TARIMSAL SANAYİ VE KONYA OVALARI SULAMA PROJESİ (KOP) Konya tarıma dayalı sanayi, bitkisel ve hayvansal üretim merkezidir. Tarım ve

hayvancılık sektörü Konya ilinde, taşıdığı yüksek potansiyel itibariyle Türkiye için büyük önem arz etmektedir.

Eski çağlardan bugüne kadar medeniyetlerin merkezleri su havzalarına yakın bölgelerde kurulmuştur. Ancak dünya nüfusunun hızla artması nedeni ile mevcut kaynaklar, yükselen talebi karşılayamaz hale gelmektedir. Bu da suyun hayati öneminin ne kadar arttığının ve stratejik bir değer haline geldiğinin çok önemli bir göstergesidir.

GAP’tan sonra Türkiye’nin en önemli sulama projesi Konya Ovalarını Sulama Projesidir. 1908-1913 yıllarına dayanan Konya Ovası Sulama Projesi (KOP) Türkiye’de ihale yolu ile yapılmış ilk projedir. KOP, Konya ve Karaman illerinin tamamını içine almakta ve 12 projeden oluşmaktadır. Bünyesinde 9 adet büyük su projesi, içme suyu projeleri, Göksu Havzası enerji projeleri ve çok sayıda müstakil küçük yerüstü ve yer altı sulamaları bulunmaktadır.

Konya Ovası Projeler Demeti ile bugüne kadar 346.445 hektar alan suya kavuşturulmuş olup, bu miktarın toplam 645.205 hektara çıkarılması için çalışmalar devam etmektedir.

Konya Ovası Projeler Demeti ile bugüne kadar 346.445 hektar alan suya kavuşturulmuş olup, bu miktarın toplam 645.205 hektara çıkarılması planlanmaktadır.

TABLO 3. Konya’da Bulunan KOP Kapsamındaki Projeler ve Sulanacak Alanlar

Sıra Proje Adı Sulanacak Alan (Ha)

1 Konya-Çumra Projesi 339.051

2 Ereğli Projesi 42.225

3 Ilgın projesi 17.639

4 Karaman Projesi 24.700

5 Ayrancı Projesi 5.438

6 Yunak – Akgöl Projesi 24.520

7 Sarayönü - Beşgözler Projesi 5.630

8 Akşehir - Eber Projesi 9.500

9 Beyşehir – Damlapınar Projesi 1.020

10 Küçük Su Projeleri 175.482

TOPLAM 645.205

Kaynak: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü IV.Bölge Müdürlüğü

TABLO 4. Konya ve Karaman’da Bulunan KOP Kapsamındaki İçme Suyu ve Enerji Projeleri

Sıra Projenin Adı Niteliği Miktarı

4 Karaman Projesi Hm³/Yıl 22,1

11 Konya İçme Suyu Projesi Hm³/Yıl 37,8

12 Göksu Havza Enerji Projeleri GWh/Yıl 1.47,5

Kaynak: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü IV.Bölge Müdürlüğü

TABLO 5. KOP Kapsamındaki (Konya-Karaman) Projelerin Son Durumu

Niteliksel Durum Alan (Ha)

İşletmeye Açılan Projeler 346.445

İnşaatı Devam Eden Projeler 6.971

Yatırım Programına Teklif Edilmiş Olan Projeler 16.056

Planlaması Tamamlanan Projeler 251.213

Kesin Projesi Tamamlananlar -

Planlama Aşamasında Olanlar 24.520

Toplam 645.205

Kaynak: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü IV.Bölge Müdürlüğü

Konya Kapalı Havzası’nda su kaynaklarının yetersiz olması nedeniyle, komşu havzalardan yeni su kaynakları temin etmeye yönelik olarak geliştirilen projelerden birisi olan KOP’un en önemli ayağını ve en büyüğünü oluşturan Konya – Çumra projesidir. 3 Merhaleden oluşan Çumra projesinin en büyük ve en önemli kısmı da Konya-Çumra III. Merhale Projesi teşkil etmektedir. Konya – Konya-Çumra III. Merhale Projesi “Bozkır,

Bağbaşı ve Afşar Barajları, Mavi Tünel ve Hidro Elektrik Santrali(HES), Hotamış depolaması, Dineksaray HES, dineksaray pompaj ve Sakarya havzasına boşaltım May barajına boşaltım tesisleri olmak üzere çok sayıda maliyetli tesisten oluşmaktadır.

Konya-Çumra III. Merhale Projesi ile; Göksu Havzasının Akdeniz’e boşalan sularının yıllık 414 hm³’ü, inşa edilecek olan 3 adet baraj ve 17 km’lik tünel (Mavi Tünel) vasıtasıyla Konya Kapalı Havzasına aktarılacaktır. Bu su ile hem Konya Ovasının yer altı suyu desteklenecek hem de nihai sulama alanı olan 223 bin 410 ha tarım alanının sulama suyu desteklenecektir. Ayrıca proje ile Konya kentinin uzun vadeli içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacı karşılanırken toplam 50,6 MW kurulu güçte 3 adet HES ile yıllık 147,5 GWh enerji üretimi gerçekleşecektir.

Diğer taraftan yapımına 8 yıl önce başlanan Derebucak Barajı, Gembos derivasyonu ve sulama projesi çalışmalarında son durum ise şu şekildedir: Derebucak Prof. Dr. Yılmaz Muslu Barajı dolusavak deşarj kanalında beton ve riprap imalatları ile dipsavak çıkışındaki çelik mesnetlerin yapımı için 2007 yılında 1 milyon 850 bin YTL harcanarak iş geçici kabule hazır hale getirilmiştir. Beyşehir gölüne yılda ortalama 130 hm³ su aktaracak olan tesisin açılışı 6 Temmuz 2007 tarihinde yapılmıştır. Böylece 3 bin 750 hektar alanın sulanmasının yanı sıra, Beyşehir Gölü’nün ekolojik dengesi korunmuş olacaktır. Proje kapsamındaki bin 520 hektarlık Gembos cazibe sulaması ile bin 697 hektarlık Yeşildağ cazibe sulamasının şebeke inşaatı ise devam etmektedir.

4.1 Mavi Tünel Projesi

Mavi Tünel Projesi, Göksu’nun güneye akan suyunu, tersine kuzeye çevirip, Konya Ovası’nı sulayacak büyük bir tarımsal sulama projesidir. Projeyle Yukarı Göksu Havzası'nda Bağbaşı, Bozkır ve Avşar Barajları'nda toplanacak suyun Çumra ve Karaman Ovalarına aktarılması planlanmaktadır. Mavi Tünel Projesi 17 km uzunluğunda, 4,2 m çapında, 400 milyon dolarlık maliyeti olan bir projedir.

Konya Ovası sınırları içerisinde irili ufaklı birçok akarsu bulunmaktadır. Küçük akarsuların çoğundan sulama amaçlı faydalanılırken en büyük debiye sahip olan Göksu Nehri’nden, Mavi Tünel Projesi’nin bu zamana kadar sadece proje olarak kalması nedeniyle sulama amaçlı yararlanılamamıştır. Yani, Göksu’nun Konya Ovası’ndaki tarımsal üretimi canlandırabilecek suları atıl olarak akmaya devam etmektedir. Oysaki Göksu Nehri’nin debisi Konya’da sulamada kullanılan akarsuların tamamının debisinden yüzde 50 daha fazladır.

Yukarı Göksu havzasından Konya kapalı havzasına su aktarımını sağlayacak olan Konya-Çumra 3. Merhale Projesinin en önemli ünitesini teşkil eden Bağbaşı Barajı ve Mavi Tünel projesi, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından dış kredili olarak 5 Aralık 2006 tarihinde ihale edilmiştir. Ve 92.843.000 Euro bedel ile İlci İnş. A.Ş.’de kalmıştır. İşe başlama tarihi 4 Temmuz 2007, işin bitiş tarihi 16 Ekim 2012’dir.

İhalesi tamamlanmış olan Bağbaşı Barajı ve Mavi Tünel projesi ile yıllık ortalama çevrilecek su miktarı 160-180 hm³’tür. Bu miktar ile Çumra ovasının su ihtiyacının karşılanması ve yer altı sularının beslenimi için kullanılacaktır. 6 Temmuz 2007 tarihinde temeli atılarak çalışmalara başlanılan projenin 2008 yılı ödeneği 45 milyon YTL olup, 17 milyon 300 bin YTL harcanmıştır. Fiziki gerçekleşme %12’dir. Bağbaşı barajı ve Mavi Tünelin bitiminin ardından yap-işlet yönetimi ile ihale edilmesi planlanmaktadır.

Bugüne kadar toplam uzunluğu 6.700 metre olan baraj ulaşım yolunun 5,7’lik kısmının kazısı ile toplam uzunluğu 10.800 metre olan Mavi Tüneli ulaşım yolunun 8.300 metrelik kısmın kazısı yapıldı, yıl sonuna kadar tamamlanması planlanmaktadır. Derivasyon tüneli kazısı bitirilmiş olup beton kaplama devam etmektedir. Yaklaşım tünel, giriş platform kazısı tamamlanmış olup, segment fabrikası kurma çalışmaları devam etmektedir. Enerji nakil hatları tamamlanmış olup, kankasör tesisi kurulmuştur.

Derebucak barajından Derebucak İletim Kanalı vasıtasıyla Gembos havzası sularının Beyşehir gölüne derive edilmesi planlanmıştır. Beyşehir gölüne yılda 130 hm³ su aktaracak olan Gembos derivasyonu 6 Temmuz 2007 tarihinde işletmeye açılmıştır. Böylece 2 bin 655 hektar alanın sulanmasının yanı sıra, Beyşehir Gölü’nün ekolojik dengesi korunmuş olacaktır. Proje kapsamındaki, 1.520 ha’lık Gembos cazibe sulaması ile 1.135 ha’lık Yeşildağ cazibe sulamasının şebeke inşaatı devam etmektedir.

KOP ve Mavi Tünel bölgesel ve ulusal bir proje olduğundan, stratejik kaynak niteliğindeki suyun en iyi şekilde değerlendirilmesinin önemi büyüktür.

Konya Ovaları Sulama Projesi ile birlikte;

 Tarım ve tarıma dayalı endüstride büyük bir ekonomik potansiyel oluşacaktır. KOP’un gerçekleşmesi bölgesel ve sektörel kalkınmayı sağlayacak, bölgelerarası dengesizlikleri azaltacaktır.

 Projenin tamamlanmasıyla birlikte; hububat, şeker pancarı, meyve, sebze, yem bitkileri ve haşhaş yetiştiriciliğinde daha yüksek düzeyde verim alınması sağlanacaktır. Bu gelişmelerle birlikte üretimi yapılamayan ürünler de yetiştirilebilecek ve pek çok yeni sektörel fırsatlar doğacaktır. Ürün çeşitliliğinin artmasının bir sonucu olarak sanayinin hammadde ihtiyacını karşılayacak ürünler yetiştirilmiş olacaktır.

 Farklı ürünler yetiştirilmesi yanında artan ürün miktarı, bunları yerinde işleyen entegre tarım tesisleri ve tarım sanayisi ihtiyacını beraberinde getirecektir. Bunun sonucu olarak bölge, sanayi şehri konumuna gelecek ve yeni istihdam alanları oluşacaktır. Üretim ile birlikte ihracat kapasitesi artacak ve ülkemize döviz girdisi sağlanacaktır. Bu sayede Konya Ovası'nın her yıl milli ekonomiye 1 milyar dolarlık katkı sağlayacağı planlanmaktadır.

 Projeyle birlikte yılda 100 GWh enerji üretilebilecektir. Ürün yelpazesi içinde

%80-90 olan hububat, %20’lere düşecek, yerini daha yüksek gelir elde edilecek sanayi ürünlerine bırakacaktır.

 Ekonomik değeri daha yüksek olan, yem, yağ bitkileri, bakliyat, sebze ve meyve ile ekolojik ürünlerin üretimi yapılabilecektir. Böylece organik tarımda Konya önemli bir yere sahip olacaktır. Organik ürünlerin yaklaşık %80’inin ihraç amaçlı üretileceği düşünülürse hem ülke hem de ilimiz ekonomisine çok büyük katkı sağlanacaktır.

 Diğer taraftan projenin hayata geçirilmesi ile dondurulmuş ve kurutulmuş gıda sektörü daha da önemli bir sektör olarak öne çıkacaktır.

 Yaşanacak iklim değişikliği ile birlikte bitki örtüsünde meydana gelecek değişiklikler nedeniyle hayvancılık gelişecek ve hayvansal ürünlerde kalite, fiyat ve miktar olarak yüksek standartlar yakalanabilecektir.

 Proje ile Konya Ovası’nın yüzde 70’ini sulanabilir hale getirecek ve bölgede su sıkıntısı çekilmeyecektir.

 Son olarak KOP tamamı devreye girdiği takdirde 3 yılda kendini finanse edeceği öngörülmektedir.

Küresel kuraklık tehdidi ile birlikte, tarımda ve Konya`nın gelişiminde sulama son derece önemli bir yer teşkil etmektedir. KOP tamamlanamadığı için bugün ovada tarımsal üretim ve doğal hayat tehdit altındadır.

Konya’da yerel yönetim, sivil toplum örgütleri ve Selçuk Üniversitesi uzun zamandan beri Konya Ovası’nı kuraklığın etkisinden kurtarmak, tarımsal üretimi sürdürmek ve tarımsal sanayinin gelişmesini sağlamak için ciddi çaba göstermektedir. KOP’un bir an önce tamamlanması için kamuoyu oluşturmaya çalışılmakta ve projenin tamamlanması talebi sık sık gündeme getirilmektedir. Ancak ilimiz için son derece önemli olan bu projenin tamamlanamamasının en önemli nedeni bugüne kadar projeye yeterli kaynak ayrılmamış olmasıdır. Hükümetin son açıkladığı genelgede GAP`a büyük bir şekilde yer vermekle birlikte, maalesef KOP’un hızlandırılması hususunun dışında proje ile ilgili ayrı bir eylem planı oluşturulmamıştır.

Konya Sulama Projesi İle İlgili Konya Ticaret Odası Olarak Önerilerimiz Şu Şekildedir:

 KOP Projesinin idaresi amacıyla Orta Anadolu Kalkınma İdaresi Kurulmalı,

 KOP Eylem Planı Hazırlanmalı,

 Konya proje bölgesi incelenerek ve araştırmalar yapılarak, dile getirilen taleplerin de dikkate alınması ile birlikte ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla değerlendirme yapılmalı,

 Konya Ovaları Sulama Projelerinin hızlandırılması için takvim belirlenmeli,

 KOP için 2009 yılı bütçe hazırlıklarında yeterli ödenek tahsis edilmeli ve ihtiyaç duyulması halinde yedek ödenek tertiplerinden ilave kaynak tahsisi yapılmalı,

 Mavi Tünel tamamlanması ile birlikte, suyun verimli ve bilinçli kullanılması için ovadaki üretim şimdiden planlanmalıdır.

Ticarette KOBİ Başkenti olan Konya için hazırlanacak KOP eylem planı ile kuraklığın azaltılması, ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi, sosyal gelişmenin sağlanması, alt yapının geliştirilmesi için öngörülen faaliyetlerin gerçekleştirilmesiyle birlikte ilimiz sanayisi ve tarımı daha iyi bir noktaya gelecektir.

KOP`un desteklenmesi ile birlikte, ülkemizin tahıl ambarı olan Konya Ovası, yapılacak stratejik planlarla dünyaya açılabilecek ve hem Türkiye’nin, hem de dünyanın muhtemel gıda krizinden kurtulmasını sağlayabilecek kapasiteye ulaşacaktır. Projenin sulama ayağının tamamlanmasıyla birlikte Konya ve Karaman gıda sanayinde önemli birer merkez haline gelebilecektir.