Tazmin Amacı Taşıyan Koruyucu Hukuk Davaları

Kişilik hakkına saldırı sonucunda zararın tazmin edilmesine yönelik davalar, maddi ve manevi tazminat davalarıdır.

1.2.7.3.1. Maddi Tazminat Davası

TMK m. 25/3’te belli şartların varlığı halinde kişilik hakkı ihlale uğrayanların, maddi ve manevi tazminat isteyebileceği hüküm altına alınmıştır.

171 _{Turan Başara, s. 91- 94.}

172 _{Bulut, s. 179-180; Turan Başara, s. 93- 95.} 173 _{Akipek/Akıntürk/Ateş Karaman, s. 400.}

Maddi tazminat davasının koşulu, maddi zarardır. Maddi zarar, kişinin, ihlal fiilinden önceki malvarlığı ile ihlalden sonraki arasında fiili bir azalma olması yahut malvarlığında fiili azalma olmaksızın saldırıdan ötürü elde edilecek olan bir kazançtan mahrum kalınmasıdır.174

Kişilik haklarının ihlali sebepli olarak maddi tazminat talep edilebilecek diğer yasal hükümler arasında; ismin korunmasına dair TMK m. 26, nişanın bozulmasına dair TMK m. 120, boşanmaya dair TMK m. 174, babalık davasına dair TMK m. 304 sayılmaktadır. Aynı zamanda TBK m. 53‘teki ölüm halinde kişisel varlıklara zarar durumunda ve TBK m. 54’teki bedensel zararlar halinde de kişilik hakkının ihlalinden ötürü maddi tazminat talep edilir.175

Bir kişi, kişilik hakkına yönelen hukuka aykırı bir saldırı ile maddi bir zarara maruz kalırsa maddi tazminat davası yolu ile zararını talep edebilir.176 _Maddi

tazminat davası; kişilik hakkına saldırının men’i, saldırının tespiti, manevi tazminat ve kazancın iadesi davaları ile birlikte görülebilirken, zarar henüz doğmadığı için ise saldırının önlenmesi davası ile birlikte açılamaz. Maddi tazminat davasının genel şartları; bir fiilin bulunması, maddi bir zarar oluşması, hukuka aykırı bir saldırının bulunması, saldırıyla zarar arasında illiyet bağının olması, failin kusurunun yahut eylemine dair bir kusursuzluk halinin olması şeklinde belirtilmektedir.177 _Birden

fazla sorumlu var ise müteselsilen sorumluluk mevcuttur. Saldırıdan zarar gören ayırt etme gücüne sahipse kendisi, ayırt etme gücü yoksa yasal temsilcisi, davacı sıfatına sahip olmaktadır. Maddi tazminat talebinin, temliki ve de mirasçıya intikali mümkündür.178

174 _{Gökcan, s. 585; Turan Başara, s. 95- 96.} 175 _{Kılıçoğlu, Medeni Hukuk, s.396.}

176 _{Akipek/Akıntürk/Ateş Karaman, s.404; Dural, s. 154-155; Ayan/ Ayan, s. 129-130; Tekinay, s.} 269. (Nomer’e göre hâkim; tazminatı, somut olayı ve kusurun ağırlığını dikkate alarak, hakkaniyet ölçüsünde belirler. Tazminat tutarı, zararı aşamaz. Çünkü amaç, cezalandırmak değil; zararı tazmin ve telafidir. Nomer, s. 180.)

177 _{TBK madde 49 anlamında kusur sorumluluğu mevcuttur. Turan Başara, s. 96.}

Ayrıca bedensel bütünlüğün ihlali istisna olarak kişilik hakkının zedelenmesinde ekonomik olumsuzluğa maruz kalınıyorsa maddi tazmin de gündeme gelir.179

1.2.7.3.2. Manevi Tazminat Davası

Kişilik hakkı ihlal edilen kimsenin manevi tazminat talep edebilmesi, TMK m. 25/3, TBK m. 56 ve 58’de düzenlenmiştir.180 _{Manevi tazminat davasının koşulları}

da tıpkı maddi tazminat davasındakiler gibidir. Bunlar; zararın oluşması, bir fiilin bulunması, hukuka aykırılık unsuru, kusurun bulunması ve fiil ile zarar arasında nedensellik bağının olmasıdır. Yani haksız fiil şartlarıdır. Yetkili mahkeme, hem davacı hem de davalının yetkili ikametgâhı mahkemesidir.181

Yargıtay HGK’nin bir kararında;182 _{manevi tazminat için hükmedilecek}

miktarın sınırının, manevi tatmin duygusunu ortaya koyacak şekilde çizilmesi gerektiği, bunun bir ceza ya da malvarlığı hukukuna dair bir giderim olmadığı vurgulanmıştır. Karar uyarınca; tazminat miktarı belirlenirken her olayın kendi koşullarının dikkate alınır. Kusur, tarafların sıfat ve konumları, tüm sosyal, ekonomik koşulların değerlendirilerek; hâkimin takdir hakkının olduğu durumlarda

179 _{Turan Başara, s. 376- 377.}

180 _{Yargıtay 4. HD 2007/9966 E., 2008/5096 K. sayılı kararında; tam ve sağ doğumdan itibaren} başlayarak, kişinin özüne dair bütünlük arz eden din, vicdani düşünce, hayat, vücut tamlığı, çalışma özgürlüğü, isim, resim, aile değerleri ve bütünlüğü, sosyal ve kültürel değerler gibi değerlerle ifade bulan kişilik haklarının ihlalinin manevi tazminata esas olduğuna hükmetmiştir, bkz. Ayan/Ayan, s. 85.

181 _{Öztan, Şahsın Hukuku, s. 158-160; Dural, s. 155-158; Ayan/ Ayan, s. 130-132; Turan Başara, s.} 97- 98. (Turan Başara, kişisel değerlerin ekonomik değerler olmayıp manevi içerikli olduklarını sebep göstererek, bu manevi değerlerde eksikliğin maddi olarak bir miktar para ile tazmininin reddedilemeyeceğini, manevi zarar tazminindeki bir miktar para ile telafinin elbette tüm elemi gidermeye yetmediğini ama giderim yollarından biri olarak varlığının geçerli olduğunu belirtir. Turan Başara, s. 380.)

182 _{Yargıtay HGK’nin, 28.12.2005 tarihli ve 2005/4-721 E., 2005/775 K. sayılı kararı, Kazancı} İçtihat Bilgi Bankası.

da TMK 4. maddesinde belirtilen hakkaniyet şartı gözetilmek kaydıyla hükmün kurulması gerektiği belirtilmektedir.183

Belirtilmesi gereken bir husus tüzel kişilerin manevi tazminat açıp açamayacağı noktasıdır. Bir görüşe göre tüzel kişiler elem, ızdırap ve üzüntü duyamayacağı için kendilerinin, manevi tazmin talebi ile parasal giderim yoluna gitmesi doğalarına aykırı olup caiz olmamalıdır. Bu görüşe göre uygun olan TMK 25’teki manevi tazminat dışındaki diğer koruma yollarına başvurabilmelerinin kabulüdür.184 Oysa ki doktrindeki baskın görüş her ne kadar tüzel kişiler gerçek kişilere yönelik duygular olan elem, ızdırap gibi hissiyatlara sahip olmasa da isim, unvan, saygınlık, ticari, mesleki onur, gizliliğinin, özel alanının ihlali gibi değerleri ihlal edilebilir. Dolayısıyla bire bir insana has değerlerin dışında kalan ve tüzel kişilerin bünyelerine uyan kişilik hakları açısından manevi tazmin yoluna başvurabilmeleri kabul edilmelidir. Ayrıca zaten TBK madde 58’de zarar gören manevi tazminat talep eder şeklinde ifade olduğu için doğal olarak kanundan kaynaklı yetki ile de tüzel kişilerin manevi tazminata hakkı olduğu varsayılır.185