teknolojisinin eğitime entegrasyonunu sağlamaktır. EBA bilişim teknolojilerindeki yenilikleri takip ederek bu gelişmeler ışığında her ders için sınıf seviyelerine uygun, e-içerikler hazırlamaktadır. Bu e-e-içerikler içerisinde yer alan derslerden biri de tarihtir.
EBA’da bilişim teknolojisi sayesinde etkili ve çok çeşitli görsel materyaller kullanılarak tarih derslerine yönelik e içerikler üretilmesi, tarih derslerini tek düze anlatımdan ve monotonluktan kurtarıp tarih öğrenmeyi daha eğlenceli hale getirecektir (Öner, 2015, s. 89).
EBA öğrencilere sadece sınıf ortamında değil her zaman her yerde zaman ve mekân sınırı olmadan öğrenme fırsatı vermektedir. EBA, bu misyonuyla okul dışı tarih öğretimine de büyük katkılar sağlayacak bir platformdur. Türkiyede ilk defa Safran ve Ata (1998) eğitim araçları, tarihsel çevre ve sözlü tarihle desteklenen tarih öğretimini “okul dışı tarih öğretimi”
olarak nitelemişlerdir. “Okul dışı tarih öğretimi” aynı zamanda sözlü tarihi de kapsamaktadır. Sözlü tarih bizzat tarihi olaylar ve tarihi kişilerle ilgili kaynak kişilerle
63
yapılan görüşme sonucu elde edilen bilgilerdir. Sözlü tarih, özellikle II. Dünya Savaşı’ından sonra Avrupa ülkelerinde tarih eğitiminde kullanılmaya başlamıştır (Safran, 2005, s. 24).
Yeğitek içinde yer alan stüdyo imkânlarıyla yapılacak çekimlerle ve EBA arşivi sayesinde tarihsel yapıların, anıt ve müzelerin, yerel tarih unsurları ve sözlü tarihle ilgili bilgi veren kişilerin öğrenci ile buluşturulması imkânı vardır. Bu bağlamda sözlü tarihle ilgili görüşmeler ve tarihsel çevre ile ilgili elde edilen görüntüler yüzyüze olmasa bile EBA aracılığıyla ülke çapında bütün öğretmen ve öğrencilere tarih dersi içerisinde veya destek kaynak olarak gösterilebilir. Bu özellikleri açısından ve görsel materyallere yapacağı katkı açısından değerlendirildiğinde EBA tarih eğitimi için çok büyük imkânlar sunmakta ve önem arzetmektedir. Bu durum aynı zamanda tarih eğitiminde bilişim teknolojileri ve görsel materyaller bakımından EBA’nın önemini ifade eder.
Eğitim teknolojileri ve görseller tarih öğretimine ilgiyi artırmakta ve kalıcı öğrenmeyi sağlamaktadır (Kaya, 2017, s. 133).Harita, fotoğraf, temsili resim, reel görüntü, savaş sahneleri, grafik, tablo, animasyon, tarihi eser, tarihi belge, gravür, minyatür, şema gibi görseller tarih öğretiminde kullanabilecek eğitim materyalleridir. Ayrıca EBA’nın çekim yapma, röpörtaj yapma imkânı olduğundan her konuyla ilgili uzman kişiler ve alan uzmanlarından bilgi alması da mümkündür. E-içeriklerde görsel zenginliği sağlamak EBA’nın en önemli amaçlarından biridir.
Bu çalışma kapsamında ortaöğretimde okutulmakta olan tarih 9 ve 10 ile T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük derslerine ait EBA’nın ürettiği elektronik ders içeriklerinde kullanılan görsel materyaller çeşitlilik açısından incelenmiştir. Belirtilen derslere ait videolar 1 Ocak -30 Nisan 2019 tarihlerinde yayınlanmış olanları kapsamaktıdır. Bu tarih aralığında yayınlanmış olan videoların tamamı izlenmiştir. Görsel materyaller kullanım sıklığı ve çeşitliliğine göre tespit edilmiş olup sınıf, ünite ve konu bazında irdelenmiştir. Yapılan detaylı incelemelere ait tablolar ek 6’ da verilmiştir. Sınıf ve ünite bazında kullanılan materyallere ait toplam sayılar ve süreler verilerek özet tablolar oluşturulmuştur.
Oluşturulan özet tablolar aşağıda verilmiştir. Tablo 3’ te EBA’ da yer alan 9. sınıf tarih dersi videolarına ait görsel materyallerin sıklıkları verilmiştir.
64
Tablo 3. EBA’da Bulunan 9. Sınıf Tarih Ders İçeriğine İlişkin Bilgiler
Tablo 3’e bakıldığında, 9. sınıf için hazırlanmış video içerikleri toplam 6974 sn (116 dakika 23 sn)’dir. Bu videoların tümünde harita görseline yer verilmiş, reel görüntü, savaş sahnesi ve karikatüre ise yer verilmediği görülmüştür. En çok fotoğraf (127 tane) en az ise minyatür (2 tane) kullanılmıştır. Fotoğraflar her bir video için ayrı ayrı sayılmış ancak bir fotoğrafın birden fazla videoda kullanıldığı görülmüştür. 3. üniteye ilişkin herhangi bir içerik bulunamamıştır. Ayrıca videolar izlenirken her bir videonun süresi ayrı ayrı kaydedilmiş tabloda ise ünite bazında toplam süreler verilmiştir. Bu bağlamda tabloda yer almamasına karşın video sürelerinin 36 sn ile 214 sn arasında değiştiği tespit edilmiştir. Konu olarak incelendiğinde de 9. sınıfa ait toplam 60 konu yer aldığı görülmüştür.
Tablo 4’te EBA’da bulunan 10. sınıf tarih dersi videolarına ait görsel materyallerin sıklıkları verilmiştir.
Tablo 4. EBA’da Bulunan 10. Sınıf Tarih Ders İçeriğine İlişkin Bilgiler
Üniteler Harita Tarihi Belge Tarihi Eser Reel Görüntü Savaş Sahnesi Animasyon Fotoğraf Gravür Minyatür Temsili Resim Karikatür İllüstrasyon Şema Tarihi Mekân Süre (sn)
2. Ünite 27 0 0 0 0 1 0 0 0 12 0 0 0 0 1678
3. Ünite 2 0 0 0 1 0 0 13 0 7 0 0 0 0 272
4. Ünite 0 1 1 2 0 0 0 0 4 7 2 0 0 4 213
5. Ünite 27 0 0 0 0 1 3 1 0 28 0 0 0 0 1908
6. Ünite 2 3 0 0 0 0 0 2 1 28 0 2 0 1 464
Toplam 58 4 1 2 1 2 3 16 5 82 2 2 0 5 4535
Tablo 4’e bakıldığında, videoların tümünde harita görseline yer verilmiş şemaya ise yer verilmediği görülmüştür. En çok temsili resim (82 tane) en az ise tarihi eser ile savaş sahnesi
Üniteler
Harita Tarihi Belge Tarihi eser Reel Görüntü Savaş Sahnesi Animasyon Fotoğraf Gravür Minyatür Temsili Resim Karikatür İllüstrasyon Şema Tarihi Mekân Süre(sn)
1. Ünite 9 10 13 0 0 2 43 0 0 23 0 0 8 0 879
2. Ünite 3 0 21 0 0 0 0 0 0 6 0 0 2 6 258
4. Ünite 10 1 9 0 0 0 13 4 0 8 0 0 1 1 1312
5. Ünite 27 1 8 0 0 4 44 3 2 10 0 0 11 38 2972
6. Ünite 11 0 4 0 0 1 27 0 0 6 0 3 4 3 1553
Toplam 60 12 55 0 0 7 127 7 2 53 0 3 26 48 6974
65
kullanılmıştır. Fotoğraflar her bir video içi ayrı ayrı sayılmıştır ancak aynı fotoğrafın birden fazla videoda kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca videolar izlenirken her bir videonun süresi ayrı ayrı kaydedilmiş tabloda ise ünite bazında toplam süreler verilmiştir. Bu bağlamda tabloda yer almamasına karşın video sürelerinin 15 sn ile 318 sn arasında değiştiği tespit edilmiştir. Konu olarak incelendiğinde de 10. sınıfa ait toplam 72 konu yer aldığı görülmüştür. 10. sınıf için hazırlanmış içeriklerde toplam 4535sn (75 dakika 58sn) video yer almaktadır.
Tablo 5’e bakıldığında, T.C Atatürk İlke ve İnkılâp Tarihi Dersi’nde en çok kullanılan görseller harita ve fotoğraftır. Başka hiçbir görsel materyalin kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Videoların tamamında bir öğretmen tahta önünde harita ve şema kullanarak ders anlatımı yapmıştır. Ders içerikleri programda istenen kazanımlarla uyumludur. Fakat dikkat çeken husus bu videolarda sınıfta öğretmen anlatımından farklı olarak hiçbir ders işleniş şekli görülmemektedir. Öğrenci dikkatini çekmeye yönelik farklı görseller kullanılmamıştır.
Yakın tarihimiz olan Cumhuriyet dönemine ait fotoğraf, animasyon, canlı görüntü veya çekilmiş filmlerden bazı sahneler gibi birçok görsel kaynağa ulaşmak mümkündür. Ayrıca bazı videolarda öğretmen yüzünü tahtaya dönmekte ve sırtı dönük olarak ekranda görülmektedir. Bu durum pedagojik açıdan uygun bir öğretim şekli değildir. Bu içerikler ancak öğrenci dersi kaçırdığı zaman kullanılabilecek bir özelliktedir.
Tablo 5. EBA’da Bulunan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi İçeriğine İlişkin Bilgiler
Üniteler Video Sayısı Harita Tarihi Belge Tarihi Eser Reel Görüntü Savaş Sahnesi Animasyon Fotoğraf Gravür Minyatür Temsili Resim Karikatür İllüstrasyon Şema Tarihi Mekân Süre (sn)
EBA’nın tarih dersine ait e-içeriklerde kullandığı görseller genel olarak değerlenlendirildiğinde çok çeşitlilik görünmemektedir. Tarihle ilgili görsel çeşitliliği azdır.
Harita dışında diğer görsellere çok az ya da hiç yer verilmemiştir. Oysa Öğrenciler tarih derslerinde içinde yaşadıkları zamandan çok uzak olan tarihi bilgileri, olgu ve olayları
66
öğrenmeye çalışırken bu bilgileri hafızalarına yerleştirmekte oldukça güçlük çekiyorlar. Bu problemin çözülmesinin en iyi yolu tarih öğretmek amacıyla yapılan programlarda fotoğraf, resim, harita, temsili resim, karikatür, belge, reel görüntü, gravür, animasyon gibi görsel materyallerin bol miktarda kullanılmasıdır (Işık, 2014, s. 119).
EBA’da tarih derslerine yönelik görsel çeşitliliğin ve zenginliğin artırılmasında yerel tarih çalışmalarından da faydalanılabilir. Her yörenin kendinine özgü tarihsel özellikleri, gelişim safhaları ve geçmişten getirdiği tarihi izleri vardır. Bu özellikler o yörenin yerel tarihini oluşturur. Yerel tarih aracılığıyla tarihi olaylar ve tarihten kalan eserler öğrencilerde tarih dersine karşı ilgi ve heyecan oluşturmak açısından oldukça faydalıdır (Işık, 2016, s. 256-261). Işık’ın (2016, s. 260) ifadesiyle etkili bir tarih öğretimi, tarihi kalıntıları, eserleri görünür hale getirerek tarihi yeniden canlandırıp öğrencilere göstermekle mümkün olur.
Böylece EBA iyi bir tarih öğreticisi olarak daha çok işlev görür. Ayrıca her yeri tarih kokan ve tarihi kalıntalara beşiklik eden ülkemizin güzellikleri tarih dersine daha çok yansıtılmış olur.