Desen hazırlamada, baklava, Ģerit, daire vb. biçimlerde kesilen renkli keçe parçaları, yere serilen hasır örtü üzerine, planlanan desene uygun olarak, kenardan baĢlamak üzere yerleĢtirilir. Desenlemede öncelikli olarak bordürü oluĢturan kenar çizgiden baĢlanması, elde edilecek keçe ürünün boyutlarını yaklaĢık olarak belirlemek için yapılmaktadır. Bordür iĢleminden sonra, keçe yüzeyin orta kısımlarının desenlendirilmesi ile desen hazırlama iĢlemi tamamlanmıĢ olur (Ergenekon,1999: 64- 65).
Üretimden sonra desenlemede ise, tek renk keçe üzerine bir ya da birden fazla renklerde kesilmiĢ keçe parçalarıyla aplikasyon veya renkli ipliklerle çeĢitli iĢleme teknikleri uygulanarak desenli keçeler elde edilmektedir (Ülger, 2008: 440).
2.6.1.4. Saçma Ve Sarma
Desenli tepme keçe üretiminde; nakıĢlık-top-ben adı verilen renkli, ince keçelerden kesilerek elde edilen motifler veya renkli yünler istenilen motif biçimleri verilmek üzere kalıbın (hasır) üzerine yerleĢtirilir. Desenlemede dıĢtan içe doğru (varsa kenarsuyu‟ndan baĢlanarak) yerleĢtirilen motiflerin üzerine daha önceden atma iĢlemine tabi tutulan yünler, sepki veya çubuk yardımı ile serpilir bu iĢleme “saçma” adı verilir. Yünü serpme iĢlemi, her tarafı eĢit kalınlıkta olacak Ģekilde, tabakalar halinde birkaç sefer tekrarlanır. Her serpme iĢleminin ardından yünün üzerine keçeleĢme için gerekli olan nemi sağlayan oda sıcaklığında su serpilir ve bastırılır. Kenarlara saçılan yünler elle düzeltilerek, hasırla beraber düzgün ve sıkı biçimde sarılır. Bazı yörelerde sarma- dürme iĢlemi yapılırken düzgünlüğü sağlamak ve hasırın kırılmasını önlemek amacıyla hasırın içine uzun sopa yerleĢtirilir. Dürme iĢleminin ardından dıĢı, düz keçe, branda veya telisle sarılan ve kalıp ipi ile bağlanan rulo, tepme iĢlemine hazır duruma getirilmiĢ olur (Seyirci, TopbaĢ,1999: 589).
2.6.2.Tepme ve PiĢirme (KeçeleĢtirme)
Tepme iĢlemi, ayakla yuvarlanıp tepilerek veya keçe tepme makinelerinde dövülerek gerçekleĢtirilmektedir. Yakın tarihe kadar el ve ayak yardımı ile tepilen keçeler, teknolojinin yardımıyla makinelerde tepilerek insan gücü kullanımını en aza indirerek kısa sürede daha fazla üretim yapılmasını sağlamaktadır. Tepme iĢlemi makinede yaklaĢık 40-45 dakika kadar sürmektedir. Ġlk tepmeden sonra rulo açılıp kenarları elle düzeltilmekte, yani, “çatkı” iĢlemi yapılmaktadır (Ergenekon,1999: 71).
Ġkinci tepme iĢlemine baĢlarken hazırlanan ılık sabunlu su, süpürge yardımıyla sepeleyerek keçenin nemli ortam kazanması sağlanır. Ġlk tepme iĢleminde olduğu gibi tekrar sarılıp bağlanan keçe, 40-45 dakika tekrar tepilir. Böylelikle, keçe kısmen oluĢmuĢtur buna ham keçe denir. KeçeleĢmenin istenilen düzeye getirilmesi için piĢirilmesi gerekmektedir. PiĢirme iĢlemi yedi aĢamada gerçekleĢtirilir. Birinci aĢama ayakta ovma, ikinci aĢama oturarak ovma, üçüncü aĢama karıĢtırma, dördüncü aĢama kazıklama, beĢinci aĢama dizleme, altıncı aĢama tığlama, yedinci ve son aĢama ise dikme iĢlemidir (Seyirci,TopbaĢ,1999: 589).
Keçenin yapımı sırasında, sıcak su ile piĢirilerek dövülmesi iĢlemi için bazı hamamlarda keçelik adı verilen özel bir mekân bulunmaktadır (Çakmak, 2002: 20). Selçuklulardan itibaren Anadolu‟da kimi hamamların bir bölümü “keçelik” olarak ayrılmıĢtır. Konya‟da Sahip-Ata Hamamı‟nda böyle bir keçelik vardır. (Önder, 1998: 136).
PiĢirme iĢlemi, yünlerin daha iyi keçeleĢmesi için, hamamda, atölyede veya piĢirme makinesinde 50- 80 derece sıcaklıkta sabunlu su ile yapılmaktadır. PiĢirilecek ürünün ağırlığına bağlı olarak, hamamda piĢirmede yünün %3‟ü, atölyede piĢirmede ise yünün %10‟u kadar sabun miktarına ihtiyaç duyulmaktadır. PiĢirme iĢleminde, keçeler üzerine sabunlu veya sabunsuz su serpildikten sonra dürülerek, el ayasıyla öne çekilip ileri itilerek, bilekten dirseğe kadar olan kısımla dövülmektedir (Yazıcıoğlu ve diğerleri, 1997: 304-305).
2.6.3.Bitirme ĠĢlemleri (Yıkama ve Kurutma)
Hamamda veya atölye ortamında piĢirilen keçe ürünlerini, sabunlu sudan arındırmak için bol su ile çiğnemek suretiyle yıkamak gerekmektedir. Sabunlu sudan arınan keçeler, 12 saat kadar hamamda veya atölyede dik konumda bekletilir. Suyu
Özellikleri
2.7.1. Tepme Keçe Ürünleri Yapımında Kullanılan Renk Özellikleri
Gerek desenli, gerek desensiz olsun tepme keçe ürünlerinde, yün elyafının doğal rengi olan doğal beyaz, doğal kahverengi ve doğal siyah kullanılmaktadır. Yün elyafının doğal renkleri dıĢında farklı bir rengin zeminde kullanılması istendiğinde sentetik boyar maddelerle (elyaf halinde) renklendirme yapılmaktadır. Atölyelerde üretilen ürünlerin zemininde kullanılan yün rengi ile o yörede yaygın olarak yetiĢtirilen koyun ırklarının sahip olduğu elyaf rengi arasında bir iliĢkinin olduğu anlaĢılmıĢtır. Tepme keçe ürünlerin bezemelerinde yörelere özgü çeĢitli renkler kullanılmaktadır. Sentetik boyar maddelerle elde edilen bu renkler arasında kırmızı renk yoğunluktadır. Bu rengi sırasıyla azalan değerlerle, lacivert, pembe, yeĢil, siyah, turuncu, sarı, mavi, bordo, doğal beyaz ve kahverengi izlemektedir (Ergenekon,1999: 472).
Keçeler genellikle düz renk olmakla beraber, keçeciler bunlar üzerine kendi iĢaretlerini koymakta veya keçenin yapıldığı yılı yazmaktadırlar. Bunlar beyaz keçe zemin üzerine renkli keçe parçalarla bu iĢaretlerin yapılmasından meydana gelir. Renk olarak en çok kırmızı, lacivert, yeĢil, mavi, mor, kahverengi gibi renkler önceleri lak boyalarla yapılırken bugün halı ipliğinde kullanılan kimyevi boyalar kullanılmaktadır (Gürçay,1966: 27).
1979 yılında Balıkesir ve Afyon‟da yapılan araĢtırmalarda, organik ve sentetik boyalar kullanılarak, mavi, kırmızı, yeĢil, turuncu ve siyah renklerde keçeler yapılmıĢtır. (Gürtanın, Kaya, 1979: 14).
2.7.2. Tepme Keçe Ürünleri Yapımında Kullanılan Desen Özellikleri
Türklerde keçeciliğin çok ileri bir düzeyde bulunduğu Pazırık kurganlarında ortaya çıkan ve günümüze kadar gelebilen örneklerden anlaĢılmaktadır. Bu keçeler
üzerinde özellikle insan ve hayvan figürlerinin bulunması, hayvanların mücadele halindeyken tasvir edilmesi, dönemin sanat anlayıĢının ileri düzeyde olduğunu göstermektedir. Keçeler üzerinde iĢlenen hayvan figürleri Türk mitolojisinde tılsımlı kabul edilen aslan, grifon, kartal, geyik gibi hayvanlardır. Bazen tek baĢlarına iĢlenen bu figürlerin birçoğunda kartal-geyik, aslan-geyik mücadeleleri konu edilmiĢtir. Bu mücadelelerde iyiliğin kötülükle mücadelesi, Türklerle düĢmanlarının kavgası sembolize edilmektedir (Deniz, 2000: 6).
Sergi veya seccade olarak yapılan keçelerde kilim motiflerine benzer geometrik desenler daha çok yer alır. Seccadelerde kullanılan motiflerde, mihraplı ve çiçek desenler görülmektedir. Özellikle keçe seccadeleriyle ünlü olan Bursa‟da, yumuĢak seccade keçelerinin, sırma ve ibriĢimle süslendiği belirtilmektedir (Önder, 1998: 136).
Ögel‟in (1978a: 14-16) aktardığı kadarı ile Divanü Lügati-„t-Türk‟te yazılanlardan, Türklerde düz renkli keçelerin yanı sıra, nakıĢlı, renkli ve kaplan postu Ģekilli keçelerin yapıldığı, KaĢgar‟ da“kimiĢke” diye anılan bir keçenin de çok ünlü olduğu anlaĢılmaktadır.
Tepme keçe ürünleri desenli veya desensiz olarak üretilmektedir. Tepme keçe yaygılarda kullanılan bezemeler incelendiğinde ilk sırada geometrik bezemelerin bulunduğu, bu bezeme çeĢidinin sırasıyla azalan değerlerle anlam yüklü, nesneli, bitkisel, figürlü ve doğadan stilize bezemelerin izlediği tespit edilmiĢtir. Tepme keçe yaygılarda, geometrik bezeme çeĢitlerinden dikdörtgen, baklava, üçgen, parabol, kare, zincir ve sekizgene yer verilmiĢtir. Tepme keçelerin tamamının dikdörtgen biçiminde olması ve yine tamamında dikdörtgen bezemeye yer verilmesi, seçilen bezeme türü ile yaygıların formları arasında bir iliĢkinin olduğunu göstermektedir. Yaygılarda kullanılan diğer bezemeler arasında, kertik, sığır sidiği, kırma, çene, göbek gibi yoğun Ģekilde kullanılan anlam yüklü bezemeler bulunmaktadır. Bunların dıĢında kafes, sini, kirman, deve zinciri, tavan alası, demir yolu, mangal yaygılarda görülen nesneli bezemeler kullanılmaktadır. Tepme keçe yaygılarda dal, çiçek, badem, gül, lale yoğun kullanılan bitkisel bezeme çeĢitleridir. Ayrıca karpuz, karpuz çekirdeği, dörtlü badem, söğüt dalı, hurma dalı, üzüm, tomurcuk, pıtrak ve hayat ağacı yaygılarda yer alan bitkisel süsleme öğeleridir. Figürlü bezeme çeĢitlerine yer verilen tepme keçe yaygılarda en çok kaz ayağı deseni kullanılmıĢ, bunu sırasıyla koç boynuzu, ayı kulağı, kuzu kulağı, kalp, manda gözü, örümcek izlemektedir. Tepme keçe yaygılarda doğadan stilize bezemelerden yıldız, göl, yıldızlı göl, çoban yıldızı, ay kullanılmıĢtır (Ergenekon, 1999:472-473).
kullanılan bezeme çeĢitlerinin uyum içinde oldukları görülmektedir (Ergenekon,1999: 474-475).
Ayrıca keçenin üzerine kullanılan motifler arasında; eĢek geçti, sığır sidiği, deve zinciri, selvi, göl, koçboynuzu, badem, gül, kafes, kertik gibi Ģekiller yer almaktadır. Cumhuriyetin ilanından sonra özellikle kepenekler üzerinde ay ve yıldız motifi çokça kullanılmaktadır (Gürçay,1966: 27).
2.7.3.Tepme Keçe Ürünleri Yapımında Kullanılan Motif Özellikleri
Acem Motifi: ġahmeran ve benzeri efsanevi yaratıklar ile tavus kuĢu, güvercin,
aslan, yılan, kartal, kuzu, balık gibi hayvan figürlerinin renk uyumuna özen gösterilerek, keçe üzerine geliĢi güzel serpiĢtirilmesinden meydana gelir. Figürlerin aralarına çeĢitli renklerde motifler yerleĢtirilir. Acem nakıĢında bazen hayvan figürlerinin yerine küme küme yerleĢtirilen "boyalarla" (kabartılmıĢ renkli yün) renk uyumu sağlanır. Bu nakıĢta esas olan, ana bir motife bağlanmak yerine ustanın becerisiyle renk armonisi sağlamaktır. Kompozisyon ve motiflerin serbest bırakılarak belli bir kurala bağlanmamıĢ olması ustalar arasında yarıĢmayı hızlandırmaktadır.
Yarım Acem Motifi: Beyaz zemin üzerine renkli yünlerden "dıkka" (nokta)
yapıldığından böyle nakıĢlı keçelere "dıkkalı keçe" de denir. Acem nakıĢlı keçede olduğu gibi renkli (boyalı) yünler kullanılır.
Dal Motifi: Ustanın zevkine göre çeĢitli renklerde dal motiflerinin keçe üzerine
yerleĢtirilmesinden meydana gelir.
Pul Motifi: Yanyana belli aralıklarla sıralanmıĢ üç adet göbek motifi üçgenlerle
birbirine bağlanır. Üçgenlerin kenarlarına iç taraflarına bir parmak boğumu büyüklüğünde, pul tabir edilen süslemeler aralıklarla yerleĢtirilir. Keçenin etrafı kırma kenarla çevrelenir. NakıĢlar tek renk veya boyalı olabilir.
Göbek Motifi:
Düz Göbek: Kırma kenarlı (zigzag bordürlü) daire içerisinde birbirini
çaprazlama kesen çizgilerden meydana gelir.
Kırma Göbek: Düz göbek motifindeki çaprazlama kesiĢen çizgilerin sekiz kollu
yıldız motifine dönüĢtürülmesi ile oluĢur.
Konyalı keçeci Hacı Ali, Yarım Horazın Seyit, Çopur Mustafa, Nuh Naci Usta, Hasan Ağa ve daha nice keçecilerin üçgöbek, beĢ göbek, yarım göbek, çark nakıĢ, karpuz nakıĢ, dal nakıĢ, vb. bezemeler kullanarak ürettikleri keçelerin, halıya yenik düĢtüğü belirtilmektedir (Anonim-a, 1991: 22).
Somun Motifi: Ġki göbek arasına yerleĢtirilen etrafı kırmalı, içi balıksırtı motifli
baklava dilimi Ģeklindedir.
Somun Yıldız Motifi: Etrafı kırmalı baklava dilimi Ģeklinin içine yerleĢtirilen
sekiz kollu yıldızlardan meydana gelmiĢtir.
Kantarma Motifi: Göbek motifleri arasına simetrik olarak yerleĢtirilen üçgen
Ģekillerden meydana gelir
Sandık Motifi: Keçenin üçgen parçalarla bölümlere ayrılmasından meydana
gelir. Karelerin ortalarına armut veya yıldız motifleri yerleĢtirilir.
Armut Motifi: Dört yapraklı yonca Ģeklinde bir motiftir. Bazen yaprak araları
zenginleĢtirilerek yıldız motifine dönüĢtürülür (www.conkece.com).
Diyarbakır, Bingöl ve Elazığ‟da, köylülerden hammaddeyi toplayan keçe üreticilerinin ürünlerinde düğmeli, yıldızlı, kınalı ve göbekli örneklere rastlanmaktadır (Durul, 1969: 18).
1979 yılında Balıkesir ve Afyon‟da yapılan yaygı desenlerinde, genellikle ortada bir göbek, göbek çevresinde simetrik dağılmıĢ serpme motiflerle çoğunlukla tek sıra kenar suyundan yani bordürden oluĢurlar. Göbek motiflerinin sofra, çarkıfelek, yıldız; kenar suyunun üçgen, sahra yolu, sığır sidiği; serpme motiflerin ise yıldız, badem, karpuz gibi Ģekilleri ve yöresel adları vardır (Gürtanın, Kaya, 1979:15).
3.1. AraĢtırmanın Modeli
Bu araĢtırmada, Tarama modelinde betimsel inceleme yöntemi uygulanmıĢtır.
3.2. Evren ve Örneklem
Bu araĢtırmanın evrenini, Ġzmir Tire‟de keçe sanatıyla uğraĢan zanaatkârlar ve geleneksel yöntemlerle üretilen ürünleri, Ankara il merkezinde keçe sanatıyla ilgilenen çağdaĢ keçe tasarımcıları ve keçe tasarım ürünleri oluĢturmuĢtur.
AraĢtırma örneklemini, Ġzmir‟in Tire Ġlçesinde keçe sanatıyla uğraĢan ve ulaĢılabilen 5 Tepme keçe zanaatkârı ve Ankara il merkezinde faaliyet gösteren Türkiye vatandaĢı olan ve ulaĢılabilen 5 Tepme keçe tasarımcısı ve ürünleri oluĢturmuĢtur.
3.3. Veri Toplama Tekniği
Bu araĢtırmanın kavramsal çerçevesi, literatür taramasından elde edilen kaynaklar, Yüksek Öğretim Kurumu tez arĢivi ve internet üzerindeki yazılı dokümanlardan yararlanılarak hazırlanmıĢtır.
Tezin ana teması ile ilgili veriler, örneklemi oluĢturan Ġzmir Tire ilçesinde bulunan 5 zanaatkâr ve Ankara il merkezindeki 5 tasarımcıya uygulanan görüĢme formu, zanaatkâr ve tasarımcılara ait ürünlerden 50 Ģer adet ürün incelemeye alınarak ürün özellikleri bilgi formları üzerine iĢlenmiĢtir.
GörüĢme formu; 16 adet çoktan seçenekli ve 11 adet açık uçlu olmak üzere toplam 27 adet sorudan oluĢmaktadır. GörüĢme formu araĢtırmacı tarafından bizzat zanaatkâr ve tasarımcılarla bire bir görüĢülerek uygulanmıĢtır. Açık uçlu sorulara verilen cevaplar görüĢme formu üzerine not alınmıĢtır.
Ürün incelemelerinde ise, zanaatkâr ve tasarımcılara ait ürünlerin fotoğrafları çekilmiĢ, en, boy, çap ve kalınlık ölçüleri alınmıĢ, ağırlıkları tartılmıĢ, ürün cinsi, malzeme, renk, boya tespiti yapılmıĢ, geleneksel örneklerin desenleri çizilmiĢ, bezeme
konuları ve motif özellikleri, kompozisyon tipleri, tasarım ve tepme keçe yöntemleri belirlenerek elde edilen veriler bilgi formuna iĢlenmiĢtir.
3.4.Verilerin Analizi
GörüĢme ve ürün bilgi formları yoluyla elde edilen veriler bilimsel ve
istatistiksel yöntemlerle analiz edilerek tablolaĢtırılıp frekans ve % alınarak yoruma gidilmiĢtir.
GörüĢme formlarındaki çoktan seçenekli ve açık uçlu sorulardan elde edilen verilerin değerlendirilmesinde; her bir seçenek kendi kategorisi içinde 5 zanaatkâr, 5 tasarımcı ve ik grubun toplamı olan 10 birey üzerinden üç kategoride ayrı frekans ve yüzde alınarak değerlendirilmiĢtir.
Ürün bilgi formlarındaki ürün inceleme baĢlıkları esas alınarak 5 zanaatkâra ait 50 adet ürün, 5 tasarımcıya ait 50 adet ürün ve toplam 100 adet ürün üzerinden üç kategoride ayrı frekans ve yüzde alınarak değerlendirilmiĢtir.
Elde edilen değerler tablolaĢtırılarak alt amaçlar doğrultusunda araĢtırma raporunun bulgular ve yorum bölümünde oluĢturulan baĢlıklar altında verilmiĢ ve yorumlanmaya çalıĢılmıĢtır.
GörüĢme formları doğrultusunda elde edilen veriler; zanaatkâr ve tasarımcıların kiĢisel ve mesleki bilgileri, tepme keçe sanatı ürünlerinin yapımında kullanılan temel hammadde, araç, yardımcı gereç ve boyalar, kullanım alanları, ürün çeĢitliliği ve miktarı, tepme keçe sanatının ekonomik, kültürel, sağlık ve eğitim boyutları hakkındaki görüĢlerinden oluĢan 27 adet tablo ile sunulmuĢtur.
Ürün bilgi formları doğrultusunda elde edilen veriler; ürün cinsleri, boyutları, kalınlık ve ağırlıkları, renk ve desen özellikleri, ürün yapımında kullanılan yardımcı gereç, temel hammadde ve boyaları, zeminde ve desende kullanılan renkleri, bezeme konuları, bezeme konularının motif özellikleri, kompozisyon tipleri, tasarım ve tepme keçe yöntemleri baĢlıklarından oluĢan 12 adet tablo ile sunulmuĢtur.
istatistiksel analizleri sonucunda elde edilen bulgular ve bulgulara ait yorumlar yer almaktadır.
4.1. GörüĢme Formlarından Elde Edilen Bulgular Ve Yorum
AraĢtırmada, 5 tepme keçe zanaatkârı ve 5 tepme keçe tasarımcısıyla yapılan görüĢmeler doğrultusunda elde edilen veriler ile araĢtırmaya katılan bireylerin kiĢisel nitelikleri, mesleki bilgileri, kullandıkları temel hammadde, araç, yardımcı gereç ve boyalar, tepme keçe ürünlerin kullanım alanları, ürün çeĢitliliği ve miktarı, zanaatkâr ve tasarımcıların; keçe sanatının ekonomik, kültürel, sağlık, eğitim boyutları, sanatta karĢılaĢtıkları güçlükler, görüĢ ve önerileri tablolar Ģeklinde sunulmuĢ ve bu tabloların yorumları yüzdeler halinde verilmiĢtir.
4.1.1. AraĢtırmaya Katılan Bireylerin KiĢisel Nitelikleri
AraĢtırmada tepme keçe zanaatkârları ve tasarımcıların cinsiyet, yaĢ, eğitim durumları ve sosyal güvenceleri konu alınmıĢtır.
Tablo 1. Tepme keçe sanatı ile uğraĢan bireylerin cinsiyet, yaĢ, eğitim
durumlarına iliĢkin dağılım
KiĢisel Nitelikler Zanaatkârlar Tasarımcılar Toplam
f % f % f % Cinsiyet Kadın - - 4 80 4 40 Erkek 5 100 1 20 6 60 Toplam 5 100 5 100 10 100 YaĢ 30‟dan küçük - - - - 31-40 arası 1 20 1 20 2 20 41-50 arası - - 1 20 1 10 51-60 arası 2 40 3 60 5 50 61-70 arası 1 20 - - 1 10 71-80 arası 1 20 - - 1 10 Toplam 5 100 5 100 10 100
Eğitim Durumu Ġlkokul 3 60 - - 3 30 Ġlköğretim 1 20 - - 1 10 Lise - - - - Ön Lisans - - - - Lisans 1 20 4 80 5 50 Yüksek Lisans - - 1 20 1 10 Toplam 5 100 5 100 10 100
Tablo 1 incelendiğinde, araĢtırmaya katılan bireylerin %60‟ı erkek, %40‟ı kadındır.
Bu sonuca göre, tepme keçe sanatı ile uğraĢan zanaatkârların tamamının erkeklerden, tasarımcıların çoğunluğunun kadınlardan oluĢtuğu görülmektedir.
AraĢtırmaya katılan bireylerin %50‟sinin 51-60 yaĢ, %20‟sinin 31-40 yaĢ, %10‟unun 41-50 yaĢ, %10‟unun 61-70 yaĢ, %10‟unun 71-80 yaĢ aralığında olduğu tespit edilmiĢtir.
Bu sonuca göre, zanaatkârların ve tasarımcıların çoğunluğunun 51-60 yaĢ aralığında olan bireylerden oluĢtuğu görülmektedir.
AraĢtırmaya katılan bireylerin eğitim durumları incelendiğinde, %50‟sinin lisans, %30‟unun ilkokul, %10‟unun ortaokul, %10‟unun yüksek lisans mezunu oldukları görülmektedir.
Bu değerlendirmenin sonucunda, zanaatkârların çoğunluğunun ilkokul, tasarımcıların tamamının lisans mezunu olan bireylerden oluĢtuğu tespit edilmiĢtir.
Tablo 2.Tepme keçe sanatı ile uğraĢan bireylerin sosyal güvencelerine iliĢkin
dağılım
Sosyal Güvence f %
Var 10 100
Yok - -
Toplam 10 100
Tablo 2 incelendiğinde, araĢtırmaya katılan bireylerin tamamının sosyal güvencelerinin bulunduğu görülmektedir.
4.1.2. AraĢtırmaya Katılan Bireylerin Mesleki Bilgileri
AraĢtırmada tepme keçe zanaatkârları ve tasarımcıların mesleğe ve sanata baĢladıkları yaĢ ve çalıĢtıkları yıl, keçe sanatını nasıl öğrendikleri, sanatı seçme
Hülya Ilgın Nüket Eğerci Banu Akkuzu 28 3 - - 3 60 51 3 - - 52 3 - -
YaĢar Cengiz Çınar 53 4 - - 1 20
Hümeyra Kutbay 40 10 - - 1 20 Arif Cön 20 19 1 20 - - Mehmet Saman Ġlyas YeĢilbal 20 18 33 33 2 40 - - Ahmet Zincircioğlu 16 46 1 20 - - Hulki Gürer 13 61 1 20 - - Toplam 5 100 5 100
Tablo 3 incelendiğinde, araĢtırmaya katılan bireylerin meslek ve sanattaki yıllarının dağılımı çeĢitlilik göstermektedir. Zanaatkârların, %40‟ı 33 yıl, %20‟si 19 yıl, %20‟si 46 yıl, %20‟si 61 yıldır, tasarımcıların, %60‟ı 3 yıl, %20‟si 4 yıl, %20‟si 10 yıldır keçe sanatı ile ilgilendikleri tespit edilmiĢtir.
Bu değerlendirmeye göre, zanaatkârların en az 19 en çok 61 yıldır keçe sanatı ile ilgilendikleri ve keçe sanatına baĢlama yaĢlarının 13 ile 20 yaĢ aralığında olduğu görülmektedir. Tasarımcıların ise en az 3 en çok 10 yıldır keçe sanatı ile ilgilendikleri ve keçe sanatına baĢlama yaĢlarının 28 ile 53 yaĢ aralığında olduğu görülmektedir.
Bu sonuca göre, zanaatkârların mesleği uzun yıllardan beri sürdürdüğü, tasarımcıların en fazla on yıldır keçe sanatıyla ilgilendiği tespit edilmiĢtir.
Tablo 4.Tepme keçe sanatı ile uğraĢan bireylerin keçe sanatını nasıl
öğrendiklerine iliĢkin dağılım Keçe Sanatının Öğrenilme Durumu
Yöre Zanaatkârlar Tasarımcılar Toplam
f % f % f %
Baba‟dan Mehmet Refik Gürer
Cemil Cön,Mehmet Cön Rufat YeĢilbal Hüseyin Zincircioğlu, ġerif Tire 4 80 - - 4 40 Tire 1 20 - - 1 10 Tire 1 20 - - 1 10 Tire 1 20 - - 1 10 Tire 1 20 - - 1 10
Zincircioğlu Usta‟dan Rufat YeĢilbal Mehmet Girgiç 1 20 5 100 6 60 Tire 1 20 - - 1 10 Konya - - 4 80 4 40 Hulki Gürer YaĢar KocataĢ Tire - - 1 20 1 10 Afyon - - 1 20 1 10
*Birden fazla Ģıkka cevap verildiği için toplamları alınmamıĢtır.
Seçenekler arasında; kurstan, ilgili kaynaklardan ve hobi olarak yapan kiĢilerden Ģıkları bulunmaktadır, ancak zanaatkâr ve tasarımcılar tarafından cevaplanmadığından tabloya alınmamıĢtır.
Tablo 4 incelendiğinde, araĢtırmaya katılan bireylerin %60‟ının keçe sanatını ustalardan, %40‟ının babadan öğrendiği görülmektedir. Tire Keçe zanaatkârlarından Hulki Gürer‟in, babası Mehmet Refik Gürer‟den, Arif Cön‟ün, babası Cemil Cön ve dedesi Mehmet Cön‟den, Ġlyas YeĢilbal‟ın, babası Rufat YeĢilbal‟dan, Ahmet Zincircioğlu‟nun, babası Hüseyin Zincircioğlu ve dedesi ġerif Zincircioğlu‟ndan, keçecilik mesleği ve keçe sanatını öğrendikleri tespit edilmiĢtir. Keçe zanaatkârı Mehmet Saman‟ın, ustası Rufat YeĢilbal‟dan (Tire), keçe sanatını öğrendiği görülmektedir.
Tasarımcılardan Hümeyra Kutbay, Banu Akkuzu, Nüket Eğerci‟nin, ustası Mehmet Girgiç‟ten (Konya), YaĢar Cengiz Çınar‟ın, YaĢar KocataĢ (Afyon) ve Mehmet Girgiç‟ten (Konya), Hülya Ilgın‟ın, amcası ve ustası Hulki Gürer‟den (Tire) keçe sanatını öğrendiği görülmektedir.
Bu sonuca göre, zanaatkârların çoğunluğu keçe sanatını baba ve dedelerinden, tasarımcıların ise Afyon, Konya ve Tire‟de bulunan ustalardan öğrendikleri tespit edilmiĢtir.
Tablo 5.Tepme keçe sanatı ile uğraĢan bireylerin sanatı seçme nedenlerine
iliĢkin dağılım
Keçe Sanatını Seçme Nedenleri
Zanaatkârlar Tasarımcılar Toplam
f % f % f %
Baba mesleği olması 4 80 1 20 5 50
Yöreye özgü bir el sanatı olması
1 20 3 60 4 40
Mesleğe ve sanata olan ilgi
- - 2 40 2 20
Geleneksel el sanatlarından biri olması
geleneksel el sanatlarından biri olması, %10‟unun keçecilik mesleğini yaĢatmak ve %10‟unun dövme makinelerinin kullanıma baĢlanması sebepleriyle keçe sanatını seçtikleri tespit edilmiĢtir.
Bu sonuca göre, zanaatkârların çoğunluğunun baba ve dede mesleği,