56
57
kapasitesine göre %16,00’sının ise tüketici talebine göre üretim miktarını belirledikleri saptanmıştır. Üretim izni olmayan işletmelerde ise, turşu üretim miktarını belirlemede hammadde miktarının (%71,90) etkili olduğu tespit edilmiş olup, bunu %25,00 ile tüketici talebi, %3,10 ile işletme kapasitesi izlemektedir.
İncelenen üretim izni olan işletmelerde yeterli işlenecek hammadde temininde yaşanan sıkıntılardan dolayı kapasite kullanım oranı %80 olarak belirlenmiş olup, üretim izni olmayan işletmelerde ise işletmeler hammaddeleri kendileri ürettiklerinden, ürettikleri ham maddenin tamamını işleyerek tam kapasiteyle çalışmaktadırlar.
Hasattan sonra ürünün yapısal özelliklerinin değişmesi, bozulması, üründen fire verilmesi, kalitenin bozulması gibi zararlar, bir masraf unsuru olduğundan işletmeler hammadde alımı yaparken bu faktörleri göz önünde bulundurmaktadırlar. Bunun yanı sıra işletmeler turşu üretiminin hammaddesini oluşturan ürünlerin boyutlarına, tazeliğine ve şekillerine dikkat etmektedir.
Hasat edilen ve turşu imalatında kullanılacak salatalık, biber, domates, acur, patlıcan ve lahana gibi tarımsal ürünlerin alım zamanı ve süresi sebze türlerine göre değişmekle birlikte, genel olarak turşu üretimi haziran ve eylül ayları arasında yapılmaktadır.
İşletmelerin %41,80’i hammadde alımında sorun yaşamadıklarını ifade etmişlerdir.
Hammadde alımında sorun yaşadıklarını belirten işletmelerin %33,30’u istenilen zamanda, istenilen kalite ve miktarda ürün bulamama sorunlarının olduğu belirlenmiştir.
İşletmelerin hammadde alımında sorun yaşadıkları diğer konular ise; iklim koşulları, nakliye ve üreticiden kaynaklanan fiyat anlaşmazlıkları olarak belirlenmiştir.
İşletmelerde üretim faaliyeti sırasında; ürün satışı ve pazarlama, finansman, nitelikli eleman, mevzuat, yüksek SGK primleri ve yüksek maliyet gibi konularda sorunlar yaşanmaktadır. Üretim izni olan işletmelerde karşılaşılan sorunların içinde ürün satışı-pazarlama %33,00, finansman %28,00, işletme içindeki problemler %19,00 ve yüksek maliyet, SGK primi ve mevzuat gibi sorunların oranı %19,00 olarak saptanmıştır.
İşletmelerin % 1,00’i ise bu süreçte sorun yaşamadığını belirtmiştir. Üretim izni olmayan işletmelerde ise yaşanan sorunların başında finansman sıkıntısı (%32,00) gelmekte olup, yüksek maliyet, SGK primi ve mevzuat (%23,00), işletme içindeki
58
sorunlar (%22,00), ürün satışı ve pazarlama sorunu (%13,00) olarak belirlenmiştir.
İşletmelerin %7’sinin ise işletme içinde sorun yaşamadığı saptanmıştır.
Üretim izni olan işletmelerin %58,30’unun yabancı sermaye kullandığı ve %41,70’inin ise kullanmadığı tespit edilmiştir. İşletmeler temin ettikleri yabancı sermayeyi;
hammadde alımı, paketleme, ambalajlama, nakliye masraflarını karşılamak üzere kullanmışlardır. Üretim izni olmayan işletmeler ise üretimi hane halkı olarak kendi yetiştirdikleri hammaddelerle yaptıklarından yabancı sermaye kullanımına rastlanılmamıştır.
İşletmeler ürettikleri turşuları başta Çubuk İlçesi olmak üzere Ankara ve diğer illerde satışa sunmaktadır. Turşuların %80,00’i Ankara ili içinde satılırken, %20,00’lik kısmı ise Ankara dışına pazarlanmaktadır. Ankara dışına satışı yapılan turşuların büyük bir kısmı festival zamanında ilçeye gelen restoran sahiplerince anlaşmaya varılan işletmeler tarafından daha çok İstanbul ili içerisinde bulunan büyük restoranlara yapılmaktadır.
Restoranlar daha çok boyca büyük salatalıklardan yapılan 3 numara olarak adlandırılan, fiyat açısından en uygun olan turşuları satın almaktadır. İşletmeler turşu satışlarının büyük bir kısmını Eylül-Ekim-Kasım aylarında, geri kalan kısmını ise Aralık-Ocak-Şubat aylarında yapmaktadır. İşletmeler şehirlerarası satışlarını; işletme olarak kendileri, aracılar vasıtasıyla ve hem aracılar vasıtasıyla hem de kendileri olmak üzere üç şekilde gerçekleştirmektedir.
Araştırmada incelen işletmeler turşu satış fiyatını; arz-talep miktarı, piyasadaki fiyatlar, ürün maliyeti ve hammadde fiyatı gibi faktörlere bağlı olarak belirlemektedir. Üretim izni olan işletmelerde ürün satış fiyatını belirlerken %66,60 ürün maliyeti, %16,60 hammadde fiyatı, %8,40 arz-talep miktarı, %8,40 piyasa fiyatının etkili olduğu saptanmıştır. Üretim izni olmayan işletmelerde ise ürün satış fiyatını %43,80 piyasadaki fiyatlar, %34,40 ürün maliyeti, %21,80 hammadde fiyatı belirlemektedir.
Üretim izni olan işletmelerde, satış fiyatını belirlemede en önemli etken üretim maliyeti, üretim izni olmayan işletmelerde ise piyasa fiyatlarıdır. Üretim izni olan işletmelerde sermaye miktarı ve kapasite büyüklüğü gibi faktörlerin etkisiyle işletmeler fiyat
59
belirlemede piyasaya hakim durumda olup, üretim izni olmayan işletmeler üretim izni olan işletmeleri takip etmektedir.
Üretim miktarları, tekniği, organizasyon yapıları ile kullandıkları girdilerde farklılık görülen işletmelerin turşu üretim maliyetleri de önemli ölçüde değişmektedir.
Araştırmada incelenen işletmelerin turşu üretim maliyetleri üretim faaliyetinde kullanılacak ham madde alım fiyatı (%50,00), çalıştırılan işçi masrafları (%23,00), ambalaj-etiket giderleri (%17,70), ürün işleme masrafları (%14,30), nakliye (%9,00), depolama (%7,00) ve makine bakım masraflarından (%8,60) oluşmaktadır.
İşletmeler ürettikleri turşuların satışını genellikle peşin olarak yapmaktadır. Peşin satışın yanında önceden satış ve vadeli satış gibi yöntemlerde kullanılmaktadır.
Araştırmada üretim izni olan işletmelerin %58,00’i, üretim izni olmayan işletmelerin
%66,00’sı talep miktarını belirlemek, piyasadaki yeniliklerden haberdar olmak amacıyla pazar araştırması yapmanın gerekli olduğunu düşünürken, üretim izni olan işletmelerin
%42,00’si, üretim izni olmayan işletmelerin %34,00’ü ise zaman ve maliyet kaybı olduğu düşüncesiyle pazar araştırması yapmaya gerek duymadıkları belirtmişlerdir.
Üretim izni olup, pazar araştırması yapan işletmeler; satış yapısındaki değişiklikler, dağıtım kanalları, reklam ve talep tahmini gibi konularda araştırma yaparak üretim izni olan işletmelerin bu konulardaki stratejilerini izlemektedirler. Araştırmada incelenen üretim izni olmayan işletmeler satışlarının %21,80’ini tüketici talebine yönelik olarak (sipariş üzerine) yaptıkları için, piyasa talebini izlemeyi gerekli görmemektedir.
İncelenen işletmelerde pazarlama, müşteri tatmini ve uzun dönemde tüketicinin ürüne olan güvenini sağlamayı hedefleyen şekilde yapılmaktadır.
Üretim izni olmayan küçük kapasiteye sahip işletmeler standart kalitede turşu üretme olanağına sahip değildir. Bu nedenle, bu tip işletmelerde üretilen turşuların kalite, tat ve aroması bazı durumlarda tenekeden tenekeye farklılık göstermektedir. Üretim izni olan büyük kapasiteli işletmelerde ise üretim modern teknolojiye sahip makinalarda yapıldığı için piyasaya standart kalitede ürün sunulmaktadır.
60
Üretim izni olan işletmeler pazarlamada en çok diğer turşu üreten firmalarla rekabet etmekte güçlük çekmekte (%50,00), bunu ürünün depolanmasında karşılaşılan güçlükler (%16,66), ürün tanıtımının yetersiz olması (%8,33), tüketiciye ulaşmada güçlük (%8,33), ürün yetersizliği (%8,33) izlemektedir. Geriye kalan işletmeler (%8,33) ise pazarlamada bir sorunla karşılaşmadıklarını ifade etmişlerdir. Üretim izni olmayan işletmelerde ise pazarlamada karşılaşılan sorunların başında ürün tanıtımının yetersiz olması (%28,10) ve tüketiciye ulaşmada güçlük (%25,00) gelmektedir. Bunu rekabette güçlük (%21,90), pazar sıkıntısı (%12,50) ve ürün yetersizliği (%3,10) takip etmektedir.
Üretim izni olmayan işletmelerin %9,40’ının ise pazarlama sırasında herhangi bir sıkıntı yaşamadıkları belirlenmiştir.
Üretim izni olan işletmeler ürün depolamada, öncelikle iklim koşulları (%33,33) ve ürün akışına göre yapılan planları (%33,33) göz önünde bulundururken, üretim izni olmayan işletmelerin %46,90’ı iklim koşullarını, %40,60’ı ise ürün sayısını dikkate alarak depolama yapmaktadır. İklim koşulları hem üretim izni olan işletmeler hem de üretim izni olmayan işletmeler için en önemli faktör olarak belirlenmiştir. Ancak üretim izni olan işletmelerin üretim miktarları daha fazla olduğu için bu işletmelerde ürün akışının rahatlıkla sağlanması için yapılan planlar da depolamada önem kazanmaktadır.
Üretim izni olmayan işletmelerde ise depo sınırlı sayıda ürün depolamaya elverişli olduğundan depolanacak ürün miktarı bu işletmeler için önemli bir faktör olmaktadır.
Üretim izni olan işletmelerin tamamı, üretim izni olmayan işletmelerin ise %65,62’si ürün tanıtımı ve talep yaratmada ilçede 8 yıldır yapılan “Uluslararası Turşu ve Kültür Festivalini” kullanmaktadır. Bunun yanında üretim izni olan işletmelerin %33,33’ü satış temsilcisi, %33,33’ü sertifika ve reklam üzerinden tanıtım yapmakta olup; üretim izni olmayan işletmelerin %21,88’i satış temsilcisi, %6,25’i ise coğrafi işaret tescil sertifikası ve reklamı kullanmaktadır. Üretim izni olmayan işletmelerin %6,25’i ise ürün tanıtımı için hiçbir araç kullanmamaktadır.
Üretim izni olan işletmelerin %66,66’sı ürün tanıtımı ve talep yaratma için internetten yararlanmaktadır. Bu işletmelerin %80’i sadece tanıtım amaçlı, %20’si ise hem tanıtım hem satış amaçlı olarak e-ticareti kullanmaktadır; ancak, ürün satışı amacıyla e-ticaret kullanan işletmelerin toplam satış miktarı içinde e-ticaretin payı oldukça düşüktür.
61
Üretim izni olmayan işletmeler ise ticaretten yararlanmamaktadırlar. Araştırmada e-ticaret kullanan işletmelerin daha tecrübeli ve satış hacmi büyük olan üretim izni olan işletmeler olduğu saptanmıştır.
Üretim izni olan işletmeler ürün ambalajlama sırasında, muhafazayı kolaylaştırma (%50,00), hijyen (%16,67) konularına daha fazla önem verirken, üretim izni olmayan işletmeler muhafazayı kolaylaştırma (%53,10) ve hijyen (%28,10) yanında ambalajın taşımayı kolaylaştırma (%15,60) fonksiyonuna da önem vermektedir. Bu faydaları üretim izni olan işletmelerde, albeni sağlama (%8,33), taşımayı kolaylaştırma (%8,33), marka bağımlılığı yaratma(%8,33) gibi faktörler izlemekte olup; üretim izni olmayan işletmeler herhangi bir markaya sahip olmadıkları için marka bağımlılığı yaratma konusunda ambalajlardan yararlanmamaktadır.
Ambalajlama işlemi, turşu yapım aşamalarından birini oluşturmaktadır, bu nedenle işletmeler ambalajlama işlemini işletme içerisinde yapmaktadır. İşletmeler cam, plastik ve teneke kaplar kullanılarak ambalajlama yapmaktadır. Ancak ilçede plastik kaplar daha yaygın olup, işletmelerin %91,60’ı bu yöntemle, %58,40’ı teneke kaplarla,
%50,00’si ise cam kaplarla paketleme yapmaktadır.
Ürün ambalajlanmasında üretim izni olan işletmeler; gıda güvenliği (%33,33), TSE standartları (%25,00) ve ürünü koruma özelliğine (%25,00) dikkat ederken; üretim izni olmayan işletmeler daha çok ambalaj malzemesinin kullanışlı olmasına (%37,50), ürünü koruma özelliğine (%25,00) ve gıda güvenliğine (%18,75) dikkat etmektedir.
Turşu üretim potansiyeline sahip Çubuk ilçesinde bir takım teknik ve ekonomik problemlerin olduğu gerçektir. İlçede turşuculuğun geliştirilmesi sorunların belirlenip çözümlenmesi ile sağlanabilecektir. Çubuk turşusu ilçenin önemli gelir kaynaklarından biri olduğu için turşu üretiminin önemi ilçede üretim ve pazarlamayı geliştirmeyi ön plana çıkarmıştır.
Gerek turşu üretimi gerekse turşu pazarlamasında karşılaşılan sorunlar, diğer tarıma dayalı sanayi işletme sorunlarından farklı değildir. Bu sorunlar, turşu yapımında kullanılan hammadde üretiminin ekolojik koşullara bağımlı olması, il dışındaki pazarlama olanaklarının sınırlı olması, üretimin işletmelerin büyük bir kısmında (üretim
62
izni olmayan işletmelerde) teknoloji kullanımından uzak, geleneksel yöntemlerle yapılması, organizasyon ve pazarlama ile ilgili sorunlar olarak değerlendirilmiştir.
Üretim izni olan işletmeler için ana sorun, turşu üretiminde kullanılacak hammadde yetersizliği iken; üretim izni olmayan işletmeler için ise yeterli finansal kaynak olmamasıdır. Nitekim turşu üretimi için yetiştiriciliği yapılan hammadde üretiminin yoğun olduğu bölgede üreticiler bazı yıllarda diğer bölgelerden hammadde temin etmektedirler.
Tarım sektöründe yaşanan önemli problemlerden bir tanesi de pazarlamaya ilişkindir.
Tarımsal işletmeler genellikle küçük aile işletmeleri şeklinde yapıldığı için tarımsal işletmelerde organizeli bir pazarlama sistemi kurulamamıştır.
Belirli büyüklüğe erişemeyen üretim izni olmayan işletmeler, modern organizasyon ve pazarlama ağını kuramamaktadır. Bu imkânların daha kolay sağlanabileceği turşu kooperatifi de ilçede yeni kurulduğundan aktif olarak çalışmamaktadır.
İşletmelerin pazarlamada karşılaştıkları problemlerin başında dış kaynaklı ürünlerin kontrolsüz olarak piyasaya girmesi, ürünlerin doğallığı (coğrafi işaret alan ürün olup olmaması) konusundaki tereddüt, pazarlama ve hammadde temininde etkili olabilecek kooperatiflerin olmaması önemli görülmektedir.
İlçede turşu sanayinin gelişmesi, dolayısıyla turşu üretimi ve satış miktarının artırılması için gereken tedbirler aşağıda belirtilmiştir.
1-Üretim izinli işletmelerin büyük bir kısmının yeni, çoğunluğu oluşturan üretim izinli olmayan işletmelerin ruhsatsız ve küçük ölçekli olduğu ve en büyük problemlerinin finansman sorunu olduğu ele alındığında;
Finans kaynaklarına ulaşım için gerekli bilgiye erişimin artırılması gerekir.
Turşu çeşitliliği, markalaşma, ambalaj kalitesi işçilik ve sözleşmeli üretim gereksinimlerini karşılayabilmek gibi işlemlerde kullanılmak üzere bir harcama fonu oluşturulmalıdır.
63
Bankalar veya sivil toplum kuruluşları üzerinden yapılan mikro finansmanın kapsamının artırılması gerekir (Mikro finans hizmetlerinin tamamı, tasarruf temelli yaklaşımlar).
İşletmesini yeni açan girişimcilere başlangıç sorunlarının üstesinden gelmede yardımcı olunmalı ve kurulum aşamasındaki bürokrasiyi ve uyum maliyetlerinin düşürülmesi gerekmektedir.
Mevcut KOBİ teşvikleri yeni işletmelerin özel ihtiyaçlarına (alt yapı ve reklam giderleri) göre ayarlanmalıdır.
İşletmelerin kritik hizmet sağlayıcılar, potansiyel ortaklar, yatırımcılar ve müşteriler bulmasını sağlayan web tabanlı çözümler üretmesine yardımcı olunmalıdır.
İlçe Kaymakamlığı ve Kooperatifler öncülüğünde yapılacak girişimler neticesinde İl özel idare bütçesi Ziraat Bankası kredileri ve KOSGEB destekleri yanında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kırsal Kalkınma destekleri için işletmeler yönlendirilerek finansman sorunlarına çözüm getirilebilir. Kooperatif ve Belediye vasıtası ile Coğrafi İşaret Tescil Belgesi sahibi bu ürünün tanıtımının web tabanlı olarak yapılması olası müşterilerin üreticilerle buluşturulması sağlanmalıdır.
2- İşletmelerde üretilen turşunun kalite standartları ve fiyat politikasının oluşturulması yönünden;
Genelde üreticilerimizin pazar ve pazarlama bilgileri yetersizdir. Tarımsal pazarlamada ülkemizin karşı karşıya olduğu bilgi yetersizliği ve işletmelerin ölçek bakımından büyüklüğünü artırmak ve pazarlama maliyetlerini düşürebilmek için etkin örgütlenmeye ağırlık verilmeli, ürünlerin ulusal ve uluslararası piyasada rekabet gücünün artırılması sağlanmalıdır.
Üreticinin kaliteli ürüne yöneltmesi için ürün özelliklerini dikkate alan fiyat uygulamaları esas alınmalı
Sözleşmeli üretim bilincinin işlenmesi ve bu bağlamda Cİ tescilin zorunluluğunun yerine getirilmesi ve ürünün Çubuk platosundan teminin sağlanması ve bu işlemlerin Kamu Kurumları tarafından periyodik denetimlerinin artırılması sağlanmalıdır.
64
Cİ’nin zorunlulukları çerçevesinde ürüne has talebin ve beraberinde ürüne has fiyatın teşekkül etmesi sağlanmalıdır.
Üretim izinli olmayan işletmelerin kontrol altına alınması bunların ruhsatlandırılarak üretimde Cİ kapsamında tekdüzeliğin yakalanması sağlanmalıdır.
Bugüne kadar il dışındaki satışların pek fazla etkili olmadığı görüldüğünden satış faaliyetleri il dışına satım faaliyetleri üzerine yoğunlaştırılmalıdır.
Bunun içinde dış pazarların isteklerini bilmek, pazarları gerçekçi araştırmak gerekmektedir. Dış pazarlara turşu tanıtılmasına ilişkin kampanyaların yürütülerek, yurt dışındaki fuar ve festivallere katılmak, uluslararası pazarlarda satışı yapılacak turşuların kalite standardına dikkat etmek, uluslararası ambalaj tekniklerini uygulamak gerekmektedir.
3-İşletme büyüklüğü yönünden;
Ülkemizdeki tarımsal üretim ve pazarlama faaliyetleri işletmelerin küçüklüğü nedeniyle önemlidir. Çalışma kapsamında mevcut bulgularda ülkemizin bir yansıması olan Çubuk Turşunun üretimi ve pazarlaması içinde;
Örgütleşmeye ağırlık verilmeli ve aktif katılımın özendirilerek sağlanması, bu kapsamda da coğrafi bir isme sahip turşunun pazarda tek bir marka ile yer alması sağlanmalıdır.
Hammadde temini açısından aile tipi üretimin yanında sözleşmeli üretimin yaygınlaşması sağlanmalı, bu vesile ile ilçedeki sebze üretim alanlarının artırılması sağlanmalıdır.
Mevcut yeni kurulmuş ve küçük olan kooperatifin üye sayısının artırılması küçük aile işletmelerinin bilgi ve deneyimlerinin kooperatif hafızasına aktarılarak oluşturulacak tek marka üzerinden pazarlamanın gerçekleştirilmesi, bununla birlikte oluşan birlikte belli standart ve kalitenin korunması sağlanmalıdır.
Bahse konu işlemlerde mevcut kooperatiflerin aktif rol oynamalarının yanı sıra Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının yayım ve bilgilendirme toplantıları ile küçük aile işletmelerinin bilgilendirilmesi ve özendirilmesi, Belediye ve Gıda Tarım ve
65
Hayvancılık Bakanlığı’nın katılımı ile gerçekleştirilecek denetimle kalitenin korunması sağlanabilir.
4-Küçük işletmelerdeki alt yapı eksikliği ve çeşitlilik yönünden;
Belirli büyüklüğe erişemeyen işletmeler, altyapı ve tesis eksikliği, üretim teknolojisinden yeterli miktarda yararlanamamaları gibi nedenlerle modern organizasyon ve pazarlama ağını kuramamaktadır. Bu imkânların daha kolay sağlanabileceği turşuculuk kooperatifleri de yeni kurulduğundan aktif çalışamamaktadır.
Geleneksel yöntemlerin yerine modern teknolojinin gereksinimlerinin sağlanması, bu kapsamda da mevcut ismin, lezzetin ve yöreye özgü kalitenin korunarak fabrikasyonun sağlanması ve pazarlamanın yılın her dönemine yayılması gerekmektedir.
Sadece salatalık ve karışık turşu yerine markalaştırmanın getirdiği zorunluluk çerçevesinde bölgeden temin edilecek diğer ürünlerle yapılacak çeşitli turşularla marka reklamının daha fazla yapılması sağlanmalıdır.
Kooperatifleşmenin ve geniş kapsamlı katılımın sağlanması üreticilerin belirtilen standartlarda üretimlerini kooperatif adına sözleşmeli olarak yerine getirmeleri be şekilde pazarlamadaki sorunların aşılarak tek bir marka ve kooperatif üzerinden bir pazarlama ağı oluşturmaları sağlanmalıdır.
İsmin ve kalitenin temeli usta üreticiden gelmektedir. Bu kapsamda mevcut ustaların ders vereceği kooperatif veya Kaymakamlıkça düzenlenecek kurslar neticesinde yeni elemanlar yetiştirilerek bu işletmeler istihdam olanakları artırılmalıdır. Hem istihdam artışı sağlanmalı ve yıllardır gelen bu meslek ismi kalitesi, özgünlüğü ve geleceği ile ayakta tutulmalıdır. Bu kurslarda geleneksel tatların modern teknolojilerle ürünlere nasıl işleneceği öğretilmelidir.
Böylece;
Turşu gibi kültürel zenginlikleri yansıtan yöresel gıda ürünlerimizin farkındalığı ve yerel ekonomimize katkısı artırılacaktır.
Üretimde rekabet doğacak, doğallık sağlanacak taklit ve tağşiş önlenecektir.
66
Ürün çeşitliliği ve kaliteli üretimle birlikte ticari değeri artacak olan turşunun ayırt edici özelliklerinin bilimsel olarak tanımlanmasıyla ülkenin ve yörenin tanıtımına katkı sağlayacaktır. Pazarda Cİ’nin zorunlulukları yerine getirilerek doğal ve talep gören ürünün tüm özellikleri ile yer alması sağlanacak ve tüketici güveni artacaktır.
Üretimin artması, istihdamda artış sağlanarak göçün engellenmesi, ilçe nüfusunun korunarak ilçe gelirinin artması sağlanacaktır.
Kadın üreticilerin sayısı göz önüne alındığında kadın istihdamının artması ve çalışma hayatı içerisinde yer alma oranları aratacak ve aile ekonomisine katkıları yükselecek buda beraberinde aile refahını getirecektir.
67 KAYNAKLAR
Açıl, A.F. ve Demirci, R., 1984. Tarım Ekonomisi Dersleri, A.Ü.Z.F. Yayınları:880, Ankara.
Aktan, N., Yücel, U. ve Kalkan H. 1998. Turşu Teknolojisi. Ege Üniversitesi. Ege M.Y.O. Yayınları No: 23.138 p. , İzmir.
Akturan, U. 2007. Satın Alma Karar Sürecinde Markaya Yönelik Algılanan Riskin Değer Üzerindeki Etkisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Pazarlama Anabilim Dalı, İstanbul.
Aksoy, U., Altındişli, A. ve İlter, E. 2002. Ekolojik Tarımın Tarihçesi ve Gelişimi, Organik Tarım. Emre Basımevi. İzmir.
Albayrak, M. 2008. Gıda Pazarlamasında E-Ticaretin Uygulama şekilleri ve Olası Gelişmeleri VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi. 2008. Bursa. S: 248-259.
Anonim. 2011. Çubuk İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Yılsonu Brifing Raporu
Birinci, Y. 2008 Yöresel Ürünler İçin Yeni Açılımlar: Coğrafi İşaretler, İGEME’den Bakış, Sayı 36, s. 85-86, Ankara.
Büker, S. ve Bayar, D. 2000. Finansal Yönetim. Anadolu Üniversitesi Açık öğretim yayınları, 3.Baskı. Eskişehir.
Bülbül, M. 2006.Tarımsal İşletmelerin Finansmanı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ders Kitabı: 502. Yayın No: 1549. Ankara
Çavdar, G . 2008. Tarımsal E-Ticaret Uygulamaları. VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi.2008.Bursa.S: 261-271.
Çimen, Z. 2001. Antalya ili Kumluca İlçesindeki Sera Üreticilerinin Pazarlama Sorunları. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (1) 2001, 1-14.
Demirbaş, N., Oktay D. ve Tosun D. ‘AB Sürecinde Türkiye’de Gıda Güvenliği Açısından Geleneksel Gıdaların Üretim ve Pazarlaması’ HR.Ü.Z.F. Dergisi, 2006, 10(3/4):47-55
Emeksiz, F., Albayrak, M., Güneş, E., Özçelik, A., Özer, O.O. ve Taştan, K., 2005.
Türkiye’de Tarımsal Ürünlerin Pazarlama Kanalları ve Araçlarının Değerlendirilmesi TMMOB, VI. Teknik Kongresi, 3–7 Ocak 2005, 2.Cilt, s.1155-1173, Ankara.
Erkuş, A. ve Demirci, R., 1996.Tarımsal İşletmecilik ve Planlama, A.Ü.Z.F Yayınları No:1435, Ders Kitabı:417, Ankara.
Ersun N. ve Arslan K. 2008. Değişen Rekabet Koşullarında Geleneksel Gıda Perakendecilerinin Rekabet Gücünün Artırılması, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:7 Sayı :13 Bahar s. 49-67.
Eryılmaz, Ü. 1999. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Dış Ticaret Performansı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Politikası Yüksek Lisans Programı Seminer Ders Notları, Ankara.
Fidan, H. 2001. Vişne Üretiminin Ekonomik Analizi ve Pazarlaması-Ankara İli Çubuk İlçesi Örneği, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Yayın No: 206, Ankara.
Gökovalı, U. 2007. ‘Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği’, Ekonomik Yaklaşım, 15 (50), 13-29.Muğla Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü, Muğla.
Gündüz, M. 1990. Türkiye’de Taze İncir Pazarlaması, Yüksek Lisans Tezi, A.Ü.F.B.E., Ankara.
68
Güneş, T. 1996. Tarımsal Pazarlama. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 1467, Ankara.
Kahraman, Ç. ve Yıldız, S. 2007. Türkiye’de Kuru Kayısı Üretim ve Pazarlama Problemleri ve Çözüm Önerileri. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:21, Sayı:1.
Kan, M. ve Gülçubuk, B., 2008. Kırsal Ekonominin Canlanmasında ve Yerel Sahiplenmede Coğrafi İşaretler. VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi.2008.
Bursa. S: 301-311.
Megep ( Mesleki Eğitim Ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi ) 2007. Gıda Teknolojisi, Turşu Çeşitleri Üretimi, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
Oktav, M. vd. 1990.Orta ve Küçük İşletmelerde İhracata Yönelik Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri, TOBB, 40. Yıl, Ankara.
Sarıaslan, H. 1996.Türkiye Ekonomisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, İmalat Sanayii İşletmelerinin Sorunları ve Yeni Stratejiler, TOBB, Ankara.
Seçer A. ve Emeksiz, F. 2012. Akdeniz Bölgesi’nde Zeytin ve Zeytinyağı Üretimi Pazarlaması ve Bölgede Zeytinciliği Geliştirme Olanakları. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi.
Şengül, S. ve Özçiçek, C. 2000. Gıda Ürünleri Almada Marka Bağımlılığı. Gıda Teknolojisi Dergisi, Yıl:6, Sayı: 2000-03, İstanbul, s: 84-87.
Tüik. 2011. Resmi İstatistikler Eğitim Programı, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, MTB: 2011-869-200 Adet, Ankara.
Türk Z. ve Süngü, A. 2004. Pazarlama Karması Yönünden Uluslararası Pazarlama Stratejileri. Mevzuat Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 75.
Uludağ, İ. ve Serin V. Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Yapısal ve Finansal Sorunlar, Çözümler, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 1991-25 Ünlütürk, A. ve Turantaş, F. 1998. Gıda Mikrobiyolojisi. Mengi Tan Basımevi. İzmir,
605 s.
Varinli İ. ve Çatı K. 2008. Güncel Pazarlama Yaklaşımlarından Seçmeler, Detay Yayıncılık. 1. Baskı. 252 s.2008.Ankara.
Velioğlu, H. 1999. Ankara İli Beypazarı İlçesinde Havuç Üretimi ve Pazarlaması, A.Ü.F.B.E., Doktora Tezi, Ankara.
Yamaç, M. 1993. Tekirdağ İli Şarköy İlçesinde Şarap Üretiminin Ekonomik Yapısı ve Pazarlama Sorunları Araştırması; Yüksek Lisans Tezi, T.Ü.F.B.E., Tekirdağ.
Yayçep, (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yaygın Çiftçi Eğitim Projesi) Eğitim ve Yayım Serisi – Yayın Seri No:21, Ankara.
Yetişer B. 2009. Tüketicilerin Çevreye Duyarlı Ürün Satın Alma Tercihlerinde Marka Değerinin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı Pazarlama Yüksek Lisans Programı, İzmir.
Yıldız, H. 1994. Çubuk Ovası Tarım İşletmelerinde Tarımsal Gelir ve Tasarruf Olanağının Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, A.Ü.F.B.E., Ankara.
Yulafcı A. ve Cinemre, H. 2007. Çarşamba Ovasında Yaş Meyve ve Sebze Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2007, 22(3):260-268.
Yurdakul, O. ve Koç, A. 1995. Gıda Ürünleri Pazarlaması, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No:121, Ders Kitapları No:34, Adana.
Yücel, A. 1969. Türkiye’de Kiraz ve Vişnenin Pazarlaması ve Problemleri Üzerine Rapor, Yalova Bahçe Kültürleri Araştırma ve Eğitim Merkezi, Yalova.
69
EKLER
EK 1 Çubuk Turşusu Coğrafi İşaret Tescil Belgesi
EK 2 “Ankara İli Çubuk İlçesi’nde Turşu Üretimi Ve Pazarlamasının Analizi” Anket Formu
70
EK 1 ÇUBUK TURŞUSU COĞRAFİ İŞARET TESCİL BELGESİ
71
72
73
74
EK 2 “ANKARA İLİ ÇUBUK İLÇESİ’NDE TURŞU ÜRETİMİ VE PAZARLAMASININ ANALİZİ” ANKET FORMU
1. Firmanız kaç yıldır turşu üretimi yapıyor?
2. Turşu üretimini esas iş olarak mı ikinci iş olarak mı gerçekleştiriyorsunuz?
( ) Esas iş ( ) İkincil iş
3. Üretimi hangi kriterlere göre belirliyorsunuz?
( ) Hammadde miktarı ( ) Talep miktarı ( ) İşletme kapasitesi
4. Yıllara göre turşu üretim miktarınız ne kadardır? (ton) Turşu
Çeşitleri 2011 2010 2009 2008 2007
Salatalık Karışık Diğer
5. Sezonluk işleme/depolama kapasiteniz, kapasite kullanım oranınız ne kadardır?
Ürünler Kapasite (ton) Kapasite Kullanım oranı
Salatalık Karışık Diğer
75
6. İşletmede turşu faaliyetleri için kullanılan işgücü durumu nedir?
Çalışan Sayısı Kişi
Hane Halkı Üyesi Tutulan Devamlı İşçi Tutulan Mevsimlik İşçi
7. İşletmenizde bulunan toplam işgücü ne kadardır? ( Kişi )
İşgücü Bay Bayan
Aile Aile dışı
8. Son yıllarda aldığınız kredi ve borçlar
Kaynak Yıl Miktar Kullanım Amacı
Banka Akraba Tefeci Diğer
9. İşletmenizde hammaddeyi nasıl sağlıyorsunuz?
Miktar
( ) Kendi arazim ….
( ) Satın alma ….
76
10. Ürün alım zamanı hangi aylarda başlar, Kaç ay devam eder?
Ürün Alım Zamanı (Ay) Devamlılık Süresi
Salatalık Lahana Biber Domates Kelek Patlıcan Fasulye Biberiye Erik Sarımsak Ezme Karnabahar
11. Sürekli olarak alım yaptığınız üreticiler var mı? Neden?
12. Hammadde alımı yaparken dikkat ettiğiniz hususlar nelerdir? Hammadde alım standartlarınız var mı? Bunlar nelerdir?
13. Üreticilerden hammadde temini nasıl gerçekleştirilmektedir?
( ) İşletme üreticiden bizzat almakta ( ) Üretici işletmeye bizzat getirmekte ( ) Diğer
77
14. Hammadde alımında karşılaştığınız sorunlar nelerdir?
( ) Üreticilerden kaynaklanan sorunlar ( ) Nakliye ile ilgili sorunlar ( ) Fiyatla ilgili sorunlar ( ) İstenilen zaman, miktar, kalite
ve fiyatta ürün bulunamaması
15. İşletme içinde karşılaştığınız sorunları önem derecesine göre sıralayınız.
( ) Üretimle ilgili sorunlar ( ) Ürün alım satımı
( ) Finansman ( ) Diğer
16. Turşu satışını nasıl yapıyorsunuz?
( ) Önceden satış ( ) Üretimden hemen sonra peşin
( ) Üretimden sonra vadeli ( ) Tümünü depolayıp ( ) Bir bölümünü depolayıp ( ) Diğer
17. Şehirlerarası ve/ veya uluslararası satışları nasıl gerçekleştiriyorsunuz?
( ) Kendi firma ( )Aracılar vasıtasıyla
( ) Bir kısmı aracı vasıtasıyla bir kısmı kendi
18. Turşu satışınız en çok hangi aylarda olmaktadır?
( ) Eylül-Ekim-Kasım ( ) Aralık-Ocak-Şubat ( ) Mart-Nisan-Mayıs
( ) Haziran-Temmuz-Ağustos
78
19. İhraç ettiğiniz turşu çeşitleri nelerdir? Hangisi ağırlıktadır?
( ) Salatalık ( ) Karışık
( ) Domates ( ) Biber
( ) Lahana ( ) Kelek
20. Turşu ihracatınız hangi ülkelere yöneliktir? (Miktar olarak )
Ülke Adı 2011 2010 2009 2008 2007
21. Aşağıdaki tabloyu doldurunuz.
Ürün
Hammaddenin Temin Edildiği Yer
Miktar Fiyat Ödeme Şekli
Salatalık Lahana Biber Domates Kelek Patlıcan Fasulye Biberiye Erik Sarımsak Ezme Karnabahar
22. Ürün satış fiyatını neye göre belirliyorsunuz? ( Önem derecesine göre sıralayınız) ( ) Ürünün maliyetine göre ( ) Hammadde fiyatına göre
( ) Piyasadaki fiyatlara göre ( ) Ekonomik koşullardaki değişmeler göre