Tasarruf Yönteminin Aşamaları…

Tasarruf yöntemi beş aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar Şekil – 5.3’te gösterilmektedir (Poot ve diğerleri, 1999).

Şekil – 5.3. Tasarruf Yönteminin Aşamaları Kaynak: Poot ve diğerleri, 1999

1. Aşama: Araçların oluşturulması. Her bir müşteriye bir araç atanır ve n araçlı bir rotalama yapılmış olur.

2. Aşama: Tasarruf miktarların hesaplanması. Aşağıdaki durumları sağlayacak şekilde tasarruflar hesaplanır.

a. Tur büyüklüğü araç kapasitesini aşmaması gerekir.

b. Atama yapabilmek için araç kısıtlarına uyan en az bir aracın bulunması gerekir.

c. Tur içindeki sabit pozisyonlar bozulamaz.

d. Toplam tur zamanı araç için bulunan maksimum zamanı aşamaz.

Çözüm Bulunamaz ise

1.Aşama: Araçların oluşturulması

2.Aşama: Tasarruf miktarların hesaplanması

3.Aşama: En iyi

birleşimin seçilmesi 5.Aşama: Kontrol ve

bitiş

4.Aşama: Yeni turun oluşturulması

3. Aşama: En iyi birleşimin seçilmesi. Bütün kısıtları sağlayan olurlu en büyük tasarrufa ait olan birleşim seçilir. Eğer bütün kısıtları sağlayan pozitif bir tasarruf miktarı bulunamaz ise 5.Aşamaya geçilir.

4. Aşama: Yeni turun oluşturulması. En iyi birleşimdeki müşteriler aynı tur içerisine alınarak yeni bir tur oluşturulur. 3.Aşamaya geri dönülür.

5. Aşama: Kontrol ve bitiş. Bütün müşterilerin araçlara atandığı kontrol edilir ve tasarruf yöntemi sonlandırılır. Müşteri taleplerinin araç kapasiteleri toplamından fazla olduğu durumda, tasarruf yönteminin sonunda hizmet alamamış müşteriler kalacaktır.

ALTINCI BÖLÜM

BİR DAĞITIM FİRMASINDA UYGULAMA

Bu çalışmada daha önceki bölümlerde incelenen zaman pencereli araç rotalama problemine, geliştirilmiş tasarruf yöntemi ile çözüm aranması amaçlanmıştır. Bunun için uygulama yapılacak olan firmada uygulanan mevcut araç rotalama modelleri incelenmiş ve zaman pencereli araç rotalama problemine geliştirilmiş tasarruf yöntemi uygulaması için gerekli olan veriler firmadan temin edilerek, firma için yeni bir dağıtım rotası önerilmiştir.

Bu çerçevede bu bölümün ilk kısmında, dağıtım rotasının çıkarılması için uygulama yapılan firmadan alınan verilerin analizi yapılacaktır. İkinci kısımda mevcut durum analiz edilecek, üçüncü kısmında ise zaman pencereli araç rotalama problemine geliştirilmiş tasarruf yöntemi uygulaması yapılıp, yeni bir dağıtım rotası önerilecektir.

Son kısımda ise mevcut dağıtım rotası ile önerilen dağıtım rotası karşılaştırılacaktır.

6.1. Dağıtım Rotası Verilerin Analizi

Uygulama yapılan firma Mersin’de faaliyet gösteren ve içecek dağıtımı yapan Merpaş A.Ş.’dir. Merpaş A.Ş. 1984 yılında kurulmuş olup, 1984 yılından itibaren içecek dağıtımı yapmaktadır. Firmada toplam 55 kişi çalışmaktadır ve firma başta Efes Pilsen ve Coca-Cola olmak üzere birçok firmanın ürünlerinin dağıtımını üstlenmiştir.

Bu çalışma en uygun dağıtım rotası bulunmasını amaçlamaktadır. Uygulama için ise Merpaş A.Ş. tarafından dağıtımı yapılan Efes Pilsen ürünün dağıtımı seçilmiştir.

Firma Efes Pilsen’in ürünlerinin Kazanlı’dan Mezitli’ye kadar olan alanda dağıtımını yapmaktadır. Bu alanda firmanın çeşitli boyutlarda dağıtım yaptığı toplam 1.100 müşterisi bulunmaktadır.

Firmada ön sipariş yöntemi kullanılmaktadır. Mersin şehri altı bölgeye ayrılmakta ve her bir bölgeden sorumlu bir satış elemanı çalışmaktadır. Bu satış elemanları bu bölgelerden bir sonraki günün müşteri taleplerini toplamakta ve tahsilat işlemini gerçekleştirmektedir. Bu çalışmada da satış elemanlarının topladığı müşteri talepleri kullanılarak en uygun dağıtım rotası çıkarılmaya çalışılacaktır. Satış elemanları haftanın her günü farklı müşterilere gitmekte ve bir gün sonrasında da ziyaret ettiği müşterilerin talepleri dağıtılmaktadır. Çalışmada 09.12.2008 tarihine ait satış elemanlarının topladığı veriler kullanılarak, 10.12.2008 tarihindeki dağıtım rotası bulunmaya çalışılmıştır. Uygulama için belirlenen 10.12.2008 tarihinde toplam 110 müşteri talebi olmuştur. Bu talep rakamlarından en büyüğü 1.349 litre ve en küçüğü ise 4 litredir. 10.12.2008 tarihindeki ortalama talep ise 166,79 litredir. 09.12.2008 tarihine ait talep verileri Tablo – 6.1’de gösterilmektedir.

Tablo – 6.1 Müşterilerin 09.12.2008 Tarihine Ait Talep Verileri

Dağıtım yapılacak müşteriler Mersin şehrine dağılmış durumdadırlar. Uygulama için 110 müşterinin ve deponun yeri 1/10.000 ölçekli Mersin Büyükşehir haritasında işaretlenmiş ve xy koordinat sistemine göre her müşteriye ait olan koordinatlar saptanmıştır. Saptanan bu koordinatlar Tablo – 6.2’de verilmiştir.

Tablo – 6.2. Müşterilere Ait Koordinatlar

Dağıtım yapılacak depo, “0” olarak tanımlanmıştır. Müşterilerin ve deponun konumu Şekil – 6.1’de gösterilmiştir.

Şekil – 6.1 Deponun ve Müşterilerin Konumu

Müşterilerin depoya olan ve kendi aralarındaki uzaklıkları için dik uzaklıklar değil, sokak ve caddeler dikkate alınarak gerçek uzunluklar hesaplanmıştır. Bunun için 111 noktanın birbirine ait olan uzaklıkları için 6.105 adet gerçek mesafe ölçülmüştür.

Müşterilerin depoya olan uzaklıkları ve kendi aralarındaki uzaklıklar Ek – 1’de verilmiştir. Şehir içinde araçlar müşteriler arasında seyahat ederken ortalama 15 km/saat hızla yol almaktadırlar. Buna göre müşterilerin depoya olan uzaklıkları ve kendi aralarındaki uzaklıkları süre olarak Ek –2’de verilmiştir.

Dağıtım yapılan iki türde müşteri bulunmaktadır. Bunlardan birincisi 09:00–18:00 arasında hizmet verilebilen bakkal, market gibi müşteriler, ikincisi ise saat 13:00–

18:00 arasında hizmet verilebilen lokanta, bar gibi müşterilerdir. İkinci tür müşterilere saat 09:00–13:00 arasında hizmet verilememektedir.

Müşterilerdeki bekleme süreleri ürün adetleriyle orantılı olarak artmaktadır. Firmadan alınan geçmiş verilere göre 10.12.2008 tarihindeki müşteri talepleri için yaklaşık olarak bekleme süreleri hesaplanmıştır. Hesaplama işlemi denklem (6.1) ile yapılmıştır. Bir müşterideki ortalama bekleme süresi 18 dakikadır. Müşterideki en

düşük bekleme süresi 15 dakika ve en yüksek bekleme süresi ise 38 dakikadır.

Hesaplanmış bekleme zamanları Tablo–6.3’te gösterilmektedir.

Müşterideki Bekleme süresinin hesaplanması : i. müşterideki bekleme zamanı

: i. müşterinin talebi

0,017 15        6.1

Tablo – 6.3. Müşterilerdeki Bekleme Süreleri (Dakika Olarak) Müşteri 

Firmanın dağıtım yapabilecek toplam 13 adet kamyonu bulunmaktadır. Birbirleriyle aynı taşıma kapasitesine sahip olan bu kamyonlar, 2.160 litre taşıma kapasitesine sahiptirler.

Uygulamada firma için günlük olarak en uygun dağıtım rotası bulunacağı için, dağıtım firmasının karşılaşacağı günlük maliyet, o günde oluşacak yakıt maliyetidir. Merpaş A.Ş.’de ürün dağıtımı yapan kamyonlar Aralık ayında toplam 7.865 km yol yapmışlardır. Aralık ayında toplam yakıt maliyeti 4.017 TL’dir. Buna göre kilometre başına maliyet yaklaşık olarak 51 kuruştur.