlı oldukları için yardım etmek istememiştir. İhramsız olan Ebû Katâde eşeği avlamış ve bir yandan düşmana yakalanma korkusu taşıyarak yaban eşeğini arkadaşlarıyla yemişlerdir. Bu esnada Allah Resûlü‟nün gerisinde kaldıklarını fark eden Ebû Katâde, Hz. Peygamber‟e yetişmek istediği için hızlanarak arkadaşlarını geride bırakmıştır. Yolda Gıfâr kabilesinden birine rastlayan Ebû Katâde ona Hz. Peygamber‟i en son nerede gördüğünü sormuş, bu kişi de Sükyâ‟da öğle uykusunda gördüğünü söylemiştir. Ebû Katâde, Allah Resûlü‟ne ulaşınca arkadaşlarının selamını iletmiş ve onların düşmana yakalanmaktan korktuklarını belirterek Hz. Peygamber‟den onları beklemesini istemiştir. Bu arada Ebû Katâde, avladığı yaban eşeğinin etinden kalanı Hz. Peygamber‟e ikram etmiş, Hz. Peygamber de orada bulunanlara yemelerini söylemiş ve orada ihramlı bulunan kişiler yaban eşeğinin etinden yemişlerdir.157

Üçüncü rivayet önceki rivayetin özeti niteliğini taşımaktadır.¹⁵⁸ Dördüncü nakle göre Ebû Katâde‟nin avladığı yaban eşeğinden yiyen ihramlı arkadaşları Hz. Peygamber‟e bu durumu aktarmaları üzerine Allah Resûlü, onlara avlamaya yardım edip etmediklerini sormuş, onlar da yardım etmediklerini ifade edince avdan yiyebileceklerini söylemiştir.159

Beşinci rivayete göre ise Ebû Katâde ve arkadaşları yaban eşeği yedikten sonra ihramlı olarak avdan yedikleri için birbirlerine bu konuda Hz. Peygamber‟in ne diyeceğini sormuşlardır. Bu durumu Allah Resûlü‟ne anlattıklarında o, “İyi yapmışsınız yanınızda ondan kaldı mı” diye sormuş ve kendilerine de ikram edilmesini istemiş ve ihramlı olarak yaban eşeği etinden yemiştir.160

156 Nesâî, Menâsikü‟l-Hac, 78 (Hadis No: 2816).

157 Nesâî, Menâsikü‟l-Hac, 80 (Hadis No: 2824).

158

Nesâî, Menâsikü‟l-Hac, 80 (Hadis No: 2825).

159 Nesâî, Menâsikü‟l-Hac, 81 (Hadis No: 2826).

c) Usfân‟da Korku Namazı Kılınması

Nesâî‟nin “Salâtü‟l-Havf” bölümünde naklettiği üç hadis Hz. Peygamber‟in Hudeybiye yolcuğunda korku namazı kıldırdığına dair bir kesit sunmaktadır. İbnü‟l-Beşşâr‟dan gelen ilk nakle göre Hz. Peygamber, ashâbı ile Usfân‟da öğle namazı kıldıkları esnada Hâlid b. Velîd komutasındaki müşriklerle karşı karşıya gelmişlerdir. Bu arada onları izleyen müşrikler namaz için Müslümanların çocuklarından daha çok sevdikleri şey olduğunu söylemişlerdir. Hz. Peygamber, ikindi namazı kıldıracağı zaman farklı olarak orduyu iki safa ayırmıştır. Hep birlikte namaza başlamışlar ancak ön saf secdeye giderken öbür saf ayakta beklemiş, onlar kalkınca ayaktakiler secdeye gitmiş, sonra iki saf yer değiştirmiş, ilk rekâtı kıldıkları gibi sırayla secdeye gitmişler, en sonunda ise hep beraber selam vermişlerdir.161

Usfân‟da korku namazı kılınmasıyla ilgili benzer rivayet de Ebû Ayyaş ez-Zürakî‟den gelmektedir. Yukarıdaki rivayete ek olarak Ebû Ayyâş, müşriklerle namaz esnasında denk geldikleri için onların Müslümanları hazırlıksız yakaladıklarını söylediklerini ve bu olay üzerine öğle ve ikindi arası korku namazı âyetinin162

nâzil olduğunu ifade etmiştir. Rivayetin devamında ise namazı nasıl kıldıklarını tarif etmiştir. Rivayetin sonunda Hz. Peygamber‟in Benû Süleym yurdunda da korku namazı kıldığı belirtilmiştir.163

Bu ifadenin Nesâî‟ye ait olduğu anlaşılmaktadır.¹⁶⁴

Hudeybiye Seferi esnasında Usfân‟da kılınan korku namazına dair üçüncü rivayet ise İbn Abbâs‟tan gelmektedir.165

Ancak Nesâî, ihtisar yaparak sadece korku namazı kılındığını aktarmış, sefer ismi zikretmemiştir.166

d) Hz. Peygamber‟e Biat Edilmesi

es-Sünen‟de “Bey„a” bölümünde yer alan iki hadis Hudeybiye günü Hz. Peygamber‟e yapılan biat hususundadır. Câbir, “ölümden değil, savaştan kaçmamak üzere” biat

161

Nesâî, Salâtü‟l-Havf, 1 (Hadis No: 1549).

162 Nisâ 4/102. Bu âyetin Usfân Gazvesi‟nde indiği belirtilmekle birlikte korku namazı uygulamasının

Usfân‟da mı yoksa Zâtürrikâ„ Gazvesi‟nde mi yapıldığı tartışmalıdır. Bkz. Mehmet Erdem, “Salâtü‟l-Havf”, DİA, XXXVI, 21-23.

163

Nesâî, Salâtü‟l-Havf, 1 (Hadis No: 1550).

164 Vellevî, XVII, 146. Bu rivayet Zâtürrikâ„ Gazvesi başlığında zikredilmiştir.

165 Nesâî, Salâtü‟l-Havf, 1 (Hadis No: 1535).

166

Salâtü‟l-Havf, 1 ( Hadis No: 1535). “Davud b. el-Husayn- İkrime- İbni Abbâs” tarikiyle gelen bu hadisteki korku namazının Vâkıdî‟deki metninden Hudeybiye seferinde Usfân‟da kılınan korku namazı olduğu anlaşılmaktadır. Bk. Vâkıdî, II, 582, 583.

ettiklerini ifade ederken,¹⁶⁷ Seleme b. Ekva„ ise “ölünceye kadar savaşacaklarına” dair biat ettiklerini belirtmiştir.168

e) Hedy Kurbanlarının Kesilmesi

Hudeybiye Seferi hakkında tespit ettiğimiz son iki hadis ise hedy kurbanıyla ilgilidir. Hudeybiye‟de bulunduğu anlaşılan Abdullah b. Ömer‟den gelen nakle göre Hz. Peygamber, Kureyşliler‟in Kâbe‟ye girmelerine izin vermemeleri üzerine hedy kurbanını kesmiş ve tıraş olmuştur.169

Diğer hadis ise Hudeybiye‟de Ümmü Kürz‟ün Hz. Peygamber‟in yanına giderek hedy kurbanlarının durumunu soracağı sırada Hz. Peygamber‟in akîka kurbanı hakkında söylediklerini işitmesiyle ilgilidir.170