Tasarlama metotlarında ortak adımlar

Gerçekleştirilen çalışmada, yapılan görüşmelerde, tasarımcılarla bir soru kağıdı üzerinden konuşulmuştur. Bu soru kağıdında, tasarım süreciyle ilgili bazı adımlar belirlenmiştir. Tasarımcıların, bir ürünü tasarlarken geçirdikleri süreç ve uyguladıkları metotlar, bu sorular yardımıyla anlaşılmaya çalışılmıştır. Soru kağıdı, tasarımcıların açıklamasına yardımcı olmayı amaçlamıştır, fakat aynı zamanda herhangi bir yönlendirme yapılmamasına dikkat edilmiştir. Görüşmelerde, tasarlama sürecinin aşamaları hakkında bilgi alırken, tasarımcıların etki altında kalmaması amaçlanmıştır.

Görüşmelerin en az etki ve yönlendirme ile yapıldığı göz önünde bulundurularak bulgular değerlendirildiğinde, tasarım süreci ile ilgili ortak eylemlerin belirdiği görülmektedir.

Çalışmanın amacı, meslek pratiğini başarılı olarak uygulayan tasarımcıların, tasarlama süreç ve metotları hakkında bilgi toplamaktır. İkincil bir amaç ise, toplanan bilgiler ışığında, tasarlama sürecinde varsa ortak eylemleri gözlemlemektir. Bu gözlemler sonucunda endüstri ürünleri mesleğinin tasarım problemi çözme metotları hakkında bazı sonuçlara varılmıştır.

6.1.1. İş tanımı, problemin anlaşılması, problemin tanımlanması

Yapılan görüşmelerde, tasarımcıların tümü müşteriyi anlamaya çok önem verdiklerini ifade etmişlerdir. Projeler kapsamında, tasarımcılara çoğu zaman bir iş tanımı verilmektedir. Bazı durumlarda, iş tanımının kapsamının çok zayıf olduğu ve tasarımcıya yardımı olmadığı da gözlemlenmiştir. İş tanımının varlığından daha önemli olarak öne çıkan ise, tasarımcıların, proje konusunun belirlenme aşamasında, iş tanımından bağımsız olarak müşteri ile çok detaylı bir iletişim kurmakta olduklarıdır.

Tasarımcılarla görüşülürken, tasarım süreci iş tanımı alındıktan sonra, araştırmanın yapılarak, fikir üretimi aşamasına geçilmesi olarak öngörülmüş ve sorular bu şekilde sıralanmıştır. Fakat, çoğu tasarımcı, iş tanımından sonra, araştırmadan bir adım önce ya da araştırma ile iç içe geçen bir adım daha tanımlamıştır. Bu adım, müşteri ile iletişim, proje ile ilgili müşteriyle yapılan konuşmalar, müşterinin anlaşılması, ve tüm bunlardan önemlisi, iş tanımından bağımsız olarak bir kere daha müşterinin kendini ifade etmesinin sağlanmasıdır.

Tasarım sürecinin genelinde, tasarımcıların ürün tasarlamanın yanında, bu süreci yöneten ve yönlendiren kişi olma sorumluluğunu da üstlendikleri gözlemlenmiştir. Dolayısıyla, müşteri ile iletişim kurulması, bu yönetim sorumluluğunun ilk adımıdır. Tasarımcılar, sadece kendilerine verilen iş tanımı ile yetinmemekte, problemi bir bütün olarak ele alıp, müşterinin ifade etmediği ihtiyaçları dahi belirlemeye çalışmaktadırlar. Problemi tam olarak tanımlamaya çalıştıkları bu aşamada, kendilerine verilen ya da beklenenden daha geniş kapsamlı araştırmalar yapmakta, müşteriler için yeni vizyonlar oluşturmaktadırlar.

Sonuç olarak, tasarımcılar üstlendikleri bu görevi, araştırma aşaması ile birleştirerek tasarım sürecinin bir parçası haline getirdikleri söylenebilir. Bu aşama, ‘tasarım probleminin yeniden tanımlanması’ olarak adlandırılabilir.

6.1.2. Araştırma, Analiz, Sentez

Tasarım sürecinde araştırma aşaması, ürün grubu ne olursa olsun, tecrübeli ya da tecrübesiz her tasarımcının uyguladığı bir adım olarak gözlemlenmiştir.

Çalışmada uygulanan soru kağıdında, araştırma aşaması, iş tanımından sonra, fikir üretiminden önce olarak öngörülmüştür. Bu sıralama, araştırmayı bir tür analiz aşaması olarak önermektedir.

Fakat yapılan görüşmelerde görülmüştür ki, tasarımcılar, araştırma aşamasını fikir üretimiyle yoğun bir biçimde kaynaştırmaktadır. Dolayısıyla, araştırma aşamasında, sadece problemin analizi değil, sentezi de yapılmaktadır. Bu analiz ve sentez, araştırma ve fikir üretimi süresince, tekrarlı ve karşılıklı olarak, birbiriyle etkileşimli biçimde devam etmektedir. Konuyla ve ürünle ilgili yapılan araştırma, sadece bilgi toplanmasından ibaret değildir, aynı zamanda, bu bilgiler hızla ve defalarca tasarımcı tarafından bir araya getirilmekte ve çeşitli ürün fikirleri oluşmaktadır. Yapılan

görüşmelerde tasarımcıların, problemle ilgili sentezi, analizden net bir biçimde ayırmadıkları, kesin bir şekilde görülmüştür.

Tasarımcının proje ile ilgili araştırma yapmadığı nadir durumlar vardır. Tasarımcı, aynı ürün grubunda çok kereler ve üst üste çalışmışsa ve çalışacağı firma hakkında daha önceden tecrübesi varsa, araştırma yapmadan çeşitli tasarım fikirlerine ulaşabilmektedir. Bu özel durumlarda, araştırma aşamasının varolmadığını söylemek çok doğru olmayabilir. Konuyla ilgili araştırma, proje kapsamında yoğun olarak yapılmak yerine, daha önceki zamanlarda yapılmış ve daha uzun bir süreye yayılmıştır.

Sonuç olarak, endüstri ürünleri tasarımı mesleğinin uygulamasını yapan kişilerin, bir tasarım problemi çözme sürecinde, çeşitli araçlar yardımıyla mutlak olarak, konu hakkında bir araştırma yaptıkları gözlemlenmiştir. Araştırmanın biçimi ve yöntemi ise, yine endüstri ürünleri tasarımı disiplinine özgü olarak projeye göre değişmektedir.

6.1.3. Fikir üretimi

Çalışmada uygulanan soru kağıdında, araştırma aşamasıyla ilgili sorulardan sonra fikir üretimi ile ilgili sorular sıralanmıştır. Çalışmada, fikir üretimi olarak adlandırılan aşama, tasarım problemi ile ilgili sentezin yapıldığı ve ürün fikirlerinin oluştuğu adım olarak öngörülmüştür.

Yapılan görüşmelerde ise, tasarımcıların, ürün fikirlerini oluşturdukları zamanla, araştırma aşamasını net bir şekilde ayırmadıkları görülmüştür. Tasarımcılar, verileri topladıktan sonra, sentez aşamasına geçmemektedirler. Ürünle ilgili sentezi, iş tanımını almalarıyla beraber yapmaya başlamaktadırlar.

Bunun yanında ise, tasarımcıların, kendilerine ürüne odaklandıkları özel bir zamanı mutlaka ayırdıkları da gözlemlenmiştir. Ürünle ilgili fikirler her ne kadar genellikle daha önce oluşmuş olsa da, bu fikirlerin ürün haline gelmesi, tasarlanması için ayrı bir zaman ayrılmaktadır. Tasarımcılar, bu zaman diliminde, özellikle yalnız kaldıklarını, probleme odaklandıklarını belirtmişlerdir. Bu aşamada kullandıkları araç ve metotlar ise, tasarımcıların kişisel özelliklerine göre değişmektedir. Bazı tasarımcılar masa başında çizim yaptıklarını, bazıları ise yürüyüşe çıkarak sadece probleme odaklandıklarını anlatmışlardır.

Dolayısıyla bu aşamaya, verilerin sentezinin yapılarak ürün fikirlerine ulaşılan değil, yapılan çeşitli sentezlerin tekrar analiz edildiği bir adım olarak bakılabilir. Bu analiz sonucunda ham ürün fikirleri, ürün tasarımlarına dönüşmektedir. İş tanımı ve araştırmada toplanan bilgilerin sentezi ise, yine bu aşamalarda yapılmaktadır.

Sonuç olarak, tasarımcılar çoğunlukla, araştırmadan sonra, oluşan ürün fikirlerini değerlendirdikleri bir süreç geçirmektedirler. Bu süreçte oluşmuş fikirler tasarlanabilir ya da yeni ürün fikirleri oluşabilir. Bu aşamanın tasarım sürecinde varlığı kesin olsa da, önceki aşamalarla ayrıldığı çizgiler net değildir. Net olarak ayrılan süreç ise, tasarımcıların kendileri ile baş başa kalarak tasarım problemine odaklandıkları süredir. Bu süreçte kullanılan araçlar ise, projenin ihtiyaçlarına göre değişmektedir.

6.1.4. Yardımcı Araçlar

Endüstri ürünleri tasarımcıları, tasarlama sürecinde tasarım problemini çözmek üzere çeşitli araçlar kullanmaktadırlar. Bu araçların bazıları, örneğin eskiz model ya da elle çizim çalışmaları, kullanılma yoğunlukları nedeniyle tasarım sürecinin bir adımı haline gelmiştir. Genel kanıya göre, tasarımcıların bir problemi çözerken mutlaka eskiz çizimler yaptığı ya da, ürünün eskiz modellerini yaptıkları düşünülmektedir. Yapılan görüşmelerde ise, bu adımların her projede uygulanmayabildiği gözlemlenmiştir. Tasarımcılar, ürün tasarımı yaparken, elle çizimi, bilgisayar modellemesini ya da eskiz model çalışmalarını birer araç olarak görmekte, ve projeye göre uygun olanları çeşitli yoğunluklarda kullanmaktadırlar.

Problemin tanımlanması, araştırma yapılması, ürün fikirlerinin analizi gibi aşamalar tasarımcılar tarafından önemle belirtilirken, eskiz çizimlerin yapılması, bilgisayar modellemeleri ya da eskiz modeller, genellikle, tasarım sürecinin çeşitli yerlerinden gereksinmeye göre kullanılan araçlar olarak açıklanmıştır.

Dolayısıyla, tasarım süreci genelinde belli adımlar daha belirgin biçimde öne çıkarken, fikir üretimi için geçirilen aşamaların, projeye göre değişen araçlar olarak süreç içinde yer aldıkları söylenebilir.

Bu araçlar tasarım sürecinin her aşamasında kullanılmaktadır. Örneğin ürünle ilgili iş tanımının alındığı toplantıda da çizimler yapılırken, bazı projelerde fikir üretimi aşamasında sadece eskiz model kullanılmıştır. Bu bağlamda, endüstri ürünleri

tasarımı disiplininde kullanılan araçların, tasarım sürecinde mutlaka yer aldığı fakat, yerlerinin ve kullanılma yoğunluklarının projeye göre değiştiği söylenebilir.

6.1.5. Sunum ve Revizyon

Sunum aşamasının, tasarım sürecinde bir işverenle çalışan tüm tasarımcılar tarafından mutlaka uygulandığı gözlemlenmiştir. Bir müşteriden iş tanımı almayıp kendi marka ya da mağazası için çalışan tasarımcılar ise tam tersine sunum çalışması yapmamaktadırlar.

Sunum çalışması, tasarım süreci içinde, tasarım probleminin çözüldüğü önemli bir adım olarak görülebilir. Sunum çalışmasında, son ürün fikrine karar verilmese bile, projenin gidiş yönü büyük ölçüde ortaya çıkmaktadır. Müşteriye yapılacak sunum çalışmasının, hem müşteri hem tasarımcı hem de ürünün kendisi için, projenin özüne, çıkış noktasına dönüldüğü, hikayesinin tamamlandığı, ürün fikrinin taraflarca somutlaştırıldığı, önemli bir iletişim aracı olduğu görülmüştür.

Sunum çalışması, tasarlama problemi çözümünün müşteriye sunulduğu basit bir toplantı değil, müşteri ile tasarımcı arasındaki iletişimin doğru olarak sağlandığının taraflarca onaylandığı, ürünle ilgili revizyonlara gidilse bile, ürün fikrinin somutlaştığı bir aşamadır.

Müşteriye yapılan sunumla ilgili çeşitli çalışmalar bulgularda sıralanmıştır. Bu aşamada da kullanılan araç ve yöntemler, proje ve tasarımcıya göre değişmektedir. Bazı projelerde mutlaka model sunulması gerekirken, bazı ürün gruplarında, bilgisayar sunumları tercih edilmektedir. Araç ve yöntemlerin değişkenliğine rağmen, ortak olan, tasarımcıların sunumda, ürün fikrini, firmanın vizyonu ve amaçlarıyla beraber, iş tanımı ve tasarım probleminin özünü tanımlayarak, bir bütün olarak sunmak istemeleridir.

Çalışmada, son olarak ise, ürün fikrinin onaylanmasından sonra, imalattan gelen dönüşler hakkında sorular sıralanmıştır. Uygulanan soru kağıdında, imalat aşamasında yaşanacak değişikliklerin ürüne geri beslemeler olarak döneceği öngörülmüştür. Yapılan görüşmelerde ise, tasarımcıların bu geri dönüşleri en aza indirgediği ve üretimle ilgili kısıtları daha analiz aşamasında göz önüne aldıkları net bir şekilde görülmüştür. Dolayısıyla, tasarım sürecinde, üretimle ilgili yapılan revizyonların çok geçerli bir aşama olmadığı kanısına varılmıştır.

6.2. Gözlemlenen ortak adımlar ve tasarım metodu