Tarihi Cezaevi

5.1.4.1. Tarihçesi

Kent Tarihi Müzesi, Saat Kulesi, Cephane Binası ve Anadolu Saat Kuleleri Minyatürleri Parkı‟nın bulunduğu Kale‟de (ġekil 5.26) yer alan Tarihi Cezaevi, 1906 yılında yaptırılmıĢtır (http://www.safranbolu.gov.tr, 2020). Tarihi Cezaevi günümüzde müze olarak ziyaretçilere açıktır.

ġekil 5.26. Tarihi Cezaevi.

5.1.4.2. Engelli EriĢilebilirliği Açısından Ġrdelenmesi

Eski ÇarĢı meydanından Tarihi Cezaevi‟ne ulaĢım, aynı alanda bulunması sebebiyle Kent Tarihi Müzesi‟ne ulaĢımda kullanılan güzergâh ile sağlanmaktadır (ġekil 5.10).

Safranbolu tarihi turizm yapılarından Tarihi Cezaevi‟nin ortopedik engelli bireyler için ne derecede eriĢilebilir olduğunu tespit etmek üzere oluĢturulan denetleme formu Çizelge Ek A.4‟te verilmiĢtir. Bu form ile belirlenen minimum gerekliliklerin analiz edilmesi sonucu ortaya çıkan veriler aĢağıda değerlendirilmektedir.

Tarihi Cezaevi‟nin genel konumu ġekil 5.12‟de ve kat planları da Çizelge 5.10‟da verilmiĢtir. Binanın zemin kat ve birinci katlarına iki ayrı giriĢ bulunmaktadır (ġekil 5.27). Birinci kata giriĢ, Çizelge 5.11‟de “G1” olarak gösterilmiĢtir. Yapıya buradan yapılan giriĢ eĢiksiz olarak sağlanmıĢ olup, giriĢ kapısına ulaĢmadan hemen önce merdiven yer almaktadır. GiriĢ sahanlığı doğal taĢ ile döĢenmiĢ olduğu için düz bir zemin özelliği göstermemekte olup, tekerlekli sandalye kullanıcılarına sorun oluĢturacak Ģekildedir. GiriĢ kapısının net geniĢliği en az 91,5 cm olması Ģartını sağlarken, giriĢ holünün geniĢliği de en az 122 cm koĢuluna uymaktadır.

a) Zemin kat. b) Birinci kat. ġekil 5.27. Tarihi Cezaevi giriĢleri.

Binanın birinci katına engelliler için eriĢilebilir herhangi bir giriĢ mevcut değildir. Bina giriĢindeki merdivenlerin ise her iki tarafında olması gereken küpeĢte tek tarafında yer almaktadır. Merdiven rıht yükseklikleri 15 cm‟den fazla olup, aynı zamanda standart merdiven formülüne de uyulmamıĢtır. KarĢılıklı iki merdiven kolunun ulaĢtığı giriĢ sahanlığı, merdiveni dik ve uzun bir nitelikten kurtarırken; merdiveni bütünleyici bir rampanın yer almaması tekerlekli sandalye kullanıcılarının eriĢimini engellemektedir. Kapı önünde yer alan sahanlığın ölçüleri 150 cm x 150 cm‟den az olup, engelli eriĢimi için gerekli olan minimum alanı sağlamamaktadır. Kot farkı aĢılarak ulaĢılan bu katın giriĢ karakteri, tekerlekli sandalye kullanan ortopedik engelliler için eriĢilebilir değildir.

Binanın zemin katına giriĢ, Çizelge 5.11‟de “G2” olarak gösterilmiĢtir. GiriĢ eĢikli olup, kot farkı olmaksızın bu kata giriĢ yapılabilmektedir. GiriĢ bölümü doğal taĢ ile döĢenmiĢ olması sebebiyle, düz bir zemin özelliği göstermemekte olup, tekerlekli sandalye kullanıcılarına sorun oluĢturacak Ģekildedir. GiriĢ kapısının net geniĢliği en az 91,5 cm olması Ģartını sağlarken, giriĢ holünün geniĢliği de en az 122 cm olması koĢuluna uymaktadır. Net olarak algılanan ve basamaksız giriĢe sahip olan bu katın giriĢ karakteri, tekerlekli sandalye kullanan ortopedik engelliler için eriĢilebilirdir.

Çizelge 5.10. Tarihi Cezaevi kat planları.

Zemin kat yatay sirkülasyonu engellerden arındırılmıĢ olup, güzergâh kolayca algılanmaktadır. Güzergâhın zemini kaygan bir malzeme özelliği göstermemekte, düz ve pürüzsüz bir özellik göstermektedir. Güzergâh geniĢliği en az 81,5 cm olması Ģartını sağlarken, güzergâhta bulunan kapıların önlerinde yeterli manevra alanları da bulunmaktadır. Bununla birlikte, katlarda bulunan kapılar koridor eksenine dik bir Ģekilde açılmakta ve 90° açıldığında kapı net geniĢliği en az 81,5 cm olması koĢulunu sağlamaktadır.

Birinci katta yatay sirkülasyonu engellerden arındırılmıĢ olup, güzergâh kolayca algılanmaktadır. Güzergâh zemini, kaygan bir özellik göstermesi sebebiyle engelli bireylere sorun oluĢturabilecek Ģekildedir (ġekil 5.28). Güzergâh geniĢliği en az 81,5 cm olması koĢulunu sağlamakta ve güzergâhta bulunan kapıların önlerinde de yeterli manevra alanları bulunmaktadır. Bununla birlikte, katlarda bulunan kapıların koridor eksenine dik bir Ģekilde açılması ve 90° açıldığında da kapı net geniĢliğinin 81,5

a) GiriĢ holü. b) Sofa kısmı. ġekil 5.28. Tarihi Cezaevi birinci kat yatay sirkülasyonu.

Tarihi Cezaevi bina giriĢleri ve yatay sirkülasyonu analiz edildiğinde; zemin kat giriĢinin eriĢilebilir olduğu saptanırken, düĢey sirkülasyon ile ulaĢılan birinci kat giriĢinin eriĢilebilirlik açısından sorunlu olduğu belirlenmiĢtir. Bununla birlikte, zemin kat yatay sirkülasyonunun ve birinci katın giriĢ holünün tekerlekli sandalye kullanan ortopedik engelli bireyler için tam eriĢilebilir olduğu; birinci katın sofa kısmının ise kısmen eriĢilebilir olduğu tespit edilmiĢtir (Çizelge 5.11).

Çizelge 5.11. Tarihi Cezaevi yatay sirkülasyon eriĢilebilirlik analizi.

Tarihi Cezaevi düĢey sirkülasyonu analiz edildiğinde, düĢey sirkülasyonu sağlayan tek elemanın merdivenler olduğu, bir rampa veya asansörün bulunmadığı görülmüĢtür. Aynı Ģekilde, binadaki düĢey sirkülasyon yalnız birinci katın giriĢindeki merdiven ile sağlanmaktadır (Çizelge 5.12).

Çizelge 5.12. Tarihi Cezaevi düĢey sirkülasyon eriĢilebilirlik analizi.

Tarihi Cezaevi‟nde ıslak hacimler mevcut olmakla beraber, zemin ve birinci katların herhangi birinde engelli tuvaletinin bulunmadığı görülmektedir. Aynı zamanda, engelliler için ayrılmıĢ bir taĢıt parkı da bulunmamaktadır.

5.1.4.3. Öneriler

Tarihi Cezaevi‟nde, ortopedik engellilerin birinci kat giriĢ sahanlığına ulaĢan merdivenlerdeki eriĢim sorununu ortadan kaldırmak için, bireylerin ihtiyaç halinde kullanması amacıyla akülü portatif merdiven tırmanıcısı Ģeklinde bir sistem bulundurulmalıdır. Ayrıca, bu merdivenlerin engelli bireyler için eriĢilebilirlik standartlarını sağlaması amacıyla bitiĢik bulundukları duvarlara da küpeĢte eklenmelidir. Zemin katın giriĢ bölümünde bulunan kot farkındaki sorununu çözmek için bu bölgeye portatif engelli rampası yerleĢtirilmelidir. Birinci katta zeminin kaygan bir özellik göstererek ortopedik engelli bireylere tehlike oluĢturması

sebebiyle, zemin tutan halı ile yeni bir güzergâh oluĢturulmalıdır. Yapıda var olan tuvaletlerden biri engelli tuvaletine dönüĢtürülmelidir. Bununla birlikte, bu alandaki diğer yapılar ile ortak kullanılan ve Kent Tarihi Müzesi‟ne yakın bir alanda bulunan taĢıt parkı engelliler için yeniden düzenlenmelidir.