Tasarımcıların Tepme Keçe Yapım Teknikleri

4.2.2.2.1. Desenli Tepme Keçe Yapımı

Yünler doğal (kök) boya, sentetik boyalar ve (kumaĢ boyaları) ile boyanır ve kurutulur. BoyanmıĢ yünler yapılacak desenin renklerine göre bir yaygının (plastik ambalaj malzemesi) üzerine yerleĢtirilir.

Fotoğraf 51.Boyalı yünlerle desen hazırlama

Sıcak su ve sabun karıĢımı hazırlanıp bir ĢiĢeye konur ve desene serpilir.

Fotoğraf 52.Sıcak su ile yünleri ıslatma

Desenin üzerine bir yaygı daha serilir ve desen Ģeklinin bozulmaması için ters çevrilir. Desenin arkası yünlerle kalınlaĢtırılır.

Desenin kenarına bir boru konur ve desen boruyla birlikte boyuna doğru sıkıca sarılır. (Sarma için plastik köpük boru da kullanılır).

Fotoğraf 54.Rulo yapımında kullanılan köpük boru

Desenin üzerine bir yaygı daha serilir ve Ģeklinin bozulmaması için desen ters çevrilir.

Fotoğraf 55.Hammaddenin rulo yapılması

Yapılan rulo naylon iple sıkıca bağlanır. El ya da ayakla rulo bir ileri bir geri yönde hareket ettirilerek keçeleĢmenin oluĢması sağlanır.

Fotoğraf 56. Rulonun el ile tepilmesi

Bu iĢlem ne kadar çok tekrarlanırsa keçeleĢme o kadar çabuk gerçekleĢecektir. YaklaĢık bir saat keçeleĢtirme iĢlemi yapılır. Rulo açılarak desen 90 derece sağa çevrilir. Böylece kumaĢın hem eni hem boyu keçeleĢtirilmiĢ olacaktır. Sabunlu su karıĢımı desene serpilir. Desenin üzeri bir yaygı ile örtülür, desen boruya sarılarak, naylon iple bağlanır. El ya da ayakla rulo bir ileri bir geri yönde hareket ettirilir. Rulonun ileri geri hareketi tekrarlanır. Rulo yaklaĢık bir saat geleneksel tepme keçe yöntemiyle makinesiz bir Ģekilde, el ve ayak ile dövülerek keçeleĢtirme iĢlemi tamamlanmıĢ olur. Eğer keçeleĢen kumaĢın daha sert ve sıkı olması isteniyorsa el veya ayakla yapılan tepme iĢlemi tekrarlanmalıdır.

BÖLÜM V

5.SONUÇ VE ÖNERĠLER

5.1.Sonuç

Bu araĢtırma 21.Yüzyıl BaĢında Tepme Keçe Ürünlerinin Geleneksel Ve ÇağdaĢ Tasarımlar Açısından Ġncelenmesi üzerine yapılmıĢtır. AraĢtırmaya katılan 5 tepme keçe zanaatkârı ve 5 tepme keçe tasarımcısına uygulanan görüĢme formları ile bireylerin kiĢisel nitelikleri, mesleki bilgileri, kullandıkları araç ve gereçler, kullanım alanları, ürün çeĢitliliği ve miktarı, tepme keçe sanatının ekonomik, kültürel, sağlık ve eğitim boyutu, bireylerin karĢılaĢtıkları güçlükler, sanat ve meslek hakkındaki görüĢ ve önerileri konusunda aĢağıdaki sonuçlara ulaĢılmıĢtır.

AraĢtırma kapsamında uygulanan görüĢme formlarının sonucunda elde edilen verilere göre; tepme keçe sanatı ile uğraĢan zanaatkârların tamamı erkek, tasarımcıların çoğunluğu kadındır. Zanaatkârların çoğunluğu 51-60 yaĢ arasında ve ilkokul mezunu, tasarımcıların çoğunluğu 51-60 yaĢ arasında, tamamı lisans mezunudur. AraĢtırmaya katılan bireylerin tamamının sosyal güvenceleri bulunmaktadır.

Zanaatkârlar en az 19 en çok 61 yıldır mesleği sürdüren, 13 ile 20 yaĢ aralığında sanata baĢlayan, tasarımcılar ise en az 3 en çok 10 yıldır keçe sanatı ile ilgilenen ve 28 ile 53 yaĢ aralığında keçe sanatına baĢlayan bireylerden oluĢmaktadır. Bu sonuca göre, zanaatkârların mesleği uzun yıllardan beri sürdürdüğü, tasarımcıların en fazla on yıldır keçe sanatıyla ilgilendiği anlaĢılmaktadır.

Zanaatkârların çoğunluğu keçe sanatını baba ve dedelerinden öğrenmiĢ, babadan oğla geçen bir gelenek Ģeklinde mesleği sürdürmüĢ, tasarımcılar ise Tire, Konya ve Afyon‟da bulunan keçe ustalarından sanatı öğrenerek, çoğunluğu yöreye özgü bir el sanatı olması sebebiyle sanatı seçmiĢtir.

Zanaatkârlar 1911, 1937 ve 1960 yıllarından bu yana 100, 74 ve 51 yıldır dede ve babalarından kalma iĢyerlerinde, tasarımcılar 2007 yılından bu yana kendi kurdukları iĢyerlerinde keçe ürünler üretmektedirler. Zanaatkârların çoğunluğunun atölyelerinde iĢçi çalıĢtırdığı, tasarımcıların ise iĢçi çalıĢtırmadıkları anlaĢılmaktadır.

Zanaatkârların tamamı baba ve ustalarından öğrendikleri geleneksel motiflerden ve müĢterilerin taleplerinden, tasarımcıların ise tamamı hayal gücünden ve çoğunluğu geleneksel ve çağdaĢ motiflerden faydalanarak tepme keçe ürünler üretmektedir.

plastik ambalaj malzemesi, kalıp ipi yerine naylon ip, rulo sarmada köpük veya metal boru gibi kolayca temin edilebilecek araçlar kullanmaktadır.

AraĢtırmaya katılan bireylerin kullandıkları yardımcı gereçlerden, tamamı zeytinyağlı sabun, sıcak su ve ip çeĢitlerini (yün, naylon, hasır), zanaatkârların çoğunluğu deri, tasarımcıların çoğunluğu kumaĢ, Ģal, yazma, pul, boncuk ve süsleme malzemelerini (düğme, harç) kullanmaktadır. Zanaatkâr ve tasarımcıların benzer yardımcı gereçleri kullanarak ürünler ürettikleri anlaĢılmaktadır.

Zanaatkârların çoğunluğu hammaddelerini çevredeki köylülerden, tasarımcıların tamamı ise hammaddelerini piyasadan temin etmektedir.

Zanaatkârlar en çok sentetik toz boya, azalan değerlerde asit boya (yün boyası) ve doğal boya kullanarak yünleri kendileri boyamakta, tasarımcılar ise sentetik toz boya ve az miktarlarda doğal boya kullanmaktadır. Tasarımcıların çoğunluğu yünleri boyatmakta veya hazır boyanmıĢ yünleri kullanarak keçe ürünler üretmektedir.

Zanaatkârların tamamı günümüzde yaygı, yolluk, paspas ve hayvan keçesi, çoğunluğu minder, kepenek ve seccade üretmekte, tasarımcıların tamamı pano, Ģal, çanta ve takı, çoğunluğu yaygı, paspas, yolluk, giysi, yastık, terlik, çarık, patik ve Ģapka üretmektedir.

Zanaatkârların tamamı geçmiĢte kepenek, yaygı, paspas, yolluk, hayvan keçesi, tasarımcıların ise tamamı çanta, çoğunluğu Ģal, pano, terlik, çarık ve patik üretmektedir. Zanaatkâr ve tasarımcılar, günümüzde çoğunlukla geçmiĢte yaptıkları ürünleri üretmeye devam etmekte, ürün yelpazesine yenilerini ekleyerek ürün çeĢitliliğini artırmaktadırlar.

Zanaatkârların tamamı malzeme miktarı ve emeğe göre, tasarımcıların ise çoğunluğu malzeme miktarı, emek ve özgün oluĢlarına göre ürünlerini fiyatlandırmaktadır.

Zanaatkârların çoğunluğu aylık ortalama bir gelire sahiptir, tasarımcıların aylık gelirleri ise sipariĢ odaklı olduğundan değiĢiklik göstermektedir.

Tepme keçe sanatının kültürel boyutlarının dağılımına göre, zanaatkârlar ürünlerini dükkânlarında tanıtarak sipariĢ ve perakende yoluyla, tasarımcıların çoğunluğu ise internet ortamında ürün tanıtarak perakende yoluyla ürün pazarlamaktadır. Zanaatkârların tamamı yöre halkı, yerli ve yabancı turistlerden oluĢan, tasarımcıların ise tamamı yerli ve yabancı turistlerden oluĢan müĢteri portföyleri bulunmaktadır. AraĢtırmaya katılan bireylerin çoğunluğu yurt dıĢından sipariĢ almamaktadır, ancak zanaatkâr ve tasarımcılar içinde Avrupa ve Amerika‟dan sipariĢ alan bireyler bulunmaktadır.

AraĢtırmaya katılan bireylerin sağlık durumlarının dağılımına göre, zanaatkâr ve tasarımcıların çoğunluğunda keçe sanatı ile ilgili meslek hastalıkları bulunmamaktadır.

Tepme keçe sanatının eğitim boyutlarının dağılımına göre, zanaatkârların çoğunluğu yerli ve yabancı turistlere dükkânlarında özel ders vermekte, tasarımcıların çoğunluğu ise yerli ve yabancı turistlerle birlikte her yaĢ grubuna atölyelerinde ders vermektedir.

Zanaatkârların ve tasarımcıların çoğunluğu emeğin karĢılığının alınmamasından, tasarımcıların çoğunluğu ise yorucu bir uğraĢ olmasından dolayı keçe sanatında güçlük çekmektedir.

Zanaatkârların çoğunluğu keçe sanatını ömürleri yettiğince yaĢatma, tasarımcıların ise çoğunluğu keçe sanatını bir meslek olarak değil sanatsal bir uğraĢı olarak ömürleri boyunca sürdürerek yaĢatma düĢüncesindedir.

Keçecilik mesleği ve keçe sanatı ile ilgili, zanaatkârların çoğunluğu çırak yetiĢtirmek, yaratıcılığı geliĢtirmek, müĢteri potansiyelini artırmak, keçe ürünleri günlük kullanıma uygun hale getirmek, özgün ürünler ortaya çıkartmak, üniversite müfredatlarında keçe derslerine yer vermek gerektiği konusunda önerilerde bulunmuĢlardır. Tasarımcıların tamamı özgün ürünler ortaya çıkartmak, keçe ürünleri günlük kullanıma uygun hale getirmek, üniversite müfredatlarında keçe derslerine yer vermek, sergiler açmak ve çalıĢtay (worshoplar) düzenlemek gerektiği konusunda önerilerde bulunmuĢlardır. Bu sonuçlara göre, zanaatkârların çoğunluğu, keçe sanatının gelecek kuĢaklara aktarılması için çırak yetiĢtirilmesi, tasarımcıların ise tamamı, sanatı yaĢatmak için özgün ürünler ortaya çıkarmak gerektiği konusunda öneride bulunmuĢlardır.

AraĢtırmaya katılan bireylerin 50‟Ģer adet olmak üzere toplam 100 adet ürünün bilgi formları doğrultusunda tepme keçe ürünlerin cinsleri, ürünlerin boyut, kalınlık ve ağırlıkları, ürünlerde kullanılan hammadde ve yardımcı gereçler, renk ve desen

cm boy aralığındadır. ġal ölçüleri; zanaatkârların 36-54 cm en, 141-163 cm boy, tasarımcıların 20-90 cm en, 101-175 cm boy aralığındadır. KaĢkol ölçüsü, 20 cm en, 150 cm boyundadır. Çanta ölçüleri; zanaatkârların 34-35 cm en, 39-40 cm boy, tasarımcıların 41-50 cm en, 17-30 cm boy aralığındadır. ġapka ölçüleri; 56-62 cm en, 17-24 cm boy aralığındadır. Keçe pano ölçüleri; 30-45 cm en, 35-60 cm boy aralığındadır. Yastık ölçüsü; 47 cm en, 30 cm boyundadır. Keçe abajur ölçüsü 78,5 cm en, 21 cm boyundadır. Minyatür kepenek ölçüsü, 23 cm en, 42 cm boyundadır. Keçe abiye elbise ölçüleri 86 cm en, 103 cm boyundadır. Keçe yelek ölçüleri; zanaatkârların 58-56 cm en, 67-70 cm boy, tasarımcıların 40-50 cm en, 43-65 cm boy arasındadır. Yaygı ölçüleri; zanaatkârların 68-90 cm en, 70-123 cm boy, tasarımcıların 50 cm en, 130 cm boy arasındadır. Keçe minder ölçüleri; 36-40 cm en, 36-40 cm boy arasındadır. Seccade ölçüleri; 72-77 cm en, 77-146 cm boy arasındadır. Eyer ölçüleri; 88-95 cm en, 62-80 cm boy arasındadır.

Zanaatkâr ve tasarımcılardan elde edilen ürünlerin kalınlık ve ağırlık bakımından; zanaatkârların tasarımcılara göre daha ağır terlikler ürettikleri anlaĢılmaktadır. Aksesuar olarak kullanılan ürünlerden, tasarımcıların zanaatkârlara göre daha kalın ancak ağırlık bakımından benzer gramajlı Ģallar ürettikleri, zanaatkârların tasarımcılara göre daha gramajlı, ancak benzer kalınlıkta çantalar ürettikleri anlaĢılmaktadır. Zanaatkârların tasarımcılara göre kalınlık ve gramaj bakımından daha ağır yelek ve yaygılar ürettikleri tespit edilmiĢtir.

Zanaatkârların ürünleri kalınlık bakımından değerlendirildiğinde en kalın; eyer keçesi, azalan değerlerle minder keçesi, seccade ve yaygı, ağırlık bakımından seccade, yaygı, azalan değerlerle eyer keçesi ve minder keçesi ürettikleri tespit edilmiĢtir.

Tasarımcıların ürünleri kalınlık bakımından değerlendirildiğinde, en kalın; yastık ve çanta, azalan değerlerle yelek, terlik, abajur, yaygı, kaĢkol, Ģapka, Ģal, pano, abiye elbise, ağırlık bakımından abiye elbise, çanta, yastık, abajur, yelek, yaygı, Ģapka, Ģal, terlik, kaĢkol, pano ürettikleri anlaĢılmaktadır.

AraĢtırmaya katılan bireyler tüm ürünlerde zeytinyağlı sabun ve sıcak su kullanmakta, zanaatkârlar azalan değerlerle kumaĢ, yazma, deri, naylon ip, Ģal, hasır ip, tasarımcılar ise yün ipliği, harç, deri ve boncuk, pul ve kumaĢ, yapıĢtırıcı, naylon ip, düğme, çanta aksesuarı, mukavva, yazma, püskül, dikiĢ ipi, tül ve Ģalları keçe ürünlerde kullanmaktadır.

Bilgi formlarında yer alan ürünlerde kullanılan temel hammadde olarak, zanaatkârların tüm ürünlerde yün elyafı kullandığı, tasarımcıların çoğu üründe yün elyafı ve az sayıda üründe Yeni Zelanda yünü kullandıkları anlaĢılmaktadır.

Ġncelenen keçe ürünlerde zanaatkârlar en çok asit, tasarımcılar ise en çok sentetik boyalar kullanmaktadır.

Ġncelenen keçe ürünlerde zanaatkârlar zeminde en çok krem, desende en çok pembe, azalan değerlerde kırmızı ve sarı, yeĢil, lacivert, siyah, turuncu, mavi, kahverengi rengini, tasarımcılar ise zeminde en çok krem, desende en çok kırmızı, azalan değerlerde beyaz, kahverengi, sütlükahve, yeĢil, sarı, mavi ve turuncu, siyah, pembe, açık yeĢil renklerini kullanmaktadır.

Tasarımcılar zanaatkârlara göre ürünlerinde daha çok sayıda renk kullanmakta, desen geçiĢlerinde renk tonlamaları yaparak ürünlerini elde etmektedir.

Zanaatkârların ürünlerinde en çok bitkisel ve geometrik, azalan değerlerle figürlü, tasarımcıların ise en çok bitkisel ve azalan değerlerle figürlü bezeme konularını iĢledikleri tespit edilmiĢtir.

Zanaatkârlar ürünlerinde bitkisel bezemelerden en çok çiçek, azalan değerlerle dal ve yaprak, tasarımcılar ürünlerinde ise en çok çiçek motifini kullanmaktadır.

Geometrik bezemelerden; zanaatkârlar en çok dikdörtgen ve kare, tasarımcılar en çok daire motiflerini, figürlü bezemelerden en çok koçboynuzu, benek ve kuĢ, tasarımcılar ise en çok çizgisel, benek ve dokusal motifleri kullanmaktadır.

Nesneli bezemelerden; zanaatkârlar demiryolu ve kapı, tasarımcılar vazo, sembolik bezemelerden zanaatkârlar ve tasarımcılar Hitit güneĢi, ay ve yıldız motifleri kullanarak keçe ürünler elde etmektedir.

Yazılı bezemelerden; zanaatkârlar bir üründe ad ve soyad‟tan oluĢan bir bezeme, doğadan stilize bezemelerden; tasarımcılar gökyüzü, azalan değerlerle dağ, toprak, deniz, güneĢ, çakıl taĢı motifleri ile keçe ürünler elde etmektedir.

Bu sonuçlara göre; zanaatkârlar ürünlerinde daha somut, tasarımcılar ise daha soyut motifler kullanarak ürünler elde etmektedirler.

raporlu tasarımlar elde ettikleri anlaĢılmaktadır.

AraĢtırmaya katılan bireylerin ürünlerinde ÜsluplaĢtırma (Stilizasyon) tasarım yöntemi kullanılmıĢtır. Zanaatkârların ürünlerinde ÜsluplaĢtırma (Stilizasyon) tasarım yöntemi, tasarımcıların ürünlerinde ÜsluplaĢtırma (Stilizasyon), Soyutlama(Anti Natüralist), Modernizasyon(Biçim Bozma) yöntemleri kullanılmıĢtır.

Ġncelenen tepme keçe ürünlerde, zanaatkârlar en çok desenli (nakıĢlı) keçe, daha az sayıda tepme keçe, tasarımcılar ise en çok desenli tepme keçe ürünler üretmektedirler.

5.2.Öneriler

21.Yüzyıl BaĢında Tepme Keçe Ürünlerinin Geleneksel Ve ÇağdaĢ Tasarımlar Açısından Ġncelenmesi üzerine yapılan araĢtırmada elde edilen bulgular doğrultusunda, bu konuda yapılacak çalıĢmalara yol göstermesi amacıyla aĢağıdaki öneriler geliĢtirilmiĢtir.

Yok olmaya yüz tutan geleneksel tepme keçe el sanatımızın gelecek kuĢaklara taĢınabilmesi için, tepme keçe sanatının genç nesil tarafından geleneksel ve çağdaĢ tasarımlarla uygulanarak tanınması, özellikle üniversitelerimizdeki Güzel Sanatlar Fakülteleri, Meslek Yüksek Okulları ve Liselerdeki Geleneksel El Sanatları Bölümlerinin müfredatlarında teorik ve uygulamalı tepme keçe derslerine önemli derecede yer verilmesi gerekmektedir.

Tepme keçe sanatının tanıtılması ve yeni uygulamaların ve tasarımların yapılabilmesi için, Valilik, Belediye, Halk eğitim merkezlerinin desteğiyle, Türkiye‟de keçecilik geleneği olan yörelerde tepme keçe kursları açılmalı, yapılan ürünler ile el sanatları sergilerine ve fuarlarına katılarak keçe ürünlerin tüketiciyle buluĢması sağlanmalıdır.

Zanaatkârların eksik olan güzel sanatlar, tasarım ve yaratıcılık yönlerinin geliĢtirilmesi için, Tire‟de Geleneksel El Sanatları dalında eğitim veren bir Meslek Yüksekokulu açılmalı, üniversite öğrencileri ve zanaatkârlar arasında iĢbirliği yapılarak, genç neslin yaratıcı ve tasarım yönleri zanaatkârlara, zanaatkârların da tepme keçe sanatı hakkındaki bilgi ve tecrübeleri öğrencilere aktarılmalıdır. Bu sayede zanaatkârların tasarım yönü geliĢecek, geleneksel ve çağdaĢ uygulamalı yeni keçe ürünler ortaya çıkacak, üniversite öğrencileri de geleneksel tepme keçe yapımını yakından görerek uygulama imkânı bulacaktır.

Zanaatkârların tepme keçe ürünlerinin yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilebilmesi, bu konuda eksikliğin giderilmesi için, Tire‟de Belediye destekli bir sergileme yerinin veya bir müzenin açılması gerekmektedir.

Tire‟de yok olmaya yüz tutan geleneksel el sanatlarının yaĢatılması için, Belediye destekli kurslar açılmalı ve keçecilik mesleği ve keçe sanatının değerini bilen genç çıraklar yetiĢtirilmeli, kurs bitiminde her gence bir iĢ imkânı sunularak keçecilik mesleği cazip hale getirilmelidir.

Tepme keçe sanatında kullanılan hammadde temininde zanaatkâr ve tasarımcıların istedikleri miktar ve renkte yün alabilme ve boyatabilme konusunda yaĢadıkları sorunu gidermek için, yün boyacılarının kolaylık sağlamaları ve sanata destek olmaları gerekmektedir.

Tepme keçe sanatının yok olmaktan kurtarılmasında, sosyo ekonomik anlamda ülkemizde önemli bir yeri olan hayvancılığın geliĢtirilmesi, özellikle hükümetin yürüteceği teĢvik politikalarıyla desteklenmesi gerekmektedir.

Tepme keçe sanatı ürünlerinin daha fazla tanıtımı için, yurtiçi ve yurtdıĢında düzenlenen sergi ve fuarlara hem zanaatkâr hem de tasarımcıların, bu konuda yetkili kiĢilerin de desteğiyle katılımını artırmak gerekmektedir.

Tepme keçe ürünlerinin tanıtımı ve pazarlanması için, günümüzde yaygın bir Ģekilde kullanılan internet ortamından faydalanılarak müĢteri portföyü geniĢletilmelidir, bu sayede dünyanın her yerinden sipariĢ alınabilir ve ürün satıĢları online olarak gerçekleĢtirilebilir.

Tepme keçe kumaĢının ülkemizde daha geniĢ bir kitle tarafından bilinip tanınması için, Türk tekstil firmalarının ürünlerinde tepme keçe kumaĢını yaygın bir Ģekilde kullanmaları, ev tekstil ürünlerinde tepme keçeden oluĢan kumaĢlara yer vermeleri gerekmektedir.

EKLER

EK 1. KATALOG